مجلس تغییر واحد پول ایران به تومان را تصویب کرد

 اکثریت نمایندگان حاضر در جلسه صبح دوشنبه ۱۵ اردیبهشت مجلس شورای اسلامی به لایحه دولت برای اصلاح قانون پولی و بانکی کشور رای موافق دادند.

 بر اساس ماده یک این مصوبه «واحد پول ایران تومان  است و هر تومان برابر ۱۰ هزار ریال جاری و معادل یک صد قران است.» بانک مرکزی جمهوری اسلامی موظف است ظرف سه ماه از تاریخ لازم الاجرا شدن این قانون آئین‌نامه اجرایی آن را تهیه و به تصویب هیئت وزیران برساند.

دوره گذار برای جایگزینی اسکناس‌ها و سکه‌های رایج کنونی با پول جدید حداکثر سه سال پیش‌بینی شده است. برخی نمایندگان مجلس پیشنهاد کرده بودند دوره گذار به یک سال کاهش یابد که اکثریت حاضران با آن موافقت نکردند.

عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی که در نشست روز دوشنبه مجلس حضور داشت با اشاره به این پیشنهاد وعده داد تلاش کند این کار هر چه سریع‌تر انجام شود.

بحث حذف چند صفر از پول ملی ایران خیلی قدیمی است و طرحی که بانک مرکزی برای این کار تهیه کرده و اکنون به صورت لایحه دولت در مجلس تصویب شده مربوط به دی ماه ۱۳۹۷ است.

حذف چهار صفر، یک بحث قدیمی

پیشتر در اواخر دهه هشتاد خورشیدی و در دوران ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد نیز بحث حذف چند صفر از پول ملی مطرح شد که مسکوت ماند. بانک مرکزی در ابتدای دهه نود حتی سایتی برای نظرسنجی از مردم در مورد این مسئله و نام پول جدید راه انداخت که بعد از مدتی غیر فعال شد.

همتی مرداد ۹۷ و زمانی ریاست بانک مرکزی را بر عهده گرفت که آمریکا چند ماه پیش از آن از توافق هسته‌ای خارج شده بود و با اعمال مجدد تحریم‌ها، وضعیت اقتصادی ایران رو به وخامت گذاشت و تلاطم بازار ارز و سقوط شدید ارزش ریال که از مدتی پیش آغاز شده بود شتاب می‌گرفت.

برخی کارشناسانی که با اصلاح قانون پولی به طور اصولی مخالف نیستند معتقدند این کار به ویژه در شرایط رکود اقتصادی می‌تواند به افزایش تورم منجر شود.

تورم تک رقمی، یکی از پیش‌شرط‌‌ها

ولی‌الله سیف، رئیس سابق بانک مرکزی آذر ماه ۹۵ و زمانی که بار دیگر بحث حذف چند صفر از پول ملی مطرح شده بود یکی از پیش‌شرط‌های این کار را "استمرار و پایداری تورم تک‌رقمی" عنوان کرد.

در چهار دهه‌ای که از عمر جمهوری اسلامی می‌گذرد میزان تورم در اغلب سال‌ها دو رقمی بوده است. تک رقمی شدن تورم در دوره ریاست جمهوری حسن روحانی نیز چند ماه بیشتر دوام نیاورد.

مرکز آمار ایران اول اردیبهشت میزان تورم در ماه ابتدایی سال جاری را اندکی بیش از ۳۲ درصد اعلام کرد. صندوق بین‌المللی پول برآورد کرده میزان تورم در ایران در سال جاری میلادی حدود ۳۴ درصد و همراه با رشد منفی شش درصدی اقتصاد باشد.

به گزارش خبرگزاری ایرنا عبدالناصر همتی در جلسه روز دوشنبه مجلس تورم‌زا بودن حذف چهار صفر از پول ملی را رد کرد و گفت: «ما مطمئنیم حذف چهار صفر هیچ تاثیری در نرخ تورم ندارد زیرا تورم در اینجا علت است نه معلول که ناشی از تورم مزمن چندین دهه گذشته می‌باشد.»

"هماهنگی با عرف جامعه"

او حذف صفرها را "هماهنگی با عرف جامعه" توصیف کرد و افزود مردم چک پول‌های ۵۰ هزار تومانی را ۵۰ تومان و اسکناس ۱۰ هزار تومانی را ۱۰ تومان می‌خوانند.

رئیس کل بانک مرکزی یکی از مزایای تغییر واحد پول به تومان را صرفه‌جویی در هزینه هنگفت چاپ و امحاء اسکناس عنوان کرد و گفت با این کار سکه که در عمل امروز هیچ ارزشی ندارد دوباره وارد معاملات می‌شود و مثلا سکه یک تومانی جایگزین اسکناس ۱۰ هزار ریالی یا هزار تومانی کنونی خواهد شد.

او می‌گوید در حال حاضر سرانه مصرف اسکناس در جهان بسیار اندک و سرانه استفاده از سکه بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ است در حالی که در ایران سرانه مصرف اسکناس ۱۰۲ و سرانه استفاده از سکه ۲۶ قطعه بیشتر نیست.

به گفته همتی به دلیل استفاده ناچیز از سکه و میزان بالای استفاده از اسکناس میزان فرسودگی پول کاغذی زیاد است و هر سال حدود ۴۰۰ میلیارد تومان هزینه امحاء یک میلیارد قطعه اسکناس فرسوده می‌شود.

مقابله با "افت حیثیت پول ملی"

رئیس بانک مرکزی یکی دیگر از علت‌های حذف چهار صفر را مقابله با "افت حیثیت پول ملی کشور" عنوان کرد. مطابق گزارش سامانه نظارت ارز (سنا) در روز ۱۵ اردیبهشت هر دلار آمریکا معادل ۱۵۵ هزار ریال ایران بوده است.

تبصره نخست مصوبه اصلاح قانون پولی و بانکی کشور مقرر می‌کند: «برابری پول‌های خارجی نسبت به تومان و نرخ خرید و فروش ارز توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در چهارچوب نظام ارزی حاکم و با رعایت ذخایر ارزی و عنداللزوم تعهدات کشور در مقابل صندوق بین‌المللی پول، محاسبه و تعیین می‌شود.»

علی ربیعی، سخنگوی دولت در حمایت از تغییر واحد پول ایران به تومان و حذف چهار صفر از آن می‌گوید این اقدام "یک کار لازم برای ساده کردن روابط مالی است".

 صرفه‌جویی در وقت و هزینه‌های حسابرسی و حسابداری از دیگر دلایل موافقان حذف چهار صفر است که اغلب مخالفان نیز آن را قبول دارند. کاهش  پول نقد در گردش که می‌تواند به کاهش نقدینگی و تورم منجر شود از دیگر استدلال‌های موافقان است.

در مجموع شاید یک نکته باشد که بسیاری در مورد آن اتفاق نظر دارند؛ حذف صفر و تغییر واحد پول ملی اگر با اصلاحات گسترده اقتصادی، سیاسی و اجتماعی همراه نباشد الزاما به نتیجه مثبتی نخواهد رسید و چه بسا تاثیر منفی بر اقتصاد و وضعیت مردم داشته باشد.

بر این پایه مهم‌ترین پیش‌شرط اجرای مصوبه مجلس در مورد تغییر پول ملی به تومان برون‌رفت از بحران کنونی اقتصادی است که چشم‌انداز آن چندان روشن نیست.

ظاهرا بر همین مبناست که رئیس کل بانک مرکزی پیش بینی کرده که جایگزینی پول جدید با پول رایج کنونی "بسته به شرایط و آماده سازی امکانات" ممکن است تا پنج سال طول بکشد.

با این همه بانک مرکزی دی ماه سال ۹۷ با رونمایی از چک‌پول‌های جدید ۵۰ هزار تومانی (۵۰۰ هزار ریالی) به پیشواز حذف چهار صفر رفته است؛ در چک‌های جدید عدد ۵۰ مشخص‌تر و پررنگ‌تر چاپ شده و چهار صفر تقریبا محو شده‌اند.