چه کسی ممکن است بعد از کیم جونگ اون رهبر کره شمالی شود؟

حق نشر عکس BRENDAN SMIALOWSKI Image caption کیم جونگ اون بیش از دو هفته می‌شود که در انظار عمومی ظاهر نشده است

شاید گمانه‌زنی‌ها درباره وضع سلامت کیم جونگ اون کاملا بی‌دلیل باشد، اما چیزی از اهمیت مساله جانشینی او در کوتاه‌مدت یا درازمدت کم نمی‌کند. بی‌بی‌سی نظر تحلیلگران را در این باره جویا شده است.

از زمان تاسیس کشور کره شمالی در ۱۹۴۸، فقط اعضای مرد خاندان کیم بر آن حکومت کرده‌اند و افسانه این خاندان ریشه عمیقی در جامعه دوانده است.

شهروندان حتی پیش از اینکه خواندن یاد بگیرند هم با تبلیغات حکومتی درباره عظمت این خاندان روبه‌رو می‌شوند؛ بچه‌های پیش‌دبستانی سرودی می‌خوانند به نام "می‌خواهم رهبرمان کیم جونگ اون را ببینم".

مگر می‌شود کره شمالی را بدون حضور این شخصیت نمادین و سیاسی در راس امور تصور کرد؟ نخبگان چگونه خود و جامعه را سازمان‌دهی خواهند کرد؟

پاسخ ساده این است: نمی‌دانیم. نکته جالبتر این است که آن‌ها هم نمی‌دانند. تا به حال با چنین معضلی روبه‌رو نشده‌اند.

همیشه یک کیم سر کار بوده ...

• شایعه 'مرگ مغزی' رهبر کره شمالی از کجا آمد؟
• خواهر رهبر کره شمالی به نهاد اجرایی حکومت منصوب شد
• کیم جونگ نام که بود و چرا از چشم پدرش افتاد؟

حق نشر عکس XINHUA Image caption کیم ایل سونگ بنیانگذار کره شمالی بود و پسرش کیم جونگ ایل جایش را گرفت

هنگامی که کیم جونگ اون داشت برای قدرت آماده می‌شد، عبارت "تبار پکتو" وارد گفتمان رسمی شد تا جایگاه او مشروعتر به نظر برسد.

پکتو کوهی افسانه‌ای و مقدس است که ادعا می‌شود پایگاه کیم ایل سونگ در زمان جنگ‌های چریکی بود و زادگاه کیم جونگ ایل. کیم جونگ اون هر وقت که می‌خواهد بر اهمیت تصمیمات سیاسی تاکید کند به این کوه سفر می‌کند.

همیشه یک کیم در قلب ایدئولوژیک این کشور حضور داشته است.

کره شمالی در نبود چنین جانشینی چه شکلی به خود خواهد گرفت؟

گفته می‌شود که کیم جونگ اون ۳۶ ساله ۳ فرزند دارد، اما سنشان خیلی کم است؛ بزرگترینشان ۱۰ ساله است و کوچکترینشان ۳ ساله. خود او وقتی در سن ۲۷ سالگی به قدرت رسید جوان قلمداد می‌شد.

به احتمال زیاد نوعی رهبری شورایی پدیدار خواهد شد، مثل وضعیت ویتنام، که برای تقویت جایگاه خود شدیدا به افکار و مشروعیت بنیانگذار کشور تکیه خواهد کرد.

ناظران می‌توانند صاحبان مناصب شاخص را پیگیری کنند، و اخبار و اطلاعات عمومی درباره نهادهای مهم را دنبال کنند، اما نمی‌توانند ایده مشخصی درباره تغییرات دسته‌بندی‌های داخلی یا روابط قدرتی که نه بر پایه روابط سازمانی، بلکه بر پایه روابط شخصی استوار است اظهار نظر کنند. علاوه بر این، بعضی وقت‌ها معاونت یک نهاد قدرت بیشتری از ریاست افتخاری آن دارد. به همین خاطر پیش‌بینی کار بسیار سختی است.

سه کیم باقی‌مانده حق نشر عکس PATRICK SEMANSKY - POOL /GETTY IMAGES Image caption کیم یو جونگ تنها زن حاضر در رهبری ارشد است و به همین خاطر باعث جلب توجهات شده است

در صورت نبودن کیم جونگ اون در صحنه سیاست، سه کیم دیگر هستند که می‌توانند نقشی بالقوه در سیاست کره شمالی ایفا کنند. و هر سه نفر برای ادامه قدرت خانوادگی کاستی‌هایی دارند.

اولی کیم یو جونگ، خواهر جوانتر کیم جونگ اون، است. گفته می‌شود که او عزیزکرده پدرش بوده و پدرش همیشه به خاطر علاقه به سیاست و هوش بالا در بچگی از او تعریف می‌کرده است.

رفتار او موثر، ملایم و به احتمال زیاد از سر هوشیاری است. کارشناسان همیشه به رابطه نزدیکی که با برادرش داشته است اشاره کرده‌اند. یکی از نکات برجسته جلسه‌ای که بین کیم و ترامپ در سنگاپور برگزار شد خودکاری بود که او به برادرش داد تا با آن توافقنامه را امضا کند. و در جلسه بعدی نیز در هانوی از گوشه اتاق ناظر رفتار برادرش بود که داشت عکس‌های رسمی می‌گرفت.

• هشت اشتباه مرسوم درباره کره شمالی
• معروف‌ترین زن کره شمالی کیست؟

با این حال او در پی اجلاس هانوی برای مدتی تنزل رتبه پیدا کرد؛ ظاهرا به خاطر شکست آن اجلاس، هر چند که این موضوعی نیست که هرگز تایید شود. او عضو بالاترین نهاد تصمیم‌گیری یعنی کمیسیون مصالح حکومتی نیست، اما عضو علی البدل پولیتبورو و معاون دایره تبلیغات و تحریکات حزب کارگران کره است. این دایره سازمانی قدرتمند است که وظیفه تضمین وفاداری ایدئولوژیک در داخل نظام را به عهده دارد.

اما او زن است و بعید است در کشوری چنین پدرسالار برای رسیدن به راس هرم قدرت مناسب باشد. کره شمالی حکومتی شدیدا مردانه دارد که بر اساس تعاریف سفت و سختی از وظایف جنسیتی عمل می‌کند. انجام وظیفه به عنوان رهبر عالی، و البته هدایت ارتش، در زمره وظایف زنان نمی‌گنجد.

نفر دوم کیم جونگ چول است. او برادر بزرگتر کیم جونگ اون است، اما هرگز علاقه‌ای به سیاست یا قدرت از خود نشان نداده است. می‌گویند که علاقه زیادی به اریک کلپتون دارد. شاید نهایتا بتواند نقش رابطی نمادین با خاندان کیم را ایفا کند - مثلا در راس بنیادی گذاشته شود و هر از چندی در جایی سخنرانی کند.

نفر آخر کیم پیونگ ایل است، برادر ناتنی کیم جونگ ایل. مادرش - یعنی مادرخوانده کیم جونگ ایل - قصد داشت او را جانشین کیم ایل سونگ کند، اما موفق نشد و با افزایش نفوذ کیم جونگ ایل به مرور از صحنه حذف شد. کیم پیونگ ایل در سال ۱۹۷۹ به اروپا فرستاده شد و در این سال‌ها سفیر کره شمالی در برخی از کشورهای اروپایی بوده است. او سال گذشته بالاخره به کشور بازگشت. گذشته او به این معنی است که احتمالا روابط لازم برای ایفای نقش اساسی در سطوح بالای سیاست پیونگ‌یانگ را ندارد.

دومین مرد قدرتمند فعلی در کره شمالی

افراد دیگری نیز در دوران کیم جونگ اون مهم بوده‌اند، اما خیلی معلوم نیست که کدام‌ها با یکدیگر همکاری خواهند کرد و کدام‌ها رقیب یکدیگر خواهند شد.

حق نشر عکس ALEXANDER NEMENOV/AFP VIA GETTY IMAGES Image caption چو ریونگ هی به عنوان فرستاده ویژه کیم جونگ اون با مقامات خارجی دیدار کرده است

یکی از آن‌ها چو ریونگ هی است. البته او هم فرازونشیب‌های خودش را در دوره کیم جونگ اون داشته است، اما بالاخره از توفان عبور کرد و حالا عضو هیات رئیسه پولیتبورو است و به عنوان معاون اول کمیسیون مصالح حکومتی ایفای نقش می‌کند. او سال گذشته به عنوان رئیس‌جمهور کره شمالی انتخاب شد و بعد از ۲۰ سال جای کیم یونگ نام را گرفت. لذا او نماینده کره شمالی در مناسبات بین‌المللی نیز محسوب می‌شود.

او در عین حال از مقامات ارشد نظامی و دایره سازمان‌دهی و ارشاد حزب کارگران کره نیز بوده است که به عنوان ضابط وفاداری به رژیم ایفای نقش می‌کند؛ سازمانی بسیار قدرتمند که وظیفه‌اش کسب اطمینان از التزام شهروندان کره شمالی به ایدئولوژی رژیم است. او احتمالا دومین مرد قدرتمند در کره شمالی است.

مدیران اطلاعاتی قدیمی و بزرگان سیاسی جدید حق نشر عکس OLIVIER DOULIERY-POOL/GETTY IMAGES Image caption کیم یونگ چول در سفر به واشنگتن با دونالد ترامپ دیدار کرد

نفر دیگر کیم یونگ چول است. او کسی بود که برگزاری جلسات کیم و ترامپ را ممکن کرد و چندین بار با مایک پومپئو، وزیر خارجه آمریکا، دیدار کرد. او رئیس دایره جبهه متحد (مسئول روابط با کره جنوبی) و دفتر عمومی تجسس نیز بوده است که سرویس امنیتی اصلی این کشور محسوب می‌شود. به نظر می‌رسد که به خاطر شکست مذاکرات با ایالات متحده تنزل رتبه پیدا کرده باشد، اما بعید است که این رویه ادامه پیدا کند.

فرد مهم دیگر کیم جی ریونگ است. او در عین حال که عضو کمیسیون مصالح ملی است، ریاست کابینه را نیز به عهده دارد که مقامی نسبتا پرنفوذ است. اطلاعات زیادی درباره او در دست نیست، اما همزمان با غروب ستاره بخت دیگران، ستاره بخت او طلوع کرده است. سابقه او در مدیریت صنایع است و چند سالی مسئول اداره استانی بود که محل اسکان صنایع مهم نظامی است. به همین خاطر شاید نقش مهمی در برنامه اتمی این کشور ایفا کرده باشد.

جونگ کیونگ تیک مسئول دایره امنیت کشور است که جرایم سیاسی را بررسی و مجازات می‌کند. در عین حال تامین امنیت فیزیکی رهبری را نیز به عهده دارد. این قبیل مسئولیت‌ها اهمیت زیادی در ایجاد ثبات داخلی سیستم دارند.

مقام دیگر هوانگ پیونگ سو است که قبلا در رده‌های بالایی ارتش خدمت کرده است و در دوران رهبری کیم جونگ اون رئیس دایره سازمان‌دهی و ارشاد نیز بوده است. با او نیز مانند چو ریونگ هی برخورد انضباطی شده است، اما به نظر نمی‌رسد که مانند او شهرت و اعتبار گذشته خود را بازیافته باشد.

چهره‌های دیگری که در سال‌های گذشته در زمینه سیاست خارجی فعال بوده‌اند، نظیر ری یونگ هو و ری سو یونگ، نیز جایگاه خود را اخیرا از دست داده‌اند. ری سون گوان و کیم هیونگ جون جای آن‌ها را گرفته‌اند و گفته می‌شود که اولی به کیم یونگ چول نزدیک است.

شخصیت‌های نظامی

شکی نیست که تنی چند از افسران عالی‌رتبه ارتش نیز در دوران گذار از نفوذ خود استفاده خواهند کرد. در حال حاضر ریاست دفتر سیاسی عمومی ارتش به عهده دو نفر است: کیم سو گیل و کیم وان هونگ. وظیفه این دفتر تضمین وفاداری سیاسی در ارتش است؛ مساله‌ای که در دوران بلاتکلیفی بسیار مهم خواهد بود.

کیم وان هونگ مثال خوبی برای توضیح سختی پیش‌بینی چگونگی تقسیم قدرت در نبود کیم جونگ اون است. تصور بر این است که کیم وان هونگ و هوانگ پیونگ سو رقیب یکدیگر بوده‌اند و بر سر تاثیرگذاری بر کیم جونگ اون با یکدیگر رقابت می‌کرده‌اند.

در بین نخبگان چه افرادی با یکدیگر متحد خواهند شد و کار چه کسانی به درگیری خواهد کشید؟ آیا به دو دسته مخالف و موافق کیم جونگ اون تقسیم خواهند شد؟ آیا ترس از بی‌ثباتی مانع شدت گرفتن رقابت می‌شود؟ شکی نیست که فروپاشی حکومت به نفع هیچ کدام از نخبگان سیاسی نیست، چرا که راه را برای تسلط کره جنوبی یا حتی چین هموار می‌کند.

در حال حاضر هیچ مدعی بی‌نقصی وجود ندارد: خواهرش باید بر تبعیض‌های جنسی غلبه کند و بر سنت جانشینی مردانه فائق آید. مشکل مهم دیگران نداشتن ارتباط مستقیم با تبار پکتو است. اما در نهایت مجبور خواهند شد ثبات حکومتی را در نظر بگیرند که برای حفظش همه قواعد بین‌المللی را نقض کرده‌اند.

• خبرهای بیشتر را در کانال تلگرام بی‌‌بی‌سی فارسی دنبال کنید