مادری که کمتر می‌شناسیمش

زنی که از اولین ایمان‌آورندگان به اسلام است و با همه اینها کمتر نامی‌از او می‌شنویم، کمتر یادی از او در نامگذاری مدارس، دانشگاه‌ها و مساجد می‌شود، در تمام شهر میدانی به نامش نیست و نسل جوان نمی‌داند خدیجه(س) دقیقا که بوده و چه کرده‌است. به مناسبت سالروز وفات این بانوی گرامی‌رفتیم سراغ حجت‌الاسلام شهاب مرادی؛ روحانی‌ای که توانسته با شیوه‌های خاص و جذاب، سخنرانی‌هایش مردم را به خود جذب کرده و تلاش کند برای انجام برخی فرهنگسازی‌ها در جامعه. از اتفاقاتی چون نذر فرهنگی گرفته تا راه‌اندازی پویش‌هایی چون مرا به نام مادرم صدا بزن. با او درباره لزوم شناخت همسر پیامبر اسلام و کم و کاستی‌های فرهنگی در پرداختن به خدیجه(س) صحبت کرده‌ایم.

شهر بی‌خدیجه (س)

اما حجت‌الاسلام مرادی از این همه تلاش و تبلیغ در پی چه بوده است؟ او می‌گوید پس از شروع تلاش‌هایش، برخی ناشران پیشنهاد نگارش کتابی درباره حضرت خدیجه(س) را مطرح کرده‌اند اما او نپذیرفته، مطلوبش این بود که جریانی در جامعه شکل بگیرد و نام این بانوی گرامی ‌اسلام را در جامعه پررنگ کند.

او در این‌باره توضیح می‌دهد: دنبال این بودم که در همه شهرها میدانی به نام حضرت خدیجه (س) باشد و البته علی‌رغم همه تلاش‌هایم هنوز این اتفاق محقق نشده‌است. خیلی تلاش کردم لااقل در تهران بوستانی به نام ایشان باشد و کلی هم پیگیری کردم اما به جایی نرسیدم.

این روحانی ادامه می‌دهد: شورای شهر پیگیر این است که نام هنرمندان معاصر روی کوچه‌ها و خیابان‌ها قراربگیرد. این اتفاق خوبی است و ما هم از آن لذت می‌بریم، اما واقعا چرا نباید این همه میدان، کوچه، خیابان، مدرسه، دانشگاه، بوستان و ... یکی‌شان به نام حضرت خدیجه(س) باشد؟

حجت‌الاسلام مرادی می‌گوید در هر شهر کوچکی حتی میدانی به نام دکتر علی شریعتی و دکتر چمران وجود دارد. در تهران هم کوچه و مدرسه و بزرگراه و خیابان به نام‌شان است.

او می‌افزاید: درباره شهید مطهری هم همین‌طور است. از کوچه‌های بن‌بست تا خیابان و مدرسه و بیمارستان در سراسر ایران به نامش وجود دارد اما برای حضرت خدیجه(س) جایی نداریم. یعنی میان این همه خیابان و موقعیت برای نامگذاری، هیچ جایی وجود ندارد برای زنی که این همه حق بر گردن‌مان دارد، حتی وقتی در امامزاده و حرمی‌ یک صحن اضافه می‌شود هم سوال می‌کنم و می‌بینم هر نامی‌ هست جز نام خدیجه(س)... .

این روحانی تاکید می‌کند حساسیتی به نام‌های دکتر شریعتی و شهید چمران ندارد اما سوالش این است که چرا نامگذاری یک میدان به نام همسر پیامبر به‌رغم همه پیگیری‌هایش باز هم بی‌نتیجه
مانده است؟

جای خالی در تقویم

حجت‌الاسلام مرادی بعد از خیابان‌ها سری به تقویم می‌زند. او می‌گوید روز سعدی و حافظ و ... داریم که البته باید هم داشته باشیم، اما چرا روزی به نام مادر بزرگ همه مسلمانان در تقویم نداریم، آن هم در حالی که همه وقایع روز یا هفته‌ای در تقویم دارند. منابع طبیعی هفته دارد، عصای سفید روز دارد و ... .
او می‌افزاید: باید در تقویم هم یک روز باشد، آن هم نه روز وفات حضرت خدیجه(س). یک روز شمسی یا قمری، به‌طور مثال دهم ربیع‌الاول به‌عنوان روز بزرگداشت خدیجه(س) در تقویم نامگذاری شود. چون مادر اسلام است، مادر حضرت زهرا و ائمه ساجدین. اصلا ای‌کاش زمانی که قصد داشتند روز مادر را انتخاب کنند روزی را به نام ایشان در‌نظر می‌گرفتند، چون وقتی شأن خدیجه‌(س) رعایت شود، حضرت زهرا(س) هم خوشحال می‌شود، امام حسن(ع) و حسین(ع) هم خوشحال می‌شوند.

او با تاکید بر این‌که در حق حضرت خدیجه کوتاهی کرده‌ایم، می‌افزاید: ما روز دختر داریم به احترام حضرت معصومه، روز حضرت شاهچراغ داریم و خیلی روزها و نامگذاری‌های مذهبی دیگر، پس جا دارد در صفحات تقویم روزی را هم بگذاریم به نام زنی که اسلام مدیون اوست.

مادری که نمی‌شناسیمش

«محمدِ امین» همه می‌دانند این عنوانی است که در عرب عصر جاهلی با آن پیامبر اسلام(ص) را مورد خطاب قرار می‌دادند، اما کمتر کسی می‌داند حضرت خدیجه(س) را «خدیجه طاهره» هم می‌نامیده‌اند.
خدیجه در کتاب‌های درسی و فرهنگ ما زنی است که از پیامبر بزرگ‌تر است؛ اتفاقی که در فرهنگ‌های سنتی صورت چندان خوشی برای ازدواج ندارد و خواه ناخواه جامعه با نگاه نه‌چندان مثبتی به آن می‌نگرد.
اینها را حجت‌الاسلام مرادی گفته و ادامه می‌دهد: زمانی که تلاشم را برای شناساندن شخصیت حضرت خدیجه(س) به جامعه شروع کردم، نمی‌دانستم تا چه اندازه می‌توانم اثرگذار باشم، اما خوشحالم که اهل منبر به موضوع حساس شده و توجه نشان داده‌اند، یک همایش درباره ایشان برگزار و چند کتاب منتشر شده‌است. رسانه‌ها به موضوع توجه کرده‌اند و همین‌ها می‌تواند شروعی باشد برای فرهنگسازی در آینده.

او ادامه می‌دهد: هرکسی لااله الا ا... و محمد رسول‌ا... می‌گوید، هرکسی که اسلام می‌آورد، به حضرت خدیجه(س)، حضرت علی(ع) و پیامبر اسلام(ص) مدیون است. ما پیامبر و حضرت علی‌ابن‌ابیطالب(ع) را خوب می‌شناسیم اما حضرت خدیجه(س) را نه، در حالی که هر شیعه و سنی مدیون دلاوری‌های خدیجه(س) است.

این روحانی تاکید می‌کند: خدیجه کبری(س) یکی از دلایل مهم پاگرفتن اسلام است. در منابع اهل سنت آمده است که پیامبر هر روز از در خانه که خارج می‌شد برای دوری از خدیجه(س) گریه می‌کرد، این هم نشان‌دهنده دلدادگی ایشان به خدیجه(س) است و هم سپاسگزاری. وقتی رسول خدا(ص) خودش را مدیون خدیجه می‌داند به طریق اولی همه ما هم باید خود را مدیون این بانو بدانیم.

مرادی چند سالی است که طرح مادر مهربانی‌ها را هم راه انداخته و در این طرح قرار می شود شرکت کنندگان برای یک روز دختران خود را با نام خدیجه صدا بزنند.

در صفحه اینستاگرامی هم که با همین عنوان فعالیت می کند، جوایزی اهدا می شود به کسانی که با ارسال ویدئو در این طرح شرکت می کنند. البته حجت الاسلام مرادی می گوید قرار بوده تنها به 5 نفر جایزه بدهند اما حالا و با توجه به استقبالی که از این طرح شده، قرار است این تعداد به ده تا 15 جایزه افزایش پیدا کند.

خدیجه طاهره(س)

حجت‌الاسلام مرادی این نکته را می پذیرد که منبری‌ها برای پرداختن به شخصیت حضرت خدیجه (س) و معرفی او کوتاهی کرده‌اند و می گوید: این کوتاهی را می پذیرم و معتقدم باید هر چه زودتر به فکر چاره برای آن بود. جامعه ما با شناخت کامل ار حضرت خدیجه(س) می‌تواند او را الگوی خودقرار دهد.

به گفته حجت‌الاسلام مرادی، جامعه تصورش از خدیجه زنی است بیوه که از پیامبر بسیار پیرتر بوده و با هم ازدواج کرده‌اند. هر چند که اگر خدیجه پیر و بیوه هم باشد از بزرگی‌اش کاسته نمی‌شود و اینها ایراد نیست، اما باید بگویم این هر دو از نظر تاریخی مردود است.

او می‌افزاید: خدیجه(س) هنگام ازدواج هم‌سن و سال پیامبر بوده و گفته می‌شود حدود 24 یا 25 ساله بوده است. خیلی هم زیبا.... زنی زیبا، باهوش و دارای شم اقتصادی فوق العاده‌ای که او را در تجارت به یک شخصیت موفق بدل می کند. شخصیتی که ثروت خود را برای اسلام هزینه می کند. آیا این زن نمی تواند الگوی جامعه ما باشد؟

او ادامه می دهد: شناخت ما از خدیجه(س) نباید با آنچه از روی غرض ورزی و حسد درباره‌اش در اسناد تاریخی آمده بیامیزد. این نگاه نادرست را در کتاب‌های درسی نسل خودمان و قبل از انقلاب دیده‌ایم که تصور جامعه را نسبت به این بانوی بزرگ اسلام تحت الشعاع قرار داده است. حالا کلی زمان می‌برد تا به بچه‌هایی که کتاب‌های درسی آن دوره را خوانده‌اند بفهمانیم خدیجه‌ای که به آنها معرفی شده با آنچه در واقع بوده متفاوت است.

این روحانی تاکید می کند: همان دوره ای که عرب جاهلی پیامبر را محمدِ امین می‌نامیده خدیجه را هم با عنوان خدیجه طاهره خطاب می کرده و این نشان دهنده شخصیت والای حضرت خدیجه است، زنی که قبل از ازدواج با پیامبر هم طاهره، پاک و منزه بوده است.

خدیجه (س) کیست؟

این‌که خدیجه‌(س) کیست، کجا به دنیا آمده ‌و چه روزگاری داشته را کم و بیش همه می‌دانیم. می‌دانیم همسر پیامبر اسلام و مادر حضرت فاطمه (س) بوده، اولین زنی است که اسلام آورده و بسیاری نکات مثبت دیگری که درباره‌اش شنیده و خوانده‌ایم.

حجت‌الاسلام مرادی هم بر اساس همین ویژگی‌های مثبت است که معتقد است یک الگوی بزرگ و ارزشمند از جامعه دریغ شده است و این موضوع را مرتبط با دوره پهلوی می‌داند که کم کم نام خدیجه‌(س) از انتخاب‌های مردم برچیده شده است.

او تاکید می‌کند: اسلام تا ابد بدهکار حضرت خدیجه(س) است و ما باید به عنوان یک مسلمان، از این بانوی ممتاز اسلام سپاسگزار باشیم.

این روحانی توضیح می‌دهد: متأسفانه درباره فضائل حضرت خدیجه(س) بسیار کم گفته شده یا گفته نشده است. پیامبر(ص) طبیبی بود که غمخوار و پرستار و طبیب او، حضرت خدیجه کبری(س) بود و همو که پناه همه مردم است، می‌فرماید زمانی که من بی‌پناه بودم، خدیجه(س) پناه من بود.

این روحانی با تأکید بر این‌که اسلام بدهکار حضرت خدیجه(س) است، می‌گوید: خدیجه(س) اولین زنی بود که وقتی همه پیامبر(ص) را تکذیب کردند، او را تأیید کرد و ایمان آورد.

او همچنین همه ثروت خود را در اختیار پیامبر(ص) قرار داد تا برای اسلام و مسلمانان مصرف کند. حضرت خدیجه(س) در نزد قریش بسیار آبرو داشت و همه بزرگان عرب آرزو داشتند که از وی خواستگاری کنند، اما او همه را رد کرد و وقتی با «یتیم عبدا...» (به قول زن‌های قریش) ازدواج کرد، همه برآشفتند که با این شرایط عالی و ثروت و آبروی فراوان، فقط خواست بزرگان عرب را خوار و ذلیل کند.

حجت‌الاسلام مرادی با اشاره به جنایات دشمنان اسلام در طول تاریخ اسلام اظهار کرد: دشمنان کینه‌جو، مزار حضرت خدیجه(س) را تخریب کردند، همچنان که مزار امام حسین(ع) را خراب کرده و بر آن آب بستند و گندم کاشتند؛ همچنان بقیع را تخریب کردند، غافل از این‌که نور اهل بیت(ع) با این رفتارهای مذبوحانه خاموش‌شدنی نیست.

این کارشناس دینی به داستان تولد حضرت فاطمه (س) اشاره و تصریح می‌کند: وقتی فرشته وحی بر پیامبر(ص) نازل شد که خداوند به تو کوثر و مائده‌ای خواهد داد و لازم است 40 شب، خدیجه(س) را نبینی، پیامبر(ص) به عمار فرمود، به خانه برو و به خدیجه(س) سلام برسان و به او از قول من بگو که مبادا تصور نکنی که جدا شدن از تو برایم آسان است، صبر کن، اما بدان که خداوند هر روز پشت سر‌هم به وجود تو به تمام ملائکه‌اش مباهات می‌کند.

او با بیان این‌که مهربانی پیامبر(ص) به همسر گرامی‌اش از جنسی دیگر است، یادآور می‌شود: پیامبر(ص) در بازگشت از معراج، جبرئیل را مورد خطاب قرار داد که کاری در زمین نداری؟ و جبرئیل گفت که تنها یک حاجت دارم و آن این‌که سلام مرا به خدیجه(س) برسان.

این روحانی تاکید می کند: حضرت خدیجه(س) زنی است که در عالم، فقط سه خانم (آسیه، مریم و فاطمه(س) ) هم‌تراز و هم‌شأن او هستند و او انسانی کامل است. حضرت خدیجه(س) در پیشگاه خدا خیلی آبرو دارد.

حجت‌الاسلام مرادی در پایان به وصیت حضرت خدیجه(س) به پیامبر(ص) اشاره کرد و می‌گوید: حضرت در آخرین سخنان خود به پیامبر(ص) ابتدا طلب حلالیت می‌طلبند، سپس از تنهایی و مظلومیت دختر پنج ساله‌شان، حضرت فاطمه(س) اظهار نگرانی می‌کنند و نگرانی سوم را از طریق دختر گرامی‌اش این‌‌گونه به پیامبر(ص) می‌رسانند که چون از سختی قبر هم می‌ترسند، می‌خواهند که عبای رسول خدا (ص) کفنش شود.

زینب مرتضایی فرد - دبیر فرهنگ و هنر / روزنامه جام جم