گاه‌شمار توسعۀ برنامۀ هسته‌ای ایران پس از خروج آمریکا از برجام

تبلیغ بازرگانی

روز یکشنبه ۲۶ آوریل روزنامۀ آلمانی «دی وِلت» از قول «نوُربِرت روُتگِن»، رئیس کُمیسیون سیاست خارجی پارلمان فدرالِ آلمان (بوندِس‌تاگ)، نوشت: «پس از خروج یک‌جانبۀ ایالات متحد از توافق هسته‌ای میان ایران و شش قدرت جهانی، جمهوری اسلامی تهدیدهای سابق خود را از سر گرفته است». این سیاستمدارِ عضو حزب دموکرات مسیحی «خواهانِ شروع دوبارۀ کوشش‌ها برای رسیدن به یک توافق جدید با ایران است». سرچشمۀ اصلیِ نگرانیِ او پژوهش تازۀ «مؤسسۀ علوم و امنیت بین‌المللی» است. برپایۀ آن پژوهش که نتایج آن روز سه شنبه ۲۱ آوریل منتشر شده است، جمهوری اسلامی در حال حاضر امکانات و توانایی فنی آن را دارد که در عرض سه تا چهار ماه به بمب اتمی دست یابد. پژوهش آن مؤسسه بر داده‌های «آژانس بین‌المللی انرژی اتمی» استوار است. 

توافق جامع و نهاییِ هسته‌ای میان ایران و ۶ قدرت جهانی زیر عنوانِ «برنامۀ جامع اقدام مشترک» (برجام) در ۱۴ ژوئیۀ ۲۰۱۵ میان ایران، اتحادیۀ اروپا و گروه ۵+۱ (شامل ایالات متحد آمریکا، فرانسه، بریتانیا، چین، روسیه و آلمان) در وین بسته شد. با آن توافق بخشی از تحریم‌هایِ اقتصادی، تجاری، علمی و نظامی برضد ایران برداشته شد و ایران تعهد کرد که به سلاح اتمی مجهز نشود.

در ۸ ماه می ۲۰۱۸ دونالد ترامپ خروج ایالات متحد آمریکا را از برجام اعلام کرد و گفت که کشورش تحریم‌های سنگین‌تری را برضد ایران وضع خواهد کرد.

پس از بیرون رفتنِ آمریکا از برجام، حسن روحانی قدرت‌های جهانی را به از سر گرفتن غنی‌سازی اورانیوُم تهدید کرد. با این حال گفت که برای مذاکره با اروپایی‌ها، چینی‌ها و روس‌ها آماده است تا باهم ببینند چگونه می‌توان منافع ایران را حفظ کرد.

در ۲۱ ماه می ۲۰۱۸ مایک پُمپئو، وزیر امور خارجۀ آمریکا، ۱۲ شرط برای رسیدن به «توافق تازه» با ایران مطرح کرد. از جمله: توقف کامل غنی‌سازی اورانیوُم؛ بستن رِآکتوُر آب سنگین، دسترسیِ بی قید و شرطِ بازرسانِ آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به همۀ تأسیساتِ اتمی کشور؛ توقف توسعۀ برنامۀ موشکی بالیستیک؛ پایان دادن به حمایت از گروه‌های تروریستی در خاور میانه مانند حزب الله لبنان، حماس، گروه فلسطینی جهاد اسلامی، طالبان و القاعده؛ خروج همۀ نیروهای زیر فرمان ایران از خاک سوریه؛ پایان دادن به حمایت نظامی از شبه نظامیانِ شیعۀ حوثی در یمن؛ دست کشیدن از تهدید دیگران مانند اسرائیل و عربستان سعودی؛ پایان دادن به مداخله در امور کشورهای همسایه مانند عراق و لبنان.

در ماه اوت و سپس در نوامبر ۲۰۱۸ آمریکا در بخش‌های مالی و نفت تحریم‌های کمرشکنی برضد ایران وضع کرد. شرکت‌های بزرگ بین‌المللی به فعالیت‌ها و پروژه‌های خود در ایران پایان دادند. با این حال، برای پرهیز از آزردگی و ناخرسندی ۸ کشور (چین، هند، ترکیه، ژاپن، کره جنوبی، تایوان، ایتالیا و یونان) اجازه یافتند تا ۶ ماه به خرید نفت ایران ادامه دهند. ترامپ از اول ماه می ۲۰۱۹ به معافیت آن ۸ کشور نیز پایان داد. 

در ۸ ماه می ۲۰۱۹ ایران به کشورهای امضا کنندۀ برجام دو ماه مهلت داد تا تحریم‌های یکجانبۀ آمریکا را جبران کنند و گفت: وگرنه جمهوری اسلامی از تعهدات برجامی خود گام به گام خواهد کاست. روز بعد، فرانسه، بریتانیا، آلمان و مسئول سیاست خارجی و امنیتیِ اتحادیۀ اروپا در بیانیۀ مشترکی مهلتِ دو ماهۀ ایران را رد کردند و از آن کشور خواستند که هم‌چنان به برجام وفادار بماند. در این میان آمریکا تحریم‌های تازه‌ای را در بخش‌های آهن، فولاد، آلومینیوُم و مس برضد ایران وضع کرد.

گام اول کاهش تعهداتِ هسته‌ای ایران که بی‌درنگ پس از دادنِ مهلتِ ۶۰ روزه اعلام شد، این بود که ایران دیگر به ۳۰۰ کیلوگرم اورانیوُم غنی شدۀ ۳.۶۷ درصد، چنان که در برجام معین شده بود، متعهد نخواهد ماند. در اول ژوئیۀ ۲۰۱۹ محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجۀ ایران، به ایسنا اعلام کرد که ذخیرۀ اورانیوُم غنی شدۀ ایران از مرز ۳۰۰ کیلوگرم گذشت.

در  ۸ ژوئیه ۲۰۱۹ یعنی درست در پایانِ مهلت ۶۰ روزه، سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران عملی شدنِ گام دوم کاهش تعهداتِ هسته‌ای ایران را اعلام کرد و گفت که بامداد امروز دوشنبه هشتم ژوئیه سطح غنای تولید اورانیوُم از مرز ۴.۵ درصد گذشت. او هم‌چنین افزود: غنی‌سازی ۲۰ درصدی و حتی بالاتر، از گزینه‌های مطرح در برنامه‌های مربوط به گام سومِ کاهش تعهدات جمهوری اسلامی است.

در ۲۶ سپتامبر ۲۰۱۹ آژانس بین‌المللیِ انرژی اتمی اعلام کرد که ایران غنی‌سازی اورانیوُم را در سانتریفیوژهای پیشرفته‌ای که به تازگی نصب شده‌اند، آغاز کرده است.

در ۴ نوامبر ۲۰۱۹ علی اکبر صالحی، معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، اعلام کرد که ایران از این پس روزانه ۵ کیلوگرم اورانیوُم غنی شده تولید می‌کند. یعنی ده برابر مقداری که دو ماه پیش تولید می‌کرد.

در ۵ نوامبر صالحی اعلام کرد که گام چهارم کاهش تعهدات برجامی روز چهارشنبه ۶ نوامبر برداشته خواهد شد و ایران غنی‌سازی اورانیوم تا غنای ۵ درصد و نیز غنی‌سازی ایزوتوپ‌های پایدار را در تأسیسات هسته‌ای «فُردوُ» آغاز خواهد کرد.

در ۷ نوامبر سازمان انرژی اتمی ایران از آغاز دوبارۀ فرایند غنی‌سازی اورانیوُم در مرکز اتمی «فُردوُ» در جنوب تهران خبر داد. 

روز دوشنبه ۱۱ نوامبر آژانس بین‌المللی انرژیِ اتمی در گزارشی فاش کرد که در یکی از تأسیساتِ اعلام نشدۀ ایران بازرسانِ آژانس «ذرات اورانیوُم طبیعی» کشف کرده‌اند. در گزارش آژانس نامی از این تأسیسات برده نشده بود، اما آژانس دربارۀ آن از مقام‌های جمهوری اسلامی توضیح خواست.

در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۹ آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کرد که ذخایر آب سنگینِ ایران که می‌تواند برای تولید پلوتونیوُم در ساخت سلاح‌های اتمی به کار برده شود، از حد تعیین شده در توافق بین‌المللی در زمینۀ برنامۀ هسته‌ای ایران فراتر رفته است.

در ۲۷ نوامبر ۲۰۱۹ فرانسه با استناد به تخلف‌های جمهوری اسلامیِ ایران، آن کشور را تهدید به راه انداختنِ ساز و کاری کرد که به منظور بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل در توافق وین پیش‌بینی شده است.

در ۵ دسامبر ۲۰۱۹ آلمان، فرانسه و بریتانیا در نامه‌ای به آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل، اعلام کردند که ایران با گسترش «موشک‌های بالیستیک با توان هسته‌ای» قطعنامۀ ۲۲۳۱ شورای امنیت را نقض می‌کند. ایران آن نامه را «نه تنها تحریک آمیز بلکه با محتوایی مملو از دروغ» خواند و اعلام کرد که برنامۀ موشکی‌اش به هیچ وجه با قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل مغایر نیست.

شامگاه یکشنبه ۵ ژانویۀ ۲۰۲۰ ایران پنجمین و آخرین گام کاهشِ تعهداتِ برجامی‌اش را برداشت و اعلام کرد که با این گام «محدودیت در تعداد سانتریفیوژها» را کنار می‌گذارد. برداشتن این گام نهایی را رهبران ایران بلافاصله پس از کشته شدن قاسم سلیمانی به دست نیروهای آمریکایی در روز جمعه ۳ ژانویه وعده داده بودند.

 

دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید

آبونه شوید

اخبار جهان را با بارگیری اَپ ار.اف.ای دنبال کنید