زمان را برای کنترل آلزایمر از دست ندهید

آفتاب‌‌نیوز :

«در دنیا بیش از ٥٠‌میلیون نفر دچار زوال عقل هستند و هر سال ٧‌میلیون نفر نیز به این آمار اضافه می‌شوند. در حال حاضر در ایران بیش از ۷۰۰‌هزار بیمار مبتلا به آلزایمر شناسایی‌ شده‌اند و به علت رشد جمعیت سالمندی، این آمار هر روز در حال افزایش است. ایران سومین کشور جهان است که در آینده نزدیک با تغییر شکل هرم‌ سنی و رشد سالمندی روبه‌رو خواهد شد و از آنجا که به‌ دلیل کوچک‌شدن خانواده‌ها مراقبت‌کننده کمتری خواهیم داشت، باید تلاش کنیم تا با افزایش کیفیت زندگی از ابتلا به بیماری آلزایمر پیشگیری کنیم. اگر بتوانیم سبک زندگی‌مان را تغییر دهیم، می‌توانیم امکان ابتلا به آلزایمر را تا ٣٠‌درصد کاهش دهیم.

این موضوع که کشور ما در حال حرکت به سمت سالمندی است، بر کسی پوشیده نیست و اگر آمادگی‌ها و بستر لازم برای مواجهه با مشکلات دوره سالمندی فراهم نشود، عواقب زیادی را با خود به همراه خواهد داشت. یکی از عوارض شایعی که امروزه در دوره سالمندی با آن روبه‌رو هستیم، «آلزایمر» است. بنابر گفته متخصصان، تحلیل‌رفتن سلول‌های مغز مهم‌ترین علت بیماری آلزایمر است که از ٦٥ سالگی احتمال بروز آن افزایش پیدا می‌کند.

باید این را بدانید که «هر فراموشی‌ای، نشانه آلزایمر نیست»، این را مدیرعامل انجمن آلزایمر ایران می‌گوید و در تعریف این بیماری توضیح می‌دهد: «آلزایمر یک بیماری پیش‌رونده و تحلیل‌برنده است که طی آن سلول‌های ناحیه حافظه دچار مشکل می‌شوند. در بیماری آلزایمر، بیمار ابتدا حافظه کوتاه‌مدت و پس ‌از آن به‌ مرور زمان، حافظه بلندمدتش را از دست می‌دهد و خاطرات و نکاتی را که به‌تدریج از دوران کودکی آموخته است، فراموش می‌کند.»

معصومه صالحی به «شهروند» می‌گوید: «آلزایمر نوع پیش‌رونده بیماری دمانس است. دمانس در واقع بیماری زوال عقل است اما حدود ٤٠‌درصد دمانس‌ها قابل‌ برگشت هستند. این گروه از فراموشی‌ها بر اثر بیماری‌های قلبی - عروقی، عوارض مصرف برخی داروها، کم‌کاری و پرکاری تیروئید یا دیابت نوع دو و به‌ خصوص افسردگی ایجاد می‌شوند که قابل‌ درمان هستند. اما متاسفانه بیش از ٦٠‌درصد از دمانس‌ها را نمی‌توان درمان کرد که نوع پیش‌رونده فراموشی است که به آن آلزایمر می‌گویند و در واقع این تفاوت دمانس و آلزایمر است.»

حرکت به سمت آلزایمر را می‌توان در رفتار سالمندان دید

ممکن است بارها دیده باشید که افرد سالمند اطراف شما موضوعی را که دو یا سه روز قبل با او درمیان گذاشته‌اید، فراموش کرده‌، جای کلیدش را از یاد برده است و به یاد نمی‌آورد که نمازشان را خوانده است یا نه؟ یادش نمی‌آید روز قبل چه ‌کاری انجام داده و وقتی نام یکی از اقوام را می‌برید، به ‌سختی او را به یاد می‌آورد. ممکن است سوالات یا جملات تکراری بیان کند یا لباس نامرتبط بپوشد، مثلا در فضای گرم لباس ضخیم تنش کند و نسبت به خودش بی‌تفاوت باشد، به‌ طوری‌ که به نظافت و بهداشت خود توجهی نکند. اینها نخستین نشانه‌های بیماری آلزایمر هستند. به گفته صالحی اگر سه مورد از این علایم را در فرد سالمند مشاهده کردید، حتما باید او را نزد پزشک ببرید تا تست تشخیصی در مورد او انجام شود و اگر مشخص شد دچار دمانس و آلزایمر است، درمان شود.

کمی که این بیماری پیشرفت می‌کند، کم‌کم سالمند دچار مشکل عملکرد و رفتار شده و در هنگام صحبت‌کردن نمی‌تواند کلمات مناسب را پیدا کند؛ این موضوع روند صحبت‌کردن او را کند کرده و این شرایط در غروب‌ها شدت پیدا می‌کند. تازه در این مرحله برخی از خانواده‌ها متوجه می‌شوند که برای سالمندشان مشکلی به وجود آمده است. اما در مرحله سوم بیمار با علایم شدیدتری روبه‌رو می‌شود. صالحی توضیح می‌دهد: «در این مرحله بیمار راه‌رفتن و حرف‌زدن را به ‌کلی فراموش کرده و حواس پنج‌گانه‌اش را نمی‌تواند کنترل کند، از خوردن غذا در برخی از موارد خودداری کرده و دچار مشکلات جسمی و بی‌اختیاری ادرار می‌شود. ایجاد این وضع شرایط را برای خانواده آنها نیز مشکل‌تر می‌کند، زیرا این بیماران به مراقبت‌های شدید احتیاج پیدا می‌کنند.»

زمان را از دست ندهید

صالحی با تأکید بر این که وقتی علایم بیماری را در سالمندان دیدید، باید بلافاصله اقدامات پیشگیری را انجام دهید، تصریح می‌کند: «یکی از مشکلاتی که سبب می‌شود این بیماری در افراد به مرحله حاد برسد، این است که خانواده‌ها از بیان بیماری سالمند خود ابا دارند و خجالت می‌کشند آن را مطرح کنند؛ همین موضوع سبب می‌شود روند این بیماری در فرد سالمند به سرعت افزایش پیدا کرده و در نتیجه منجر به ایجاد معلولیت در فرد بیمار شود. این در حالی است که اگر آلزایمر در مراحل نخست آن تشخیص داده شود، می‌توان نتایج وخیم آن را تا هفت‌سال به تعویق انداخت. به همین دلیل باید حواستان به نخستین علایمی که در فرد میانسال مبنی بر شروع فراموشی می‌بینید، باشد.»

آموزش پیشگیری از کودکی

باید آموزش برای پیشگیری از آلزایمر را از کودکی به فرزندان‌مان آموزش دهیم. یکی از این آموزش‌ها حفظ ایمنی در زمین‌خوردن کودکان است، زیرا این مسأله ریسک فاکتوری برای ابتلا به آلزایمر در کهنسالی است، به همین دلیل به کودکان آموزش دهید که در هنگام بازی حتما از کلاه ایمنی استفاده کنند تا در هنگام ضربه مشکلی برای آنها رخ ندهد. صالحی ادامه می‌دهد: «تغذیه در این مورد بسیار بااهمیت است. خانواده‌ها به‌ویژه کودکان باید در رژیم غذایی‌شان از سبزیجات استفاده کنند. پروتئین سفید را در اولویت غذایی خود قرار دهند و به جای روغن‌های ترانس از روغن‌های غیر اشباع مانند روغن زیتون استفاده کنند. مصرف قند و خوراکی‌های با شیرینی بالا و فست‌فود باید در پایین هرم غذایی خانواده‌ها قرار گیرد. این موضوع باید در کشور نهادینه شده و از کودکی تا سالمندی وضع تغذیه به درستی انجام شود. اهمیت ورزش از تغذیه کمتر نیست و متأسفانه به این موضوع در کشور ما کمتر پرداخته می‌شود و آمار چاقی مؤید این مطلب است. اگر ما ورزش را در دستور کار کودک قرار دهیم، عادت می‌کند که در سنین بالاتر و سالمندی هم این ورزش را ادامه دهد.»

به اعتقاد مدیرعامل انجمن آلزایمر ایران، این بیماری قابل ‌درمان نیست اما می‌توان از آن پیشگیری کرد و روند پیش‌رونده آن را کند کرد. مهم‌ترین نکته برای پیشگیری از بروز این بیماری تغییر شیوه زندگی است؛ به‌ طوری‌ که هر چه ذخیره‌های مغزی افزایش پیدا کند، احتمال بروز این بیماری هم کمتر خواهد شد. به همین دلیل برای مقابله با این بیماری تا می‌توانید نکات و موارد جدید را به افراد سالمندتان بیاموزید؛ حفظ‌کردن شعر، یادگیری یک زبان جدید و انجام فعالیت‌های اجتماعی همگی ازجمله کارهایی است که به بهبود وضع و مقابله با بیماری آلزایمر کمک خواهد کرد. انجام ورزش و فعالیت‌های جسمی نیز می‌تواند در این زمینه تأثیرگذار باشد. فشارخون و چربی آنها را مدام کنترل کنید و تلاش کنید وضع غذایی آنها را سروسامان بدهید.

صالحی اضافه می‌کند: «خودسرانه دارو مصرف نکنید و هر دارویی را با تجویز پزشک مصرف کنید. درست است که مصرف داروهای مسکن مانند آسپرین، خطر ابتلا به آلزایمر را در برخی از افراد کم می‌کند اما نباید آنها را خودسرانه مصرف کرد، زیرا این داروها می‌توانند عوارض جانبی خطرناکی مانند مشکلات کلیوی و کبدی و نیز بروز زخم‌های معده را در پی داشته باشند. همچنین اگر سیگاری هستید، آن را ترک کنید؛ زیرا افراد با سیگارکشیدن می‌توانند تا ۷۰‌درصد احتمال ابتلای خود را افزایش دهند.»

به ‌موازات پیشرفت‌های علم پزشکی تحقیقات جدید خصوصا در سال‌های اخیر چشم‌اندازهای تازه‌ای از امید برای درمان آلزایمر به وجود آمده است اما در حال حاضر فرآیند درمان بیشتر به معنی جلوگیری از پیشرفت بیماری و کنترل علایم و اختلالات روانی و رفتاری ناشی از آن است که مراجعه به پزشک متخصص مغز و اعصاب برای دریافت درمان دارویی و روانپزشک برای کنترل رفتاری توصیه می‌شود، به‌ علاوه می‌توان در کنار درمان دارویی از درمان‌های تکمیلی و روش‌های غیردارویی مثل روان‌درمانی، گفتاردرمانی، کاردرمانی و هنردرمانی به‌ویژه موسیقی و نقاشی استفاده کرد.

جبران حافظه از دست رفته:

در مراحل اولیه ابتلا به آلزایمر با اتخاذ راهکارهایی می‌توان به فرد مبتلا کمک کرد تا حافظه از دست رفته را تا حدودی جبران کند.

زمان را یادآوری کنید:

بیمار را تشویق کنید که روزها را روی تقویم خط بکشد. از او بخواهید روز هفته و ساعت برنامه‌های مورد علاقه‌اش در تلویزیون را در تقویم بنویسد.

شماره‌های ضروری را یادداشت کنید:

شماره و تلفن‌های ضروری را با خط درشت در کنار تلفن فرد بیمار بنویسید و مدام این موضوع را به او یادآوری کنید، آدرس و شماره سکونت او را بنویسید و در جیب یا کیف او قرار دهید.

خوردن دارو را کنترل کنید:

یک جعبه دارو برای او تهیه کنید، قرص‌ها را در داخل آن قرار دهید و زمان مصرف آن را مدام یادآور شوید.

پیدا کردن لوازم:

با چسباندن برچسب‌های نوشتاری یا نقاشی روی کمد‌ها و کشوها (مثلا جوراب، حوله یا ابزار) به او در پیدا کردن وسایل مورد نیازش کمک کنید.

یادآوری وقایع مهم:

با درخواست از دوستان یا اقوام برای یادآوری صرف غذا، رفتن به ملاقات شخصی یا خوردن دارو به فرد مبتلا کمک کنید.

به خاطر سپردن افراد:

از افرادی که همیشه به ملاقاتش می‌روند، عکس بگیرید و اسامی افراد و نسبت‌شان را با فرد بیمار در پشت عکس‌ها بنویسید. با نگاه کردن مکرر به آلبوم نقش افراد در زندگی گذشته را به او یاد‌آوری کنید، اما بیماری و ناتوانی‌های او را مطرح نکنید.