درباره آلفرد هیچکاک

آفتاب‌‌نیوز :

لذت‌بخش‌ترین چیز برای من این است که ساعت ۶ به خانه بروم و همسرم را در حالی که منتظر من است، ببینم؛ سپس با یکدیگر یک لیوان نوشیدنی بنوشیم و او... و. این بخشی از اظهارات سر آلفرد جوزف هیچکاک است که به گواه بسیاری از نشریات تخصصی سینمایی، بهترین یا جزو ۱۰ فیلمساز برتر تاریخ سینماست.

مجله مووی میکر هیچکاک را تأثیرگذارترین فیلم‌ساز همه دوران‌ها معرفی کرد و اکثریت قریب به اتفاق، او را یکی از مهمترین هنرمندان تاریخ سینما می‌شناسند. نشریه معتبر سینمایی سایت اند ساوند آلفرد هیچکاک را، بهترین کارگردان تمام ادوار سینمای انگلیس معرفی کرده‌است. مجله سینمایی توتال فیلم، او را بزرگترین کارگردان سینمای جهان در تمام دوران‌ها برگزید. در نظر سنجی بنیاد فیلم آمریکا ۴ فیلم آلفرد هیچکاک به نام‌های سرگیجه، روانی، شمال از شمال غربی و پنجره پشتی در فهرست ۱۰۰ فیلم برتر ۱۰۰ سال گذشته سینمای آمریکا قرار گرفتند.

زندگی شخصی و عقاید هیچکاک

«آلفرد هیچکاک» در ۱۸۹۹ میلادی در خانواده‌ای فقیر و ۵ نفره متولد شد، پدرش سبزی‌فروش و مادرش خانه‌دار بود. او در زمان حیات بیش از ۶۰ فیلم ساخت که از جمله آن‌ها می‌توان به «پرندگان»، «روانی»، «مرد عوضی»، «آقا و خانم اسمیت» و «مارنی» اشاره کرد.

او در خصوص نخستین تجربه کاری خود گفته است: طبیعتا من یکی از طرفداران جوانان هستم. من نخستین فیلمنامه‌ام را در ۲۲ سالگی نوشتم و اولین فیلمم را ۲۵ سالگی کارگردانی کردم، بنابراین من متعلق به جوانان هستم. امروز زمانی که می‌بینم، برخی می‌نویسند، من ۷۰ ساله‌ام، می‌گویم این یک دروغ نفرین شده است، من دو ۳۵ سال سن دارم.

هیچکاک در ۱۹۴۰ میلادی وارد هالیوود شد و نخستین فیلم‌ هالیوودی‌اش با نام «ربکا» را ساخت.

به گفته خودش او انسانی خجالتی و شوخ‌طبع و گاهی نیز غیرعادی بود، آنچنان‌که عادت داشت هر گاه سر صحنه فیلمبرداری چای یا قهوه می‌نوشید، فنجان و نعلبکی را بدون توجه به عواقبش به پشت سرش پرتاب می‌کرد!

از هیچکاک به عنوان استاد تعلیق در سینمای دنیا یاد می شود و سینمادوستان او را با فیلم های معمایی و رازآلود که عموما با قتل همراه است می شناسند. خود او درباره رویکردش در فیلمسازی و تاثیری که این گونه سینمای وحشت برجامعه می گذارد گفته است: خوب به نظر من این فیلم‌ها ممکن است بر روی افرادی با ذهن مریض تاثیر بگذارد اما فکر نمی‌کنم بر افراد سالم و معصوم چنین تاثیری داشته باشد. یک بار در جایی خواندم که یک مرد که سه زن را به قتل رسانده، قبل از کشتن سومین زن فیلم «روانی» من را دیده است، خوب من می‌خواهم بپرسم او قبل از کشتن دومین زن چه فیلمی دیده بود؟ شاید قبل از کشتن اولین زن هم یک لیوان شیر خورده باشد، حتما آن وقت باید خوردن شیر را ممنوع کنیم!؟

مانی که فیلم «روانی» به نمایش درآمد، پسر جوانی پیش من آمد که حدودا ۹ یا ۱۰ ساله بود و از من پرسید آیا در فیلم‌هایت از خون جوجه‌ها استفاده می‌کنی و من در جواب گفتم نه از سس شکلات استفاده می‌کنم و او تشکر کرد و رفت. نکته قابل توجه این است که این کودک با تمام سن کمش به خوبی می‌داند که این یک فیلم است و آنچه که به تصویر کشیده می‌شود واقعیت ندارد.

هیچکاک در۱۹۷۹ میلادی هنگام دریافت جایزه یک عمر دستاورد حرفه‌ای با دوستانش مرتب در این‌باره که به زودی خواهد مرد شوخی می‌کرد و کمتر از یک سال بعد نیز تسلیم مرگ شد.

سبک و ویژگی فیلمسازی هیچکاک

هیچکاک به خوبی فضاسازی و قصه گویی را می شناخت. او قدرت عجیبی در سرگرم کردن مخاطبان خود داشت و می توان او را از پیشروترین فیلمسازانی دانست که در کنار حفظ ارزش های هنری به سرگرم کردن مخاطبان خود بیش از هر چیز اهمیت می دهد و در راستای این هدف با خلاقیت بالایی که داشت توانست، تعلیق و بسیاری از تکنیک های دیگر را به خوبی وارد سینما کند.

هیچکاک در تقطیع پلان ها، دکوپاژ، میزانسن، موسیقی و... به فضا و مضمونی که قصد داشت، دست می یافت و از این رو او را می توان فیلمسازی واقعی دانست که ارزش سینما را بیش از هر چیز در سرگرم کننده بودن می بیند.

حمید زرگرنژاد کارگردان و کارشناسی سینما درباره سبک کارگردانی و فیلمسازی این نابغه بی بدیل سینمای دلهره گفته است: هیچکاک بر فیلمنامه نویسی در سینما تأثیر بزرگی گذاشت و با مخاطب شناسی دقیق آثاری خلق کرد که مخاطبان عام و خاص سینما به آثار توجه کردند. زیبایی شناسی موجود در آثار این کارگردان به قدری دقیق و غنی است که با گذشت زمان چیزی از ارزش های این کارگردان کم نشده و هنر هیچکاک به عنوان یک فیلمساز تأثیرگذار در سینما نقش دارد. به عنوان مثال می توان به سکانس قتل در فیلم سینمایی «روانی» اشاره کرد. در این سکانس تقطیع پلان ها و صحنه ها به شکلی صورت گرفته که جذابیت اثر بسیار بالا رفته و از طرفی موسیقی نیز به فضاسازی کمک بسیاری کرده و در واقع هیچکاک در همین سکانس تسلطش بر فیلمسازی و کارگردانی را نشان می دهد. در آن زمان مطمئناً فیلمسازی کار بسیار دشوارتری بوده، چرا که برای هر کات و قطعی در اتاق مونتاژ تدوین گر و فیلمساز مجبور به انجام کارهای بسیار سختی بودند و از طرفی تصویربرداری نیز به دلیل کمبود امکانات و پیشرفت تکنولوژی کار بسیار طاقت فرسا تری بود اما می بینیم که در همان زمان هیچکاک به حدی در دکوپاژها وسواس دارد که هر سکانس با چندین پلان نمایش داده می شود و خورد بودن سکانس ها با وجود اینکه کار بسیار سختی در آن زمان بوده در اکثر آثار این کارگردان دیده می شود. هیچکاک از هیچ تلاشی برای تبدیل کردن ذهنیتش به عینیت دریغ نمی کرد.

از مهمترین آثار سینمایی این کارگردان می توان به فیلم های «مردی که زیاد می دانست»، «ربه کا»، «طناب»، «پنجره پشتی»، «مرد عوضی»، «سرگیجه»، «شمال از شمال غربی»، «روانی» و «پرندگان» اشاره کرد.

دیدگاه های برخی از مشاهیر سینما پیرامون هیچکاک
اینگرید برگمن بازیگر شهیر سوئدی و هالیوود: او پرتوقع ترین، بی منطق ترین، از خود راضی ترین و مسخره ترین کارگردانی بود که با او همکاری داشتم. با همه این حرف ها او جزو بهترین و خلاق ترین کارگردانان سینما بود. هیچکاک با فاصله بسیار نسبت به دیگر کارگردان ها، بهترین فیلمساز دنیا بود.
اورسون ولز فیلمساز برجسته آمریکایی: او موقعی که از انگلیس به آمریکا آمد و نخستین فیلم مهمش ربکا را در ۱۹۴۰ میلادی ساخت، من یک جوان ۲۴ ساله بودم. سال بعدش که من همشهری کین و یکسال بعد از آن که آمبرسون های باشکوه را ساختم، شنیدم که گفته بود: این پسرک! اورسون ولز چند سری عکس را سرهم می کند و اسمش را فیلم می گذارد. من از فیلم های این پسرک و فیلم های مشابه آن بیزارم. بعد از آن بود که من از هیچکاک به شدت می ترسیدم، اگرچه دلم می خواست کلک این مرد مغرور و چاق را بکنم. من تا وقتی او مرد از آلفرد می ترسیدم. اصلا برای همین است که وقتی او مرده اینچنین می توانم در باره اش حرف بزنم.
فرانسوا تروفو فیلمساز و منتقد فرانسوی: زیر ظاهر مردی مطمئن به خویش، هزل گو و نیشزن، مردی حساس، صدمه پذیر و عاطفی نهفته است. مردی که عواطفی را که می خواهد به تماشاگران آثارش منتقل سازد، خود عمیقا و به شدت احساس می کند. مردی که در تجسم ترس در سینما نظیر ندارد، خود موجودی است، بسیار ترسان و من تصور می کنم که این جنبه از شخصیتش در توفیق او اثر مستقیم داشته است.