کرونا؛ در جستجوی یافتن 'میزبان مفقود'

حق نشر عکس Reuters Image caption اولین خوشه‌های کرونا با بازاری در ووهان سرو کار داشتند

دانشمندان می‌گویند مسئله این نیست آیا ویروس کرونا را جانوری واسط از خفاش به انسان منتقل کرده یا نه، مسئله این است که چه موقع این اتفاق افتاده است. این هم معلوم نیست که آیا این جانور در بازار حالا "معروف" ووهان به فروش رسیده بوده است.

به گفته سازمان بهداشت جهانی تمام شواهد، منشا اولیه این ویروس را تایید می‌کنند با این حال برخی دانشمندان می‌گویند ممکن است هیچوقت مشخص نشود اولین فرد چگونه آلوده شده است.

با شیوع کرونا در دنیا، تجارت حیوانات وحشی به عنوان منبع این "نشت" زیر ذره‌بین قرار گرفته است.

حیوانات وحشی تقریبا در تمام کشورهای دنیا خرید و فروش می‌شوند و کنترل یا ممنوع کردن آن کار آسانی نیست اما مقابله جهانی با این تجارت ممکن است راه جلوگیری از شیوع بیماری‌های واگیر بعدی باشد.

Image caption منشا این ویروس خفاش‌ها بوده‌اند و احتمالا یک میزبان واسط ویروس را به انسان منتقل کرده است

سال‌هاست که محققان می‌دانند تجارت حیوانات وحشی می‌تواند منشا انتقال بیماری‌های عفونی بین گونه‌ها باشد. شیوع اخیر، زندگی افراد را در دنیا تغییر داده اما فقط یکی از بیماری‌های واگیر فراوانی است که این تجارت به انسان انتقال داده است.

دکتر ماریا فن کرکوف مدیر فنی کرونا در سازمان بهداشت جهانی به بی‌بی‌سی گفت: "ما خود را برای چنین مسئله‌ای آماده می‌کردیم، نه برای شاید، بلکه برای چه موقع."

از کجا شروع شد؟

• متخصصان بیماری‌های عفونی معتقدند این ویروس در ابتدا، مانند بسیاری از بیماری‌های عفونی نوظهور در انسان، بی‌سروصدا از سد گونه‌ای گذشته است. پرفسور اندرو کانینگهام از انجمن جانورشناسی لندن توضیح می دهد: "منتظر چنین اتفاقی از مدت‌ها پیش بودیم. این بیماری‌ها در سال‌های اخیر بیشتر شده‌اند و دلیل آن دست‌درازی به زیستگاه‌های حیات وحش است و تماس و استفاده روزافزون مردم از حیوانات وحشی."
• ۵ دلیل اینکه چرا شناخت احساسات مهم است
• نقاشی در قرنطینه؛ کودکان این روزها جهان را چطور می‌بینند؟
• ۱۹۶۸؛ سالی که صدها زن را تسخیر کرد

حق نشر عکس Getty Images

ویروس کرونا از ویروس‌هایی است که منشاشان خفاش‌های وحشی هستند و عامل بیماری‌هایی مثل ابولا، هاری، سارس و مرس.

بخش بزرگی از آنچه درباره ویروس‌های خفاش و توان آنها در بیمار کردن انسان می‌دانیم از تحقیق درباره منشا بیماری سارس آمده است. این نوع ویروس کرونا باعث همه‌گیری سارس در سال ۲۰۰۳ شد. اما در سال ۲۰۱۷ بود که دانشمندان توانستند یک غار خاص در چین را به عنوان "منبع سرشار ژن‌های‌ ویروس‌های خفاش" شناسایی کرده و آن را منشا احتمالی آن همه‌گیری معرفی کنند.

این ویروس‌ها هزاران سال است که در بدن خفا‌ش‌ها زندگی می کنند ولی در خود قابلیت آلوده کردن انسان را دارند. این ویروس‌ها با کلیدی که قفل بعضی از سلول‌های انسان را باز می‌کند وارد سلول می‌شوند و شروع به همانند سازی می‌کنند.

پرفسور دیوید رابرتسون ویروس‌شناس دانشگاه گلاسکو می‌گوید: "در ویروس کرونا، کلید یک پروتئین ویروسی است به نام اسپایک و قفل اصلی ورود به سلول، گیرنده‌ای است به نام آنزیم مبدل آنژیوتانسین ٢ (ACE۲). کلید کرونا نه فقط به قفل آنزیم مبدل آنژیوتانسین ٢ می‌خورد بلکه این کار را بسیار بهتر از سارس-۱ انجام می‌دهد (ویروسی که باعث همه‌گیری سال ۲۰۰۳ شد)."

حق نشر عکس Getty Images Image caption ویروس کرونا زیر میکروسکوپ

این جور شدن کلید با قفل می‌تواند دلیل انتقال آسان این ویروس از انسان به انسان دیگر باشد طوری که سرعت شیوع از تلاش ما برای مهار آن پیشی گرفته است. با این حال خرید و فروش حیوانات وحشی در آوردن ویروس خفاش به دم در خانه سلول‌های انسانی،نقش مهمی دارد، بخصوص اگر ویروس کلید هم داشته باشد.

تجارت پرخطر

شنیده‌ایم که شیوع این ویروس از یک بازار در ووهان "شروع" شده که در آن حیوانات وحشی خرید و فروش می‌شدند. با این حال در این بازار، حیوانی که این ویروس در بدنش باشد، پیدا نشده است.

پرفسور جیمز وود از دانشگاه کمبریج می‌گوید: "اولین خوشه‌های مبتلایان با این بازار سر و کار داشتند، اما این مدرک محکمی نیست. عفونت می‌تواند از جای دیگر آمده باشد و اتفاقی افراد آن منطقه را مبتلا کرده باشد. با این حال این یک ویروس حیوانی است و ارتباطش با این بازار بسیار معنی‌دار."

پرفسور کانینگهام هم می‌گوید بازارهای حیوانات وحشی، کانون مهم بیماری‌های جانوری است و به عوامل بیماری‌زا امکان می‌دهد میزبان جدید پیدا کنند: "درآمیختن تعداد زیادی گونه‌ جانوری در شرایط غیربهداشتی و ناسالم، در حالیکه این گونه‌ها در طبیعت اینقدر به هم نزدیک یکدیگر نیستند، شرایطی را ایجاد می‌کنند تا عوامل بیماری‌زا از یک گونه به گونه دیگر جهش کنند."

حق نشر عکس VICTORIA GILL Image caption حیوانات کمیابی که در خانه‌ها نگهداری می‌شوند باید در مقابل بیماری‌های عفونی انسانی محافظت شوند

در گذشته بسیاری از ویروس‌های حیوانات وحشی ار طریق یک گونه واسط به انسان منتقل شده‌اند، از طریق پرورش این حیوان واسط، شکار یا خرید و فروش آن در بازار.

پروفسور وودز می گوید: "ویروس اصلی سارس از زباد نخل به انسان منتقل شد. این گربه زباد در جنوب چین برای مصرف غذایی خرید و فروش می‌شود. دانستن این نکته مهم است برای اینکه این ویروس در بین خود زبادها هم همه‌گیری ایجاد کرده بود و باید مهار می‌شد تا به انسان نشت نکند."

در جستجوی این حلقه گمشده، محققان سرنخ‌هایی پیدا کرده‌اند که به راسوی مینک، راسوهای اهلی و حتی لاک‌پشت به عنوان میزبان واسط اشاره می‌کنند. ویروس‌های مشابهی هم در بدن پنگولین پیدا شده، حیوانی کمیاب که بشدت قاچاق می‌شود. با این حال هنوز مدرکی وجود ندارد که این میزبان‌ها را به این بیماری واگیر ربط دهد. اما این را می‌دانیم که تماس با حیوانات وحشی و خرید و فروش آنها، راه را برای عوامل بیماری‌زای جدیدی باز می‌کند که پنهانی به دنبال میزبان هستند.

حق نشر عکس Getty Images Image caption شتر می‌تواند ناقل"مرس" باشد

پرفسور وود می‌گوید: "بخش مهم این معادله، جلوگیری از تماس مستقیم حیوانات وحشی با انسان یا حیوانات اهلی است. برای ممنوعیت تجارت و تماس با حیوانات وحشی کارزارهای زیادی راه افتاده ولی نتیجه آن تنبیه فقیرترین مردم دنیا بوده است. در بسیاری موارد، چنین اقداماتی باعث زیرزمینی شدن می‌شود که کنترلش سخت‌تر است."

دکتر ماریا فن کرکوف هم می‌گوید توجه به کسانی که در مرز تماس انسان-حیوان یا با حیات وحش کار می‌کنند، اهمیت زیادی دارد.

سازمان بهداشت جهانی خواستار اعمال شدیدتر استانداردهای بهداشتی و و سلامت در بازارهای "تره بار" چین شده ولی مثل خرید و فروش گوشت حیوانات وحشی در جنوب صحرای آفریقا که به همه‌گیری ابولا مربوط دانسته می‌شود، در بسیاری موارد، این بازارها غیر رسمی هستند و نظارت بر آنها سخت.

پرفسور وود می‌گوید: "این کاری نیست که از دفتری در لندن یا ژنو انجام داد، این کار باید در محل انجام شود."

و این نیاز به تلاشی بسیار پیچیده و جهانی دارد؛ کرونا به ما هزینه‌های ادامه وضع موجود را نشان داده است.