مقایسه «آرگو» ساخته بِن افلک با «طوفان شن» به کارگردانی جواد شمقدری

 فیلم سینمایی «آرگو» ساخته بن افلک یکی از تبلیغاتی‌ترین فیلم‌های هالیوودی آمریکا روایتگر فرار چند کارمند آمریکایی از ایران با توسل به سفارت کانادا است. موضوعی که در این بین عامدانه مغفول واقع شد، تلاش سربازان و تکاوران آمریکایی برای ورود به ایران و بازپس‌گیری کارمندان آمریکایی خود بود. موضوعی که به طوفان شن معروف و به نابودی و انفجار هلیکوپترهای آمریکایی منجر شد.

این مسأله در سینمای ایران در فیلمی به همین نام، «طوفان شن» در سال ۱۳۷۵ توسط جواد شمقدری ساخته شد. البته از آن سال تا به امروز در این باره و به طور کلی درباره تاریخ انقلاب ایران فیلم‌های سینمایی بسیار کمی ساخته شده است. کارگردان این اثر درباره نگاه آمریکایی‌ها به این موضوع و چرایی عدم پرداخت به این مسأله در فیلم «آرگو» صحبت کرد. 

«آرگو» کانادا را عصبانی کرد

شمقدری در ابتدا گفت: «یکی از سیاست‌های هالیوود درباره تاریخ و موضوعات سیاسی پرداخت و برجسته‌سازی موضوعات و سوژه‌هایی است که برای آنان اهمیت دارد. اما تسخیر لانه جاسوسی کلاً یک نقطه ضعف برای اقتدار و استکبار آمریکا بود و طبیعی است که به آن ورود نکنند. اما آنان در این زمنیه هم به طور کامل بی‌کار ننشستند و گشتند و روی یک نقطه کوچک با تحریف دست گذاشتند که ۶ نفر از کارمندان سفارت آمریکا زمانی که در سفارت نبودند از برگشت به محل حادثه خودداری می‌کنند و با رفتن به سفارت کانادا که گویی در خدمت آن است آنان را مشتاقانه به آمریکا برمی‌گرداند.»

نمایی از «آرگو»

در حالی که رفتن به سفارت کانادا توسط شهروندان آمریکایی و انتقال آنان به آمریکا کار بزرگ و پیچیده‌ای نبود اما شیوه بازنمایی آن در این فیلم به این صورت که انگار کانادا در خدمت آمریکا باشد باعث شد که کانادایی‌ها با نخست وزیر انگلیسی از این رویکرد به شدت عصبی بشوند. 

نکته دیگر اینکه این فیلم در القای ترس و تحریف تاریخ تلاش مذبوحانه‌ای کرد. توضیح اینکه اولاً زنان بازداشتی این سفارت آزاد شدند و اصل بر آزادی زنان بود. همانطور که در فیلم نمایش داده شد ۳ نفر از این جمعیت از زنانند و می‌توانستند بدون این همه واهمه به منزل‌های خود بازگردند. در واقعیت هم ۲۵ نفر از این میان آزاد شدند. دوم اینکه این ۶ نفر کارمندهای ساده سفارت بودند و جزو مقامات مهم و اصلی سفارت نبودند که انقدر از این ماجرا ترس و استرس در فیلم نشان داده است.

شمقدری در همین رابطه گفت: «سینمایی«طوفان شن» در نهایت فضاحت بی‌سابقه‌ای برای آمریکا بود که ترجیح داد چشمانش را به روی آن ببندد.»

عربیسم هالیوود درباره ایران

شمقدری درباره فضاسازی عربی در این فیلم و سریال‌هایی که در آنها ایران را شبیه کشورهای عربی نشان می‌دهد گفت: «بخش زیادی این موضوع طبیعی است که آمریکا با ایران از سر رأفت برخورد نکند اما این نکته نیز از منظر صنعت سینمایی مهم است که سینماگران هالیوود عمدتاً زمانی که می‌خواهند درباره ایران فیلم بسازند سراغ شهرک‌های سینمایی واقع در اردن، تونس، مراکش و دیگر کشورهای عربی می‌روند و خودبه‌خود فضاسازی و اتمسفر در این فیلم‌ها به سمت کشورهای عربی سوق پیدا می‌کند.»

نکته دیگر که به نظر من مهم است که دانش و اطلاعات جغرافیایی، فرهنگی و اجتماعی غربی‌ها هنوز درباره ایران بسیار کمرنگ است و هنوز فکر می‌کنند که اینجا کشوری عربی است. اما زمانی که یک توریست خارجی به ایران می‌آید شوکه می‌شود که چقدر ایران با آن چیزی که به او نشان دادند متفاوت است.

بن افلک برای «آرگو» برنده اسکار شد

او همینطور در پاسخ به سؤالی درباره فیلم‌های منتقدانه هالیوود که در آن سیاست‌های آمریکایی را نقد می‌کند اما به این موضوع نپرداخته است گفت: «علتش این است که فیلمسازی صنعتی است که باید مورد حمایت قرار بگیرد، خصوصاً در غرب زمانی که بخواهند در این زمینه‌ها کاری تولید بکنند باید حمایت جدی شوند و شاید تا ۶۰ میلیون دلار هزینه داشته باشد. بنابراین نقش کمپانی بسیار مهم است. مدتی تلاش‌هایی برای تشکیل سینمای مستقل در آمریکا شد اما در نهایت آنها نیز زیر چتر حمایتی سینمای بدنه و اصلی آمریکا رفتند و به معنای واقعی، چنین سینمایی چندان وجود ندارد و بنابراین فیلم‌هایی با این مضامین که با سیاست‌های آنان در تضاد است ساخته نمی‌شوند.»

توطئه داخلی در سینمای ایران

شمقدری درباره کمرنگی فیلم‌های تاریخ انقلاب اسلامی خصوصاً مسائل مرتبط با دخالت‌های آمریکا و جنایت‌های او اشاره کرد که برخلاف هالیوود که به این موضوعات مدام می‌پردازد، در ایران یک سیاست غلطی از همان ابتدا و به مرور جا افتاد که در این خصوص ورود چندانی نکنند که به نوعی شاید توطئه داخلی بتوان آن را در نظر گرفت. در حوزه دفاع مقدس اگر این اتفاق چندان رخ نداد و فیلم‌های سینمایی ساخته شده است، شاید به دلیل بار معنوی خاصی باشد که داشته است و شکر خدا این بلا سرش نیامد.

در هر حال شرایط به گونه‌ای رقم خورده است که بعد از نزدیک به ۲۵ سال از ساخت فیلم «طوفان شن» بار دیگر درباره موضوع تسخیر لانه جاسوسی و چالش‌های سیاسی ایران با آمریکا در تاریخ انقلاب سریالی ساختم که البته مقداری از فیلمبرداری آن به دلیل کرونا باقی مانده است.

۲۴۱۲۴۵