کرونا و آیین‌های مسلمانان صربستان در ماه رمضان

مسلمانان صربستان امسال با احترام به تدابیر اتخاذ شده از طرف دولت، کارشناسان و متخصصان درمانی در زمان بیماری همه‌گیر کووید-۱۹، سنت‌های خود را به ویژه در ماه رمضان انجام داده و به یکدیگر کمک می‌کنند.

جامعه اسلامی صربستان با همکاری دیگر نهادهای اسلامی در این کشور در آستانه ماه مبارک رمضان یک هزار بسته مواد غذایی را بین مسلمانانی که به لحاظ مالی در وضعیت مناسبی قرار ندارند، تقسیم کردند.

جامعه اسلامی صربستان همچنین به منظور پیشگیری از ویروس کرونا در منطقه نووی پازار در جنوب صربستان که بیشتر ساکنان آن را مسلمانان تشکیل می‌دهند، «ستاد بحران» تشکیل داده و از همه ائمه و جامعه اسلامی دعوت شده در خدمت اعضای این جامعه باشند و مرکزی را برای کمک به اقشار آسیب‌پذیر سامان دهند.

اعضای «ستاد بحران» جامعه اسلامی صربستان برای پیشگیری از ویروس کرونا به صورت روزمره جهت بررسی اوضاع و شیوه کارآیی در کمک به مبتلایان به ویروس کرونا نشست دارند و به طور مداوم با افراد و مبتلایان در تماس هستند و در صورت لزوم اقدامات لازم را برای نیازمندان انجام می‌دهند.

دو جامعه اسلامی فعال در صربستان (در بلگراد و نووی پازار)  پس از اعلام وضعیت اضطراری در این کشور بدلیل پیشگیری از شیوع ویروس کرونا، پیروان خود را به خواندن نماز در خانه فراخواندند و همچنین خواسته شده که مراسم تشییع جنازه با حداقل تعداد افراد انجام شود.

«رشاد پلویوویچ» رئیس «ستاد بحران» جامعه اسلامی صربستان برای پیشگیری از ویروس کرونا در گفت‌وگویی با رادیو اروپای آزاد در رابطه با فعالیت جامعه اسلامی و وظایف ستاد در زمان ویروس کرونا گفت: از جمله فعالیت ستاد بحران، هماهنگ کردن وظایف و توصیه‌ها همچون کاهش تعداد نمازگزاران در مساجد و جلوگیری از برپایی نماز جماعت تا رسیدن به وضعیت مناسب بوده است.

وی تاکید کرد، مساجد تعطیل نشده‌اند اما از تعداد نمازگزاران به‌ صورت انبوه جلوگیری شده زیرا اولویت و مهمترین وظیفه ما، حفظ جان انسان‌هاست.

بنا به اظهارات پلویویچ؛ همه آیین‌های مذهبی از جمله نماز جماعت و تشییع جنازه با حداقل افراد برگزار می‌شود زیرا هرگونه تجمع از مردم در یک محل می‌تواند به انتشار گسترده ویروس منجر شود.

جامعه اسلامی صربستان  همچنین از طریق رسانه‌ها به مردم توصیه کرده به همه تدابیر اتخاذ شده نهادهای دولتی و متخصصان درمانی احترام گذاسته و در حفظ بهداشت و نظم مسئولیت‌پذیر باشند.

جامعه اسلامی همچنین مراکزی را دایر کرده است که وظایف آن جمع‌آوری مواد غذایی برای افراد سالخورده و افراد مبتلا به ویروس کروناست که نمی‌توانند نیازهای خود را برطرف کنند.

«سعید نسوفوویچ» رییس العلمای جامعه اسلامی صربستان مانند سال های گذشته امسال نیز در نشستی با حضور خبرنگاران در مسجد جامع بایراکلی در بلگراد با تبریک حلول ماه مبارک رمضان به همه مسلمانان صربستان، منطقه و جهان، روز جمعه پنجم اردیبهشت را نخستین روز ماه رمضان در این کشور اعلام کرد.

وی در بخشی از سخنان خود به شرایط کنونی در استقبال از ماه مبارک رمضان اشاره کرد و گفت: امسال همه‌کشورها درگیر مبارزه سختی با کووید-۱۹ هستند و بسیاری از مردم در دنیا بدلیل ابتلا به این بیماری جان خود را از دست داده‌اند.

رییس العلمای جامعه اسلامی صربستان همچنین برای جلوگیری از شیوع این ویروس و حفظ سلامتی خود و خانواده و همه افرادی که با آنها زندگی و در تماس هستیم، گفت: همه ما موظفیم به اقدامات پیشنهادی از طرف پزشکان و متخصصان امور پرشکی و درمانی احترام بگذاریم و به همین دلیل همه آیین‌هایی که در ماه رمضان تاکنون در مساجد انجام می‌شد، امسال در کنار خانواده‌های خود در خانه‌هایمان انجام می‌دهیم.

ماه مبارک رمضان و فضیلت معنوی خاص آن، مختص مسلمانان صربستان و منطقه بالکان نیست و مسیحیانی که همسایه مسلمانان در منطقه هستند، با آگاهی از تفاوت‌های رفتاری و اجتماعی حاکم بر جمعیت مسلمانان، تلاش می‌کنند با جمعیت اسلامی همراهی کنند.

حضور اسلام در منطقه بالکان 

سابقه اسلام‌در منطقه بالکان‌ به‌ ۶۰۰ سال می‌رسد و سنت و معنویت اسلامی در همه عرصه‌های اجتماعی و فردی زندگی مسلمانان منطقه بالکان ریشه کرده و آیین‌های آن، با نگاه خاص مردم‌ این منطقه اجرا می‌شود.

شب‌های قرآن کریم از جمله مواردی است که بر زیبایی‌های نشاط معنوی در منطقه بالکان افزوده است. در واقع ماه رمضان در شبه جزیره بالکان و در میان مسلمانان به ماهی تبدیل می‌شود که صله رحم در آن معنای بسیار جدی می‌یابد.

جامعه اسلامی صربستان که از نهادهای مهم مسلمانان در صربستان به شمار می‌رود در سال ۱۸۶۸ میلادی تشکیل و پس از مدتی فعالیت آن مختل شد اما در سال ۱۹۳۰ این جامعه در بلگراد در اماکن موقوفه ریشه کرد و مدت‌ها تحت نظارت وزارت آموزش و پرورش و پس از آن وزارت دادگستری قرار داشت. جامعه اسلامی صربستان با شروع جنگ جهانی و آشفته شدن اوضاع تحت تأثیر قرار گرفت تا اینکه بار دیگر در سال ۱۹۸۵ فعالیت خود را اغاز کرد.

با فروپاشی یوگسلاوی، این تشکل دوباره دچار آشفتگی شد اما پس از چندی با مرکزیت شهر بلگراد به کار خود ادامه داد. اکنون در صربستان دو جامعه اسلامی یکی با مرکزیت شهر بلگراد و دیگری در شهر 'نووی پازار' در جنوب صربستان فعالیت دارند.

بلگراد پایتخت صربستان تنها یک مسجد قدیمی به نام مسجد بایراکلی دارد که در ماه رمضان سال ۱۵۲۱ میلادی بنا شده است. بانگ اذان حدود ۵۰۰ سال است که در بلگراد از مسجد شهر به گوش می‌رسد. مسجد بلگراد قدیمی‌ترین بنای این شهر است.

بنایی با قدمت پنج قرن که شاهد حوادث گوناگون در طول تاریخ بوده است. مسجد بایراکلی در مساحت ۱۰۰ مترمربع تنها مسجد باقی‌مانده از ۲۷۳ مسجد این شهر از زمان سلطه عثمانی‌ها بر بلگراد است.

در منطقه سنجاک در جنوب صربستان که بیشتر ساکنان آن را مسلمانان تشکیل می‌دهند حدود ۲۰۰ مسجد وجود دارد.

احترام مسلمانان در صربستان و منطقه بالکان

مسلمانان در صربستان از احترام خاصی در نزد مردم و نهادهای این کشور و دولت برخوردارند؛ به گونه‌ای که دولت صربستان در اواخر ماه مارس(فروردین) ۲۰۱۱ میلادی مصوبه‌ای را برای انجام خدمات مذهبی در نیروهای مسلح تصویب کرد و به دنبال آن وزارت دفاع توافق‌نامه‌ای را با نمایندگان ۷ کلیسای سنتی و جوامع مذهبی در این مورد به امضا رساند.

حضور روحانیون در ارتش صربستان سابقه طولانی دارد. تا سال ۱۹۱۸ میلادی در ارتش پادشاهی صربستان افسر روحانی وجود داشت که در بخش‌های مختلف فعالیت مشورتی داشتند. وظایف افسران روحانی در واحدهای مختلف ارتش صربستان فقط جنبه معنوی دارد و به عنوان مشاور مذهبی در واحدهای زیر نظر خود عمل می‌کنند.

مسلمانان شبه جزیره بالکان در قالب جامعه اسلامی که بیشتر در صدر آن رئیس العلما یا مفتی اعظم قرار دارد، زندگی می‌کنند. بزرگترین جامعه اسلامی در منطقه بالکان متعلق به بوسنی و هرزگوین است و همچنین در صربستان، اسلوونی، کرواسی، مونته نگرو، کوزوو نیز جوامع اسلامی فعالیت گسترده‌ای دارند که زیر نظر رئیس العلما فعالیت می‌کنند.

جامعه اسلامی همچنین در رومانی، بلغارستان، آلبانی، یونان و مقدونیه تحت نظر مفتی اعظم و یا رئیس العلما فعالیت مذهبی دارند.

عید فطر

مسلمانان صربستان در پایان ماه رمضان عید فطر را به مدت ۳ روز جشن می‌گیرند. در این روزها، مسلمانان سراسر صربستان و دیگر شهروندان این کشور دور سفره‌ای در مرکز شهر بلگراد و دیگر شهرهای صربستان جمع می‌شوند که جامعه فرهنگی مسلمانان صربستان آنها را دایر می‌کند.

امسال نیز اعلام شده مسلمانان مراسم را عید فطر را جشن می‌گیرند اما به دلیل وضعیت اضطراری ناشی از بیماری همه‌گیر ویروس کرونا، این مراسم بصورت گروهی برگزار نمی‌شود.

بنابر رسوم دیرینه در صربستان، مسلمانان این کشور در نخستین روز عید فطر پس از اقامه نماز فطر و صرف شیرینی و صبحانه به دید و بازدید آشنایان خود می‌روند و هر کدام با توانایی‌های مالی که دارند به فقرا و تهی.دستان کمک می کنند.

تعداد مسلمانان در صربستان

بر اساس آخرین سرشماری های رسمی٬ بیش از ۳۰۰ هزار مسلمان در صربستان زندگی می‌کنند که حدود ۱۰۰ هزار نفر در بلگراد و حومه این شهر سکونت دارند؛ اما طبق آمار غیر رسمی٬ شمار مسلمانان این کشور بیش از ۶۰۰ هزار نفر تخمین زده شده که حدود ۲۰۰ هزار نفر آنها در بلگراد و حومه آن سکونت دارند.

۲۰۲۳