نشست علمی مجازی پیامدهای الهیاتی کرونا برگزار شد

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، نشست علمی مجازی با عنوان «پیامدهای الهیاتی کرونا» روز سه شنبه ۹ اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۹ با حضور و سخنرانی محمد جعفری، حمیدرضا شاکرین عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و علیرضا قائمی‌نیا توسط قطب علمی فلسفه دین اسلامی پژوهشگاه و با مشارکت گروه منطق فهم دین این پژوهشگاه در فضای مجازی برگزار شد.

در این نشست علمی حجت‌الاسلام و المسلمین محمد جعفری، عضو شورای علمی قطب فلسفه دین و عضو هیأت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) گفت: کرونا نظم مادی و عادی جهان را به هم ریخته است و پیامدهایی شگرف و بازتاب‌هایی تزلزل آفرین در زندگی بشر داشته و معادلات زیست انسانی را در عرصه‌های علمی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و دینی، تغییر داده است؛

وی تصریح کرد: این تغییرات به نحوی است که برخی براین باورند باید قرن ۲۱ را به دو بخش پیشا کرونا و پسا کرونا تقسیم نمود. این حادثه طبعاً، الهیات را هم به عنوان مباحث ناظربه معنویت و روح، در معرض آزمونی جدی قرار داده است. دراین میان در مورد موفقیت الهیات و پاسخگویی آن به نیازهای روحی بشر در ماجرای کرونا، پاره‌ای از جمله روشنفکران دینی بر تغییر و بازبینی اساسی در الهیات دینی تأکید دارند.

جعفری ادامه داد: جالب آن جاست که این طیف فکری، توصیه می‌نمایند که الهیات اسلامی باید راه الهیات مسیحی را در پیش بگیرد که در مواجهه با حوادث بحرانی، کامیاب بوده است!

عضو شورای علمی قطب فلسفه دین پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی افزود: بنده بر این باور هستم که الهیات توحیدی و بالاخص اسلامی، در این آزمون سربلند و کامیاب بوده و ظرفیت‌های این الهیات البته با تأکید بر جنبه‌های وحیانی و فلسفی هر دو، در پاسخگویی به نیازهای روحی و معنوی بشر درگذر از این بحران کافی و وافی است. البته با تاکید براین نکته که این ظرفیت‌ها در برخی ابعاد باید، بازآموزی، بازاندیشی و باز ارائه شود.

جعفری همچنان گفت: الهیات ما در بعد نظری و معرفتی نقصی ندارد اما در مورد الهیات رنج و شر باید اذعان نمود که الهیات ما باید چابک‌تر و کاربردی تر شود. ما نیازمند الهیات زندگی هسیتم یعنی باید امتداد مباحث متافیزیکی را تا زندگی روزمره انسان دراین دنیا بکشانیم. این مقوله وقتی به تحقق می‌رسد که الهیات صرفاً به جنبه‌های نظری و معرفتی بشر نپردازد بلکه ارتباط این عرصه‌ها را با دیگر ساحات وجودی انسان مانند احساسات و عواطف و نیازهای روحی و روانی او نیز در نظر گیرد.

عضو هیأت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) تاکید کرد: به عنوان نمونه الهیات دینی، باید در مورد نگاه انسان به رنج و شر به لحاظ روانی (نگاه مثبت یا منفی) با تکیه بر جهان بینی توحیدی و نیز نقش مرگ اندیشی در نشاط روحی و معنوی و رفع اضطراب و افسردگی و مقولاتی از این سنخ که به رابطه عقل و روان نظر دارد، بیشتر توجه نماید.

در ادامه این نشست حجت الاسلام و المسلمین دکتر حمیدرضا شاکرین عضو شورای علمی قطب فلسفه دین و عضو هیأت علمی و مدیر گروه منطق فهم دین پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی بیان داشت: از جمله مسائل مهم در رابطه با کرونا معنای آن است. آیا حادثه کرونا پدیده‌ای معنا دار است یا بی معنا؟ و اگر معنادار است، معنای آن چیست و در کدام نظام اندیشگی و الهیاتی می‌توان معنای آن را دریافت؟

وی تصریح کرد: واقعیت این است که در نگرش مادی نمی‌توان برای آن معنایی یافت. در واقع این پدیده‌ای کر و کور، تصادفی و فاقد هرگونه حساب شدگی و حکمت است. در نگاه‌های الهیاتی پانته ایستی، دئیستی، پویشی و لیبرال هم وضع بهتر از این نیست. اما در نگره توحیدی وضعیت بسیار متفاوت است. در این نگاه اولاً همه چیز در این عالم حکیمانه است. ثانیاً شر محض یا گزافی وجود ندارد و آنچه شر خوانده می‌شود محفوف به خیرات کثیر است که باید شناخته شده و از آنها به درستی بهره برداری شود. ثالثاً آنچه شر می‌خوانیم غالباً با رفتارهای ما پیوند دارد رابعاً در نظام سنت‌های الهی وجوه و ابعاد مختلفی از این مساله به دست می‌آید که به این مساله معانی مختلفی داده و درس‌ها و پیامدهای سازنده‌ای به بشریت ارائه می‌کند.

حجت الاسلام والمسلمین دکتر قائمی نیا مدیر قطب علمی فلسفه دین و عضو هیأت علمی پژوهشگاه با بیان اینکه نگاه الهیاتی عمده‌ای که تا کنون به این مسئله صورت گرفته بر مبنای الهیات متافیزیکی بوده اظهار داشت: بنده تلاش می‌کنم از وجه دیگری با این مسئله مواجه شوم. در الهیات متافیزیکی ما با نگاهی انتزاعی با مسائل مواجه می‌شویم و البته این نوع الهیات برای اثبات مبانی فکری بسیار لازم است. اثبات توحید، نبوت و دیگر مبانی دینی در این نوع الهیات شکل می‌گیرد. اما به نظر می‌رسد لازم است با مسائل انسانی از زاویه دیگری وارد شد و به بررسی آنها پرداخت.

وی ادامه داد: الهیات وجودی به نظر بنده راهی است که ما را با مسائل انسانی مواجه می‌کند و از آن شکل انتزاعی محض خارج می‌کند. انسان در رنج، در تنهایی، در ناامیدی و در مسائلی مانند کرونا چه وضعی دارد؟ اینها در الهیات وجودی مورد بحث قرار می‌گیرد. البته ممکن است گفته شود الهیات اگزیستانسیالیستی نیز به همین مسائل می‌پردازد. اما در آنجا خدا مغفول است و از مفاهیم کتاب و سنت کمک گرفته نمی‌شود.

قائمی‌نیا گفت: بنده معتقدم با رویکرد معناشناسی و توجه به مفاهیم قرآنی و مضامین سنت و میراث فکری مسلمانان می‌توان الهیات وجودی با رویکرد خدا محور داشت و برای مواجهه با مسائلی مانند کرونا و اصولاً برای فهم عالم انسانی این الهیات باید مورد توجه باشد.