انتقال فرهنگ با موسیقی، هنر زندگی است

به گزارش فرهنگستان هنر، نادر مشایخی پرداختن به وضعیت موسیقی، به‌خصوص در اوضاع کنونی را ضروری دانست و گفت: شاید در آینده، ما برای نسل‌های بعد بتوانیم بگوییم که گرفتار همه‌گیری شده‌ایم.

این هنرمند همچنین به جنبه‌های مثبت شرایط کنونی اشاره کرد و افزود: اتفاقاً این همه گیری در عین فاجعه‌بودنش، نکات مثبتی هم دارد؛ نکاتی چون وقت‌شناسی. هنرجویان با توجه به شرایط کنونی مجبورند وقت‌شناس باشند. به‌طور مثال، من کلاس آنلاین تدریسم را رأس ساعت ۴ عصر شروع می‌کنم و هنرجویان باید سر ساعت مقرر حاضر باشند، وگرنه از آن مبحث جا خواهند ماند و به کلاس آنلاین (مجازی) نخواهند رسید. علاوه بر آن، افراد یاد گرفته‌اند وقتی به سلامت خود فکر ‌کنند، در واقع به سلامت دیگران هم فکر می‌کنند.

این آهنگساز استفاده از فضاهای مجازی برای تغییر شیوه‌های آموزشی را امری لازم و ضروری دانست و گفت: با توجه به مسائل پیش‌آمده، باید به روش‌های نوین رو آورد و چون امکانات و دسترسی‌های امروزی ما بیشتر در حوزه فضاهای مجازی است، ناخودآگاه ما به این سمت حرکت می‌کنیم. من هم در این وضعیت از همین روش بهره می‌برم و به‌ صورت آنلاین تدریس می‌کنم و از طریق دنیای مجازی کلاس‌هایم را دایر می‌کنم.

برگزاری کلاس‌ها با کیفیتی متفاوت که همه در خانه‌هایشان نشسته باشند، در نوع خود جدید است. آموزش از طریق پرسش‌ها، علاقه‌مندی‌ها و اینکه مخاطب چه چیزهایی را می‌تواند یاد بگیرد پیش می‌رود، البته رفته‌رفته چیزهایی جدید هم کشف می‌شود و مهم است بدانیم نحوه ارتباط اجتماعی‌مان فرق کرده وگرنه خود ارتباط، کماکان به قوّت خودش باقی است. در بیست سال اخیر کتاب‌های خوبی تألیف و ترجمه شده است. کتاب‌هایی که در گذشته برای تکنیک‌های موسیقی ترجمه شده بودند، فاقد ارزش‌های موسیقایی بودند و چون امروزه تدریس موسیقی معمولاً بر پایه همان کتاب‌های پیشین است، وضعیت تدریس در ایران در حال حاضر، بدتر از هر زمانی است.

وی گفت: اکنون اما امکانات به نحوی است که دیگر فرصتی برای تلف‌کردن وقت دانشجویان وجود ندارد؛ به‌ طور مثال شما یک ساعت فرصت دارید که مبحثی را توضیح دهید و در این یک ساعت مجبور خواهید شد تا فقط چیزهای مهم را توضیح بدهید. خوشبختانه این جریان باعث می‌شود کمتر شاهد تدریس اشتباه باشیم. برای اینکه زمانی که داریم محدود است و ابزاری که در دست داریم ابزاری است که مدرک و سند به جا می‌گذارد و در نتیجه نمی‌شود بی‌اساس حرف زد.

ما راه دیگری جز امید نداریم. مسئله اصلی ما در حال حاضر این است. اینکه در خانه بنشینم و کاری نکنیم، شدنی نیست. به عقیده من بهترین کار در وضعیت فعلی این است که ابزارهای در دسترس را در نظر بگیریم و کار کنیم. این کار قطعاً به ما راهی نشان می‌دهد که امیدوارکننده است.

نادر مشایخی سپس به اجراهای آنلاین پرداخت و پخش آنلاین را در فضای مجازی نامناسب دانست و تصریح کرد: در حال حاضر اجرای زنده ممکن نیست، از طرفی هم اجرای کنسرت در دنیای مجازی، آن لطف و زیبایی و صدا را ندارد؛ به‌طور مثال شما با یک تلفن همراه نمی‌توانید سمفونی ۸ ماهلر را بشنوید.

وی گفت: حدود ۲۰۰ یا ۲۵۰ نفر نوازنده در حالت عادی برای اجرای این قطعه می‌نوازند. در زمان عادی من از شنیدن موسیقی با هدفون یا تلفن همراه انتقاد می‌کردم و عقیده دارم که این موسیقی نیست؛ چون گوش ما حساس‌تر از هر نوع هدفون است. به‌علاوه در موسیقی علاوه بر گوش که ایفای نقش می‌کند، چشم و تمام اعضایی که دریافت‌کننده حسی‌اند و هرگونه داده‌ای را دریافت می‌کنند نیز، در درک موسیقایی ما تأثیر می‌گذارند. در وضعیت کنونی باید بهترین راه را برای انتقال عواطف موسیقایی از طریق این رسانه، یعنی فضای مجازی، پیدا کرد.

وی به بعضی ویدئوهای منتشرشده در فضای مجازی نیز اشاره کرد و گفت: جالب است که همزمان چند نوازنده در منزل خود قطعاتی را اجرا و با هم هماهنگ (سینک) کنند، اما این نمی‌تواند راه‌حلی مناسب باشد. باید از این ابزار (فضای مجازی) در خود روند و شکل (فرم) موسیقی استفاده شود؛ آن موقع این روش عمل می‌کند و تأثیر می‌گذارد.

وی ادامه داد: میکروفن و اسپیکر از زمان ورودشان، به موسیقی آسیب زدند. اسپیکر loud speaker و در واقع یعنی بلند صحبت‌کردن. مربوط به «گفتن» است و اصلاً با موسیقی سروکار ندارد. پخش‌کردن سه‌تار با آن صدای ظریفش به وسیله اسپیکر، یعنی تبدیل آن به صدایی دیگر. درست است که به دلیل اوضاع مالی، کنسرت‌رفتن برای هر کسی مقدور نبود و به این دلیل عده کمی می‌توانستند کنسرت بروند و از نزدیک و با صدای درست قطعات را بشنوند، بنابراین از طریق ایجاد میکروفن و اسپیکر این امکان را تقویت کردند، اما این بدان معنا نیست که دقیقاً همان صداها به‌طور طبیعی‌شان شنیده شود.

با ابزاری ادای ابزاری دیگر را درآوردن اشتباه است. باید خود ابزار را بررسی کنیم و ببینیم چه توانایی‌هایی دارد و از توانایی‌های آن برای پیشبرد کار، استفاده شود. به‌طور مثال بعضی از استادان که به‌زیبایی ساز می‌نوازند، به همین سادگی این ابزار را نپذیرفته‌اند. در اصل، میکروفن به آنها این امکان را داده که امکاناتی را به ساز خود اضافه و تکنیک‌هایی را اجرا کنند که بدون میکروفن کسی صدایشان را نمی‌شنود. یعنی میکروفن را اصطلاحاً درگیر involve کرده و در دیدگاه هنری‌شان از آن استفاده می‌کنند و این بسیار عالی است.

او با مثالی دیگر برای استفاده از ابزارهای در دسترس عنوان کرد: در بعضی شهرها که بدون نقشه فرش می‌بافند، وقتی اشتباهی صورت می‌گیرد آن را رفع نمی‌کنند بلکه تکرارش می‌کنند و این اشتباه تبدیل به جزئی از ساختار آن فرش می‌شود. در نهایت این فرش اثری منحصربه‌فرد می‌شود و این ساختاری که از یک اشتباه برخاسته، اتفاقاً فرش را تبدیل به شاهکار می‌کند. این گونه برخوردکردن با ابزار در دسترس، باعث می‌شود هنرمند بتواند پیامش را به بهترین نحو ارائه کند و انتقال بدهد.

مشایخی ادامه داد: الان باید با امکاناتی که این ابزار (فضای مجازی) در اختیارمان قرار می‌دهد کار کنیم. با توجه به وضعیت کنونی و احساس امنیتی که ماندن در خانه به ما می‌دهد و اینکه این ابزار مهیا، در اختیار و در دسترس است، می‌توانیم افکار را راحت‌تر انتقال بدهیم؛ افکاری که شاید دو ماه پیش اصلاً نداشته‌ایم.

وی گفت: این امری مهم و اساسی است. مهم‌ترین کار یک آهنگساز این است که بداند چه ابزاری در دسترس دارد و این ابزار چه توانایی‌ها و چه ضعف‌هایی دارد؛ به‌طور مثال من نمی‌توانم ارکستری ۱۲۰نفره شکل دهم. باید فکر کنم چه کاری می‌توانم بکنم؛ وقتی به این مسئله فکر کنم، یعنی راه درست را رفته‌ام.

مشایخی در پایان صحبت‌هایش از امکان ضبط در وضعیت فعلی گفت: اتفاقاً الان می‌شود از این موقعیت استفاده کرد. اندکی باید صبر کرد تا به‌وضوح ببینیم چقدر خوب می‌شود ضبط کرد. ما باید این امکان را به جوانان بدهیم. جوان‌ها خیلی خوب دارند کار می‌کنند و یاد می‌گیرند. جوانان می‌دانند نظام انتقال اطلاعات با این ابزار چیست. آنها فکرهایی دارند و این افکار را در اختیار من می‌گذارند. می‌شود در هر وضعی کار امیدوارکننده کرد و تکلیف انسان هم همین است. اگر بتوانید به‌وسیله ابزاری فرهنگی به نام موسیقی پیامی برسانید، کار خود را انجام داده‌اید و این یعنی هنر زندگی.