بیدارباش هشتم: گرسنه‌ها، سیرها و بساط سفره‌ها

أَللّـهُمَّ ارْزُقْنی فیهِ رَحْمَةَ الاَْیْتامِ وَ اِطْـعـامَ أَلطَّـعـامِ

وَ اِفْشـآءَ السَّــلامِ وَ صُـحْبَـةَ الْکِـرامِ بِطَوْلِکَ یا مَلْجَأَ الاْمِلینَ.

یتیم نوازی

یتیم، کسی است که پدر از دست داده و بی سرپرست شده است، یا بازمانده شهید است، که نیاز به کمک های مادی و عاطفی و تربیتی دارد.

بر یتیمان باید ترحّم و مهرورزی نمود، به زندگیشان رسید، به وضع تحصیلی آنان باید رسیدگی کرد، وضع تربیتی و اخلاقی و فرهنگی آنان را مورد دقّت قرار داد، نیاز عاطفی شان را برآورد.

دستی از مهر بر سرشان کشید، نگاهی از لطف، به صورتشان انداخت،

در حقّ آنان پدری باید کرد، تا درد بی پدری را احساس نکنند و دچار خلأ عاطفی نگردند.

قرآن می گوید: «یتیم را با قهر، طرد نکن» (سوره ضحی آیه ۹)

و: «چرا یتیم را اکرام نمی کنید».(سوره فجر آیه ۱۷)

علی علیه السلام در آخرین وصایایش دربستر شهادت، سفارش رسیدگی به یتیمان را دارد که مبادا در کنار شما و در حضور شما، یتیمان تباه و فاسد و ضایع شوند.

(اللّه اللّه فِی الأیتام...).

اطعام

گرسنگان و تهیدستان جامعه، در میان ما زیادند. کسانی پیدا می شوند که مدّتها می گذرد ولی غذایی گرم و مطبوع نمی یابند، همواره درد گرسنگی را می چشند. روزه، ما را به یاد گرسنگان تهیدست می اندازد و زمینه انفاق و صدقه را پیش می آورد که در این ماه، ثواب بیشتری دارد. وقتی از پیامبر خدا صلی الله علیه و آلهمی پرسند: کدام صدقه برتر است؟ می فرماید: «صَدَقَةٌ فی رَمَضان».[۱]

خوراک دادن به گرسنگان و سیر کردن روزه داران، پاداشی بزرگ و ثوابی عظیم دارد.[۲] البتّه وقتی این کار، ارزش خواهد داشت، که با مسأله «اطعام»، عده ای گرسنه و نیازمند، سیر شوند و به نوایی برسند، وگرنه بساط سفره های رنگین و سورهایی که همه از دوستان و سرمایه داران و طبقات مرفّه دعوت شود و گرسنه ای نیازمند و فردی از طبقات پایین و محروم جامعه بر سر آن سفره نباشد، چنین سفره ای قابل تمجید و ستایش نیست.

سلام آشکار

سلام دادن، یک دستور اخلاقی اسلام و یک سنّت نبوی است.

بهتر است که کوچک به بزرگ، سواره به پیاده، فرد به جمع، ایستاده به نشسته، سلام دهد.

سلام را باید آشکار گفت. همچنین جواب سلام را باید روشن و آشکار گفت.

سلام، دلیل تواضع و فروتنی انسان و نشانه سخاوت است. چرا که پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله فرمود: «البَخیلُ مَن بَخِلَ بِالسَّلام». بخیل، کسی است که ازسلام دادن بخل ورزد.

به برادر دینی باید سلام داد، میان فقیر و غنی، در سلام دادن نباید فرق گذاشت، به کسی بخاطر ثروت و موقعیّت، سلام کردن نکوهیده است، چون دین را به تباهی می کشد. برای مقابله با غرور و کبر و خودخواهی، باید از شیوه «سلام کردن» استفاده نمود.

پیامبر اسلام، به همه سلام می کرد، حتّی به کودکان! و در سلام دادن، بر دیگران سبقت می گرفت.

جواب سلام دادن، واجب است و اگر کسی بر انسان سلام کرد، فوری باید به آن پاسخ داد.

در حدیث است: هر که قبل از سلام شروع به سخن نمود، پاسخش ندهید (مَن بَدءَ بِکَلامٍ قَبلَ سَلامٍ فَلاتُجیبُوهُ).

امّا در مورد «افشاء سلام» که در دعای امروز خواسته ایم:

همچنانکه گذشت، هم سلام و هم جواب را باید آشکار و روشن ادا کرد. امام صادق علیه السلام فرموده است:

«هرگاه یکی از شما سلام کرد، آشکارا سلام دهد، و نگوید که: سلام دادم ولی جوابم ندادند! شاید سلام داده اید و طرف نشنیده است. و همچنین هرگاه جواب سلامی را خواستید بدهید آشکارا جواب دهید، تا یک مسلمان که سلام داده است نگوید که: سلام دادم، ولی جواب ندادند...»[۳]

همنشینی نیکان

چهارمین خواسته امروز ما، توفیق برای همنشینی با نیکان است. انسان را با دوست و همنشین می شناسند. دوست، در رفتار و اخلاق و روحیه انسان تأثیر می گذارد.

تو اوّل بگو با کیان زیستی

پس آنگه بگویم که تو کیستی؟

باید با نیکان، با صالحان، با کریمان، با بزرگان، با تقواپیشگان، با مخلصین، با دانشمندان نشست و برخاست کرد. مصاحبت با اینان، در روح و دانش و اخلاق انسان تأثیر می گذارد و زندگی را از ابتذال، نجات می دهد و انسان را با ارزشهای متعالی تر آشنا می کند و به «قرب خدا» می رساند.

به فرموده پیامبر خدا صلی الله علیه و آله، دوست و همنشین خوب مثل عطّار است که اگر هم به انسان عطر نزند، بوی خوش او انسان را معطّر می سازد:«مَثَلُ الجَلیسِ الصّالِحِ مَثَلُ العَطّارِ، اِنْ لَم یُصِبْکَ مِن عِطرِهِ اَصابَکَ مِن ریحِهِ».[۴]

همنشین تو، از تو بِهْ باید

تا تو را عقل و دین بیفزاید

مصاحبت نیکان، و رفاقت و دوستی با انسان های نیک و شایسته، نعمتی است بزرگ که باید از خدا خواست تا روزیمان کند.

دوستی که عیوب انسان را بگوید، همنشینی که چون آینه، ما را آنچنانکه «هستیم» به ما بنمایاند و از تملّق و چاپلوسی و دروغ، دور باشد.

چنین دوستانی، موهبتی هستند که باید قدرشان را شناخت.

اینها خواسته هایی از درگاه پروردگار است که آستانش محل امید بستن و نیاز خواستنِ آرزومندان است.

منابع:
[۱] ـ شهراللّه ، ص ۱۹۰.
[۲] ـ امام صادق علیه السلام: مَن فطّر صائماً فَلَهُ مثلُ اَجرِه شهراللّه ، ص ۱۸۸.
[۳] ـ الأخلاق، شبّر، ص ۱۰۳.
[۴] ـ کنزالعمّال، ج ۹ حدیث ۲۴۶۷۶.
* برگرفته از کتاب سینای نیاز به قلم نویسنده