قمار واشنگتن برای تهران

اگر این کشور به جای این ادعا به برجام باز می گشت می توانست زمینه ساز گفتگوهایی در قالب 1+5 شود. اما مطرح کردن بحث مشارکت در این توافق به بهانه اینکه زمانی در آن عضو بوده اند چه به لحاظ حقوق بین الملل و چه به لحاظ سیاسی عقلانی نیست. قطعنامه 2231 نیز توافق هسته ای را تأیید می کند و به استناد آن بود که تحریم ها لغو شدند. این در حالی است که آمریکا با القا کردن مشارکت خو در این توافق درصدد آن است تا تحریم تسلیحاتی ایران را تمدید و آن را به شورای امنیت سازمان ملل ببرد در حالی که آمریکا با خروج از این توافق قطعنامه 2231 را نیز به طور خودکار لغو کرده است.

بر اساس این قطعنامه ایران دارای حق و حقوقی است و زمانی که جمهوری اسلامی ایران شاهد چنین رویدادهایی است در تصمیم خود تجدید نظر می کند و پروژه کاهش تعهدات برجامی را کلید می زند. در آن سو اروپایی ها نیز کاری از پیش نمی برند و خواستار بازگشت ایران به تعهداتش است. چنین مواردی به خوبی وجود یک نظام بین المللی را نشان می دهد که بر قاعده قدرت مدیریت می شود و در آن کشورهای قدرتمند بر اساس رویه خود عمل می کنند و خواسته هایشان را بر دیگران تحمیل می کنند و تا به اینجا نیز همین روند را در پیش گرفته اند.

در بحث تحریم تسلیحاتی ایران چند سناریو مطرح است: اگر قطعنامه به شورای امنیت برود احتمالاً چین و روسیه آن را وتو کنند و با استمرار پایبندی به برجام و قطعنامه 2231 بگویند که مدت تحریم تسلیحاتی ایران به پایان رسیده است و تهران می تواند بدون تحریم فعالیت های تسلیحاتی خود را اعم از تولید، صادرات، واردات و غیره به پیش ببرد. بدیهی است که در صورت وتوی قطعنامه از سوی این دو کشور هیچ قطعنامه ای در شورای امنیت تصویب نخواهد شد و در آن صورت ممکن است واشنگتن اقدامات دیگری را علیه ایران مانند اعمال تحریم های جدید در دستور کار بگذارد.

ممکن است دو کشور چین و روسیه در این مساله با سلطه گری آمریکا همراهی کنند و قطعنامه ای هم تصویب شود ولی احتمال تحقق این سناریو ضعیف است. طرح این سناریو از آن جنبه مورد بحث است که به لحاظ تاریخی در گذشته شاهد بودیم که چین و روسیه به 6 قطعنامه شورای امنیت سازمان علیه ایران رأی مثبت داده اند. البته همه می دانیم که در این ماجرا ایالات متحده آمریکا مقصر است و مقام های  روسیه نیز در موضع گیری های مختلفی به آن اذعان داشته اند. اما نکته مهم دیگری که باید بدان توجه داشت این است که اگر روسیه و چین در این موضوع رأی ممتنع هم بدهند قطعنامه علیه ایران تصویب خواهد شد و برای جلوگیری از این اتفاق وتو کردن قطعنامه از سوی حداقل یکی از این دو کشور الزامی است.

پرواضح است که رفتار و رویکرد ایالات متحده آمریکا از هر جنبه ای غیرمنطقی و غیرعقلانی است و نمی توان چشم اندازی برای موفقیت این کشور متصور بود. در داخل و برخی از اعضای کنگره نیز نسبت به این اقدام آمریکا اعتراض کرده اند و اظهار داشته اند که واشنگتن قبل از خروج از برجام باید حساب همه چیز را می کرد. وقتی این کشور با خروج از این توافق به اهدافش نرسیده و نتوانسته ایران را علی رغم فشارهای مضاعف به زانو دربیاورد با به بن بست مواجه خواهد شد. از سوی دیگر تا زمانی که سلطه محوری وجود دارد چالش ها نیز تداوم خواهند داشت.

چنین شرایطی موجب شده تا توافق هسته ای وضعیت بدی را تجربه کند. برجام را شاید بتوان یک توافق بی جان تلقی کرد. فقط چند نکته در خصوص این توافق همچنان مهم باقی مانده و آن بحث پروتکل الحاقی و تصویب آن در مجلس شورای اسلامی است. بحث دیگر  اِن پی تی است که خروج از آن می تواند یکی از گزینه های مدنظر ایران باشد. اما بطور کل در تشریح برجام باید گفت که از این توافق تنها یک پوسته باقی مانده که هیچ هسته ای ندارد و با موفقیت آمریکا ممکن است این پوسته با همانند هسته از بین برود و چالش های جدیدی پدید آیند. وقتی چند کشور در شورای امنیت علیه ایران رأی دهند و قطعنامه ای در این راستا تصویب شود عملاً همه چیز از بین خواهد رفت و حتی ممکن است روابط ایران با چین و روسیه نیز دچار تنش شود؛ اما با توجه به چالش های این دو کشور با آمریکا بعید به نظر می رسد آنها با واشنگتن همراهی کنند و ایران را از دست بدهند.

نکته ای که غرب بدان واقف است توانمندی های ایران در صنعت هسته ای و دیگر موارد است. فشارهای مضاعف و اعمال تحریم ها  نتوانسته خللی در برنامه های ایران در این حوزه ها ایجاد کند. آزمایش های موشکی و به ویژه پرتاب موفقیت آمیز ماهواره نظامی نور توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از دستاوردهای مهم و چشمگیر است. در خصوص غنی سازی اورانیوم نیز به همین شکل است و ایران از قابلیت های بالایی برخوردار بوده اما چون توافقی در این خصوص وجود دارد متعهد شده که سطح غنی سازی را کاهش دهد.

انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در ماه نوامبر را شاید بتوان از دیگر عوامل دخیل در این مورد دانست. شاید ترامپ بخواهد از این قضیه به عنوان یک برگ برنده استفاده کند و با بررسی های لازم از درصد میزان شانس خود برای پیروزی در این جدال آگاهی کسب کند. نکته مهمتر اینکه با بررسی همه جوانب ممکن است ترامپ دست به چنین ریسک بزرگی نزند؛ چرا که با نزدیک بودن انتخابات 2020  و در صورت رأی نیاوردن قطعنامه در شورای امنیت ترامپ خود را بازنده خواهد دید.

311 310