پرنده مهاجر پر از زمزمه رفتن است/ تعامل با طبیعت را یاد بگیریم

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها، هدی خرم‌آبادی: مهاجرت جز جداناشدنی زندگی‌شان است. مسیر همیشگی‌ای که گاه بیش از هزاران کیلومتر است. آنچه ما بدان توجّهی نمی‌کنیم، چرایی ضرورت وجود آنهاست و اینکه چگونه طی سال‌ها غفلت و خودخواهی بشر، روز به روز از تعداد آنها کاسته و بر تعداد ما افزوده شد و این بیش و کمی چه تغییری در حیات طبیعت ایجاد کرده است.

فصل مشترک همه کشورها در گوشه و کنار زمین، در روزهای کرونایی بشر بیانگر این است که عقب‌نشینی انسان از طبیعت، پیامدهای مثبتی برای محیط زیست داشته است.

پرندگان و جانورانی که به سبب حضور گاه غیر مجاز انسان در قلمروهای طبیعی، پنهان شده بودند، اینک زلف شانه زده و رخ نشان داده‌اند و این موضوع مختصّ کشور ما نیست و تصاویر منتشر شده در فضای مجازی از بیرون آمدن جانوران از لاکِ ترس و واهمه شکار و مرگ در همه کشورها حکایت می‌کند.

تغییر در نگرش و اهداف پرنده‌نگری

یکی از عکاسان حیات وحش در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، با گرامیداشت روز جهانی پرندگان مهاجر، شیوه‌های مؤثر آگاهی‌بخشی به شهروندان در زمینه تعامل صحیح با طبیعت را تشریح کرد.

هادی انصاری با بیان اینکه بدون تردید زیربنای هر تغییری، «آموزش» است، گفت: با آموزش صحیح، قادر به تغییر نگرش‌ها و روش‌ها خواهیم بود. موضوع حفاظت از طبیعت و حیات وحش نیز از این قضیه مستثنی نیست.

وی ادامه داد: به منظور ارائه آموزش صحیح، به داشتن برنامه، اصول و مهارت نیاز داریم. انجمن‌ها و سازمان‌های محیط زیستی می‌توانند با هدف‌گذاری صحیح، موضوع آموزش نحوه رفتار با حیات وحش و طبیعت را به صورت مناسب و صحیح انجام دهند.

این عکاس حیات وحش و دوستدار طبیعت در پاسخ به این سوال که آیا افزایش شمار پرنده‌نگران تأثیری بر ارتقای فرهنگ پرنده‌نگری و حفاظت از پرندگان دارد یا خیر، خاطرنشان کرد: اعتقادی به افزایش کمّی پرنده‌نگری ندارم. چه‌بسا در دوره‌هایی نیز سبب آسیب زدن به حیات وحش نیز می‌شود.

وقتی تب افزایش تعداد رکوردها بالا می‌رود، سیل پرنده‌نگرها را به زیستگاه آن روان می‌کند، افزایش تعداد پرنده‌نگرها سودی که ندارد، ضرر هم دارد انصاری ادامه داد: برای مثال، وقتی تب افزایش تعداد رکوردها بالا می‌رود یا هیجان رکورد یک گونه کمیاب، سیل پرنده‌نگرها را به زیستگاه آن روان می‌کند، افزایش تعداد پرنده‌نگرها سودی که ندارد، ضرر هم دارد.

به گفته وی، به نظر می‌رسد در این دوره، علاوه بر افزایش تعداد پرنده‌نگرها به عمق بخشیدن به فعالیت پرنده‌نگری، تغییر در نگرش و اهداف پرنده‌نگری و افزایش سطح سواد حفاظتی آنها نیاز است.

هادی انصاری تاکید کرد: در همه دنیا با حضور کمتر انسان در طبیعت شاهد حضور حیوانات در نزدیکی شهرها هستیم و گاهی صحنه‌هایی رخ داده که تا کنون کم‌نظیر بوده است. در ایران هم به احتمال زیاد شاهد این صحنه‌ها باشیم ولی با چه کیفیت و کمیّتی، ارتباط مستقیمی با نحوه تعامل انسان آن منطقه با طبیعت اطرافش دارد.

تشریح وضعیت زیست پرندگان مهاجر در استان

مدیرکل محیط زیست استان بوشهر نیز در گفت‌وگو با خبرنگار مهر به تشریح تأثیر پرندگان در چرخه حیات و وضعیت زیست پرندگان مهاجر در استان بوشهر پرداخت.

فرهاد قلی‌نژاد با بیان اینکه پرندگان یکی از رده‌های مهم جانوری هستند که نقش مهمی را در چرخه حیات بر عهده دارند، گفت: تنوع پرندگان یکی از جلوه‌های زیبای تنوع زیستی در عالم حیات است. پرندگان تأثیرات فراوانی را در زنجیره‌های غذایی و حیات کره زمین دارند.

مهم‌ترین عامل تهدید پرندگان، تخریب زیستگاه‌ها، اثرات نامطلوب تغییرات آب و هوایی بر زیستگاه‌هاو چرخه طبیعی زندگی پرندگان و همچنین شکار و صید آنهاست وی اضافه کرد: از مهم‌ترین کارکردها و فواید پرندگان می‌توان به نقش آنها در کنترل آفات نباتی و تولید کشاورزی با تأثیر در گرده‌افشانی و انتقال دانه و میوه، حفظ شرایط زیست‌محیطی و پایداری محیط‌های آبی و تولید آبزیان، حفظ تعادل در طبیعت با مصرف غذایی موجودات دیگر به عنوان غذا، استفاده‌های انسان از برخی پرندگان به عنوان غذا و نقشپرندگان در فعالیت‌های گردشگری و.. اشاره کرد.

به گفته وی، اثرات و کارکردهای مطلوب پرندگان برای زندگی انسان و محیط زیست بسیار واضح است و به همین دلیل انسان باید در راستای حفاظت از این گونه‌های ارزشمند تلاش کند. امروزه مهم‌ترین عامل تهدید پرندگان، تخریب زیستگاه‌ها، اثرات نامطلوب تغییرات آب و هوایی بر زیستگاه‌هاو چرخه طبیعی زندگی پرندگان و همچنین شکار و صید آنهاست.

تنوع بالای پرندگان

مدیرکل محیط زیست استان بوشهر تاکید کرد: تالاب‌ها، رودخانه‌ها، دریا و جزایر و همچنین بسیاری از اکوسیستم‌های خشکی نظیر جنگل‌ها و کوهستان‌ها زیستگاه انواع گونه‌های پرندگان اعم از مهاجر و بومی هستند و حفاظت از زیستگاه‌های پرندگان در راستای حفاظت از این گونه‌های ارزشمند بسیار مهم و ضروری است.

وی افزود: ما در ایران شاهد تنوع زیستی مطلوبی از پرندگان در کشور هستیم و ایران به دلیل تنوع زیستگاهی و اکوسیستم‌های متنوع، زیستگاه بیش از ۵۲۴ گونه پرنده است که تنوع بسیار قابل توجهی است.

قلی‌نژاد تصریح کرد: ایران عضو کنوانسیون رامسر (کنوانسیون مربوط به تالاب‌های مهم بین‌المللیبه ویژه زیستگاه پرندگان آبزی) است که در سال ۱۹۷۱ میلادی در شهر رامسر به تصویب رسید.

زیست ۳۰۰ گونه پرنده بومی و مهاجر در استان بوشهر

وی با بیان اینکه خوشبختانه در کشور ما قانون حفاظت و احیا و مدیریت تالاب‌ها در سال ۱۳۹۶ در راستای حفاظت از تالاب‌های کشور به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید، خاطرنشان کرد: تالاب‌ها یکی از اکوسیستم‌های مهمی هستند که نقش فراوانی در حیات پرندگان به ویژه پرندگان مهاجر دارند.

قلی‌نژاد گفت: استان بوشهر نیز به دلیل دارا بودن اکوسیستم‌های تالابی، دریایی و جزایر، دارای تنوع قابل توجهی از پرندگان است، به طوری‌که بیش از ۵۵۶ گونه پرنده در کشور و ۳۲۷ گونه پرنده در استان شناسایی شده است.

مدیرکل محیط زیست استان بوشهر ادامه داد: زیست حدود ۳۰۰ گونه پرنده اعم از بومی و مهاجر در استان بوشهر نشان‌دهنده مطلوبیت زیستگاه‌های استان در تأمین نیازهای زیستگاهی پرندگان شامل غذا، پناه، شرایط آب و هوایی مطلوب و.. است.

وی ادامه داد: استان بوشهر دارای زیستگاه‌های تالابی غنی برای پرندگان شامل تالاب حله، تالاب دیر نخیلو، تالاب مند، تالاب دیر و بردستان و همچنین خوریات متعدد همانند خورهای لشکری و سلطانی است.

قلی‌نژاد با تاکید بر اینکه حفاظت از تالاب‌های استان و همچنین سایر زیستگاه‌ها و مناطق تحت حفاظت در راستای حفاظت از پرندگان بسیار مهم و ضروری است، گفت: وفق قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست و قانون حفاظت، احیا و مدیریت تالاب‌ها و همچنین سایر قوانین و مقررات، هر گونه تخریب محیط زیست در زیستگاه‌های طبیعی ممنوع است.

وی بیان کرد: همچنین وفق قانون شکار و صید هر گونه شکار و صید گونه‌های جانوری اعم از پرندگان و سایر گونه‌ها بدون کسب مجوز از سازمان حفاظت محیط زیست ممنوع و غیر قانونی است و البته شکار و صید گونه‌های حمایت شده و در خطر انقراض نظیر پرندگان شکاری به طورکلی ممنوع است.

حفاظت از زیستگاه پرندگان در استان بوشهر

مدیرکل محیط زیست استان بوشهر تصریح کرد: زنده‌گیری پرندگان شکاریی کی از شایع‌ترین زنده‌گیری‌های غیر مجاز پرندگان در کشور و استان بوشهر بوده که به قصد قاچاق پرندگان مذکور به خارج از کشور صورت می‌گیرد که یگان حفاظت محیط زیست استان هر ساله با برنامه‌ریزی لازم و با حداکثر توان از این اقدام جلوگیری می‌کند.

قلی‌نژاد با اشاره به اینکه امروز آنچه مهم است، حفاظت از زیستگاه پرندگان در استان بوشهر به ویژه حفاظت از تالاب‌هاو جزایر استان است، تاکید کرد: باید ضمن جلوگیری از تخریب و تصرف‌های عدوانی تالاب‌ها و خوریات استان با ارزیابی اثرات زیست‌محیطی، اثرات هر گونه توسعه صنعتی و معدنی و سایر بهره‌برداری‌ها بر تالاب‌ها مورد بررسی قرار گیرد.

وی یادآور شد: آموزش شهروندان و به ویژه آموزش جوامع محلی در خصوص اهمیت پرندگان و نقش آنها در زندگی و محیط زیستبه منظور جلب همکاری مردم و مشارکت آنها در حفاظت از پرندگان و زیستگاه‌های آنها بسیار مؤثر و مفید است.

هر ساله ۲۰ اردیبهشت روز جهانی پرندگان مهاجر است. در روزهای کرونایی که شاهد عقب‌نشینی انسان از طبیعت و حضور پررنگ حیوانات در محیط اطرافمان هستیم، باید برای زیست مسالمت‌آمیز با موجودات دیگر، در نحوه تعامل‌مان بازنگری کنیم.

به راستی که رمز «نو شدن» را باید دانست وگرنه بهار یک فصل تکراری است. بدون تردید کرونا رفتنی است اما سبک زندگی پساکرونایی بشر و نحوه ارتباط و تعاملش با طبیعت ثابت خواهد کرد که انسان تا چه حد «هوشمند» است!

اگر هر کدام از ما یک شهروند دوستدار طبیعت شدیم و در برابر قطع درخت، شکار پرندگان و جانوران، رها شدن زباله در دریا و محیط اطرافمان و … بی‌تفاوت نبودیم، اگر مدیران و مسئولان به جای ساخت و ساز و بنا کردن برج‌ها و جاده‌ها در اندیشه حفظ قلمرو دیگران و احترام به حیات آنها افتادند، آنگاه می‌شود درباره خردمند بودن انسان‌ها قضاوت کرد.