وب‌کم غلطان یا دستاورد راهبردی؛ گفت‌وگو با اخترشناس هاروارد درباره اولین ماهواره نظامی ایران

اشکان خسروپور

ایران در صبح روز ۲۲ آوریل ( ۳ اردیبهشت) نخستین ماهواره نظامی‌ خود را به مدار ۴۲۵ کیلومتری زمین فرستاد. در این پروژه ماهواره «نور» برای اولین‌بار با ماهواره‌بر قاصد که یک راکت سه‌مرحله‌ای است،‌ پرتاب شد.

سپاه پاسداران که مسوول اجرای این پروژه است، به جزییات مربوط به این پروژه از جمله محل پرتاب و اهداف آن اشاره‌ای نکرده است. رسانه‌های ایران هم عمدتا به گمانه‌زنی در این باره پرداخته یا واکنش‌های مقامات ایران دراین‌باره را منتشر کرده‌اند؛ واکنش‌هایی که عمدتا از پروژه پرتاب ماهواره نظامی با عنوان‌هایی مثل «دستاوردی مهم برای جمهوری اسلامی»‌ و «دستاورد راهبردی» یاد کرده‌اند.

ژنرال جی ریموند،‌ ریاست فرماندهی فضایی ایالات متحده چند روز بعد از این پرتاب، ماهواره نظامی ایران را «یک وب‌کم غلطان در فضا» دانسته که «بعید است اطلاعات ارزشمندی مخابره کند.»

«جاناتان مک‌داول» اخترشناس در مرکز «هاروارد اسمیت‌سونیان» که پیش‌تر قرار گرفتن ماهواره نظامی ایران در مدار را رصد و تایید کرده بود،‌ در گفت‌وگوی اختصاصی با یورونیوز فارسی به سوالاتی درباره ماهیت این ماهواره و قابلیت‌های آن پاسخ می‌دهد.

• مایک پمپئو: ایران برای شلیک موشک ماهواره‌بر باید حساب پس بدهد

یورونیوز: ماهواره نظامی نور در چه مداری مستقر شده است و چرا؟

جاناتان مک‌داول: ماهواره در مدار ۴۲۵ کیلومتری زمین مستقر شده است. اینجا یکی از مدارهایی است که ماهواره‌ها می‌توانند چند سال در آن مستقر شوند.

ارتفاع این مدار به اندازه‌‌ای کم است که بتوان با یک راکت کوچک مثل «قاصد» به آن رسید.

البته این مدار نسبت به بقیه مدارهایی که ایران پیش‌تر امتحان کرده بود،‌ ارتفاع بیشتری دارد. در موارد قبلی، مدار بسیار پایین بود تا جایی که محموله به دلیل اصطکاک با جو زمین دوباره به پایین برگشته و سقوط می‌کرد.

ماهواره نور کوچک است. اگر با ماهواره‌های آمریکایی که اندازه مشابهی دارند،‌ مقایسه‌اش کنیم می‌شود حدس زد که این ماهواره قابلیت عکسبرداری با دقت بین ۵ تا ۲۰ متر را دارد. جاناتان مک‌داول اخترشناس در مرکز هاروارد اسمیت‌سونیان

یورونیوز: درباره کیفیت تجهیزات ماهواره و مناطقی که می‌تواند ببیند، چه می‌دانیم؟

جاناتان مک‌داول: ماهواره می‌تواند در هر منطقه‌ای حدفاصل عرض جغرافیایی ۶۰ درجه شمالی و ۶۰ درجه جنوبی حرکت کند. دلیل این‌که چرا چنین محدوده‌ای انتخاب شده، محل سایت پرتاب راکت در شاهرود بوده نه دلیل خاص دیگری.

ماهواره نور کوچک است. ما از دوربین و تجهیزات آن چیزی نمی‌دانیم اما اگر با ماهواره‌های آمریکایی که اندازه مشابهی دارند،‌ مقایسه‌اش کنیم می‌شود حدس زد که این ماهواره قابلیت عکسبرداری با دقت بین ۵ تا ۲۰ متر را دارد.

یک محدودیت بزرگ این است که ماهواره فقط زمانی می‌تواند با زمین ارتباط بگیرد که در محدوده ایران قرار بگیرد. در نتیجه،‌ زمان کافی برای بارگیری تعداد زیادی عکس در روز وجود ندارد.

یورونیوز: آیا طبق توصیف فرمانده بخش فضایی وزارت دفاع آمریکا با یک وب‌کم طرف هستیم؟

جاناتان مک‌داول: به گمانم ژنرال «ریموند» در توصیف «وب‌کم کوچک» یک مقدار اغراق می‌کنند، البته نه چندان زیاد. می‌شود گفت که این ماهواره ایرانی نمی‌تواند مثل ماهواره‌های جاسوسی بزرگ ایالات متحده عکس‌هایی با همان کیفیت بگیرد.

عکس‌های این ماهواره احتمالا از آن‌چه در «نمای ماهواره‌ای گوگل»‌ در برنامه «گوگل ارث»‌می‌بینید،‌ بهتر نخواهند بود. این ماهواره در نهایت می‌تواند کمک کند که آنها تغییرات را در مناطقی را که عکس‌های گوگل‌ارث در آنها قدیمی‌ شده، در زمان حال بررسی کنند.

یورونیوز: در مقایسه با پروژه‌های قبلی ایران در حوزه فضایی، آن‌طور که مقامات ایران ادعا کرده‌اند،‌ این پروژه «یک دستاورد» است؟

جاناتان مک‌داول: اگر به عقب نگاه کنیم،‌ بعضی ماهواره‌های ایران موفقیت‌آمیز بودند و برخی نه.

به گمان من،‌ این پروژه را به طور کلی می‌توان به عنوان یک آزمایش در نظر گرفت که به مهندسان ایرانی کمک می‌کند مدیریت یک ماهواره و شیوه استفاده از داده‌ها را تمرین کنند.

در این پرتاب ماهواره به خودی خود مهم نبوده هرچند تجربه مدیریت و راهبری آن یک تمرین خوب محسوب می‌شود.

نکته مهم درباره پروژه اخیر این است که راکت جدید کار کرده است. هدفی که در این آزمایش دنبال آن بودند همین بود که مطمئن شوند راکت کار می‌کند یا نه.

هدف نهایی این است که به یک ماهواره جمع‌اوری اطلاعات مفید برسند اما با اولین ماهواره نمی‌توان به چنین چیزی رسید.

این برای ایران یک پیشرفت است اما یک گام بسیار کوچک به شمار می‌‌رود.

این‌که چه چیزی باعث این موفقیت شده، مهندسان قاصد کارشان خیلی خوب بوده یا شانس آورده‌اند را حتی خودشان هم نمی‌دانند. باید دست‌کم ۴ تا ۵ راکت دیگر پرتاب شود تا بتوانیم به این سوال جواب بدهیم. جاناتان مک‌داول اخترشناس در مرکز هاروارد اسمیت‌سونیان

یورونیوز: چرا این پرتاب به نتیجه رسید اما تجربه قبلی ایران موفق نبود؟ در صورتی که مجری بخش پرتاب در هر دو پروژه یک نهاد یعنی سپاه پاسداران بود؟

جاناتان مک‌داول: از نظر فنی، «قاصد» یک راکت سه‌مرحله‌ای است. مرحله اول قدیمی است؛ قبلا تست شده و جواب مثبت گرفته است. پس تعجب‌آور نیست که کار می‌کند.

اما مراحل دوم و سوم جدید هستند و خیلی خوب کار کرده‌اند. ‌آن‌چه یک مقدار شگفت‌آور است این بخش برنامه است.

این‌که چه چیزی باعث این موفقیت شده، مهندسان قاصد کارشان خیلی خوب بوده یا شانس آورده‌اند را حتی خودشان هم نمی‌دانند. باید دست‌کم ۴ تا ۵ راکت دیگر پرتاب شود تا بتوانیم به این سوال جواب بدهیم. ممکن است بعدا مرحله اول کار کند و دو مرحله بعد نه. در نتیجه باید منتظر ماند و دید.