بانوی ریاضیدانی که مسیر دنیا را تغییر داد

زنان زیادی در تاریخ ماندگار شده‌اند و نام ۷ تن در زمره زنانی که مسیر تاریخ را تغییر دادند قرار گرفته‌است؛ یکی از این زنان، مریم میرزاخانی، بانوی نابغه ریاضی‌دان ایرانی‌است.

به گزارش خبرنگار حوزه فناوری گروه علمی پزشکی باشگاه خبرنگاران جوان، ۲۲ اردیبهشت مصادف با ۱۲ می‌روز تولد مریم میرزاخانی است که به عنوان روز جهانی زنان در ریاضیات نام گذاری شده است. میرزا خانی، نابغه ایرانی ریاضی در جهان است، زنی که بسیاری از سد‌ها را از راه برداشت و نام خود و کشور را برای سالیان سال بر سر زبان‌ها انداخت.

زنان ایرانی ریاضیدان دیگری نیز در طول تاریخ بوده اند اما شاید بتوان گفت نام هیچ یک از آن‌ها به اندازه مریم میرزاخانی بر سر زبان‌ها نیفتاده است.

مریم میرزاخانی اولین دختری بود که به تیم المپیاد ریاضی ایران راه یافت، همچنین اولین دختری بود که در المپیاد ریاضی ایران طلا گرفت.

او اولین کسی بود که دو سال مدال طلا گرفت و اولین فردی بود که در آزمون المپیاد ریاضی نمره کامل گرفت. میرزاخانی دورهٔ لیسانس و فوق لیسانس ریاضی در دانشگاه صنعتی شریف طی کرد و در سال ۲۰۰۴ با اخذ مدرک دکترای دانشگاه هاروارد به سرپرستی کورتیس مک‌مولن، از برندگان جایزه فیلدز، در دانشگاه‌های پرینستون و استنفورد به تدریس مشغول شد.

یک سال بعد در سال ۲۰۰۵ نشریه پاپیولار ساینس آمریکا او را به عنوان یکی از ۱۰ ذهنِ جوان جهان برگزید و تجلیل کرد. میرزاخانی مدتی در پرینستون درس می‌داد، ولی بعد به استنفورد رفت و کار تدریس و پژوهش را در آن‌جا پی گرفت. او در شهریور ۱۳۸۷ (اول سپتامبر ۲۰۰۸) و در ۳۱ سالگی به درجه استادی  این دانشگاه رسید.

بیشتر بخوانید: هیچ پژوهشگاهی به نام میرزاخانی نامگذاری نشده است

درباره ماجرای علاقه‌مند شدن میرزاخانی به ریاضیات نوشته شده است: معلمان و دوستان زیادی در قرارگیری او در مسیر ریاضیات نقش داشته‌اند. یک سال در امتحان ریاضیات دبیرستان به طرز عجیبی نمره پایینی گرفت، زیرا معلمش به مهارت‌های او در ریاضیات اعتقاد نداشت. مریم به شدت دلسرد شد و این موضوع باعث شد تا به تحقیق بپردازد تا ببیند آیا واقعا ریاضیات جوابگوی اشتیاق و تلاش او خواهد بود یا خیر.

خوشبختانه معلم ریاضی بعدی مریم موجب دلگرمی او شد. مریم در همان مدرسه با رؤیا بهشتی آشنا شد و این آشنایی موجب افزایش علاقه آنان به ریاضیات شد. مرحومه مریم میرزاخانی و بهشتی هر دو از ریاضیدانان برجسته دنیا هستند.

افتخارات مریم میرزاخانی

او به همراه ۹ محقق برجستهٔ دیگر در چهارمین نشست ۱۰ استعداد درخشان نشریه پاپیولار ساینس در آمریکا مورد تقدیر قرار گرفت. به نوشتهٔ یواس‌ای تودی این فهرست ۱۰ نفره، شامل محققان و نخبگان جوانی است که در حوزه‌های ابتکاری مشغول به فعالیت هستند، با این حال معمولاً از چشم عموم پنهان مانده‌اند. این فهرست بر اساس پیشنهاد‌های ارائه شده از سوی سازمان‌های گوناگون، رؤسای دانشگاه‌ها و ناشران انتشارات علمی برگزیده شده‌اند. این محققان برجسته جوان در حوزه‌های گوناگونی از گرافیک رایانه‌ای تا ریاضیات و علوم ربوتیک، افق‌های تازه‌ای در مرز‌های جهان اطراف ما گشوده‌اند که مریم میرزاخانی ریاضیدان ۳۹ سالهٔ ایرانی یکی از آن‌ها است.

میرزاخانی در سال ۱۹۹۹ میلادی موفق شد راه حلی برای یک مشکل ریاضی پیدا کند. ریاضیدانان مدت‌های طولانی است که به دنبال یافتن راه عملی برای محاسبه حجم رمز‌های جایگزین فرم‌های هندسی هُذلولوی بوده‌اند. در این میان مریم میرزاخانی جوان در دانشگاه پرینستون نشان داد که با استفاده از ریاضیات شاید بتوان بهترین راه را به سوی دست یافتن به راه‌حلی روشن در اختیار داشت. او در تلاش بود تا معمای ابعاد گوناگون فرم‌های غیرطبیعی هندسی را حل کند.

در صورتی که جهان از قاعده هندسه هذلولوی تبعیت کند، ابتکار وی به تعریف شکل و حجم دقیق جهان کمک خواهد کرد. در واقع مشکل این است که برخی از این اشکال هذلولوی همچون دونات و یا آمیب دارای ظاهری بسیار نافرم هستند که محاسبهٔ حجم آن‌ها را به معمایی جدی برای ریاضیدانان مبدل کرده است. اما میرزاخانی با یافتن راهی جدید در واقع دست به یک ابتکار عمل بزرگ زد و با ترسیم یک سری از حلقه‌ها بر روی سطح این گونه اشکال پیچیده به محاسبه حجم آن‌ها پرداخت. کاربرد‌های عملی اندکی برای پژوهش او وجود دارد، ولی اگر مشخص شود که جهان توسط هندسه هذلولوی اداره می‌شود، کار او می‌تواند به تعریف دقیق شکل و حجم آن کمک کند.

میرزاخانی در سال ۲۰۰۹ به خاطر دستاوردهایش در ریاضیات برنده جایزه بلومنتال شد. در اعلامیه‌ای که انجمن ریاضی آمریکا به مناسبت برنده شدن این جایزه برای میرزاخانی منتشر کرد، دلیل گرفتن این جایزه مهم ریاضی، "خلاقیت استثنایی، و تز (دکترای) مبتکرانه که در آن، ابزار‌های گوناگونی از هندسه هذلولوی گرفته تا روش‌های کلاسیک فرم‌های اتومورفیک و تقلیل سیمپلکتیک برای بدست آوردن نتایجی در سه مسئله مهم ترکیب شده‌اند " عنوان شد.

بیشتر بخوانید: پیکر بانوی ریاضی جهان کجا دفن می‌شود؟

دریافت جایزه فیلدز

او در سال ۲۰۱۴ برندهٔ مدال فیلدز شد که بالاترین نشان علمی رشتهٔ ریاضیات است و هر چهار سال یک‌بار به دانشمندان برگزیدهٔ زیر ۴۰ سال اهدا می‌شود و از آن به نوبل ریاضیات نیز تعبیر می‌شود. او نخستین زن و نخستین ایرانی بود که موفق به دریافت این جایزه گشت.

عضویت در آکادمی ملی علوم آمریکا

مریم میرزاخانی در مه سال ۲۰۱۶ به عضویت در آکادمی ملی علوم برگزیده شد او نخستین ایرانی-آمریکایی است که به عضویت در این آکادمی برگزیده می‌شود. نهاد زنان سازمان ملل به معرفی ۷ دانشمند زن تاثیرگذار دنیا پرداخته که در میان آن‌ها نام "مریم میرزاخانی" ریاضی‌دان فقید برجسته ایرانی هم به چشم می‌خورد.

بیشتر بخوانید: ترور بیولوژیکی مریم میرزاخانی صحت دارد؟

ساخت مستندی درباره مریم میرزاخانی

اخیرا مستندی با عنوان "Secrets of the Surface" درباره زندگی و کار‌های مریم میرزاخانی به کارگردانی George Csicsery ساخته شده است. بنا بر اعلام انجمن ریاضی در این مستند با دکتر سیاوش شهشهانی، دکتر امیدعلی کرمزاده، دکتر علی رجالی، دکتر یحیی تابش، دکتر وفا، دکتر عبادالله محمودیان، دکتر رؤیا بهشتی، "کورتیس مک مول" استاد راهنمای میرزاخانی، "یان واندراک" همسر مریم میرزاخانی، "الکس اسکین" و دکتر محمدی از همکاران مریم در حل مسئله چوپ جادویی، دکتر امید نقشینه ارجمند، بسیاری از هم دانشگاهی‌های مریم در دانشگاه شریف، معلمان و دوستان مریم در دبیرستان فرزانگان تهران و شمار زیادی از ریاضیدانان معروف دنیا گفتگو شده است.

فعالیت‌های میرزاخانی راه را برای زنان بسیاری هموار کرد

سال‌هاست که شاخه علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات تحت تاثیر تعصبات جنسیتی، سبب محروم شدن بسیاری از زنان و دختران دنیا از یادگیری علم شده است. دسترسی نابرابر به آموزش و پرورش، فناوری‌ها و موقعیت‌های مدیریتی، باعث شده که تعداد بی‌شماری از زنان در زمینه‌های علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات متوقف شوند و از پیشرفت آن‌ها در این زمینه‌ها جلوگیری شود.

با وجود تمامی این موانع، زنان و دختران بسیاری در جهان مرز‌های علم را جابه‌جا می‌کنند و همواره به دنبال راه‌حل‌هایی برای چالش‌های جهانی هستند. کار ارزشمند این زنان دید ما به دنیا را دگرگون کرده و داستان آ‌ها سزاوار این است که بار‌ها و بار‌ها برای جهانیان بازگو شود.

فعالیت شگفت‌انگیز میرزاخانی در علم، راه را برای بسیاری از ریاضیدانان زن جهان هموار کرد. از او افتخارات زیادی به جا مانده، از قرار گرفتن در فهرست ۱۰ نفره نشریه "پاپیولر ساینس" به عنوان افرادی که افق‌های تازه‌ای در مرز‌های جهان گشوده‌اند تا دریافت مدال فیلدز که بالاترین نشان افتخار در رشته ریاضی است. میرزاخانی راجع به تحقیقات خود گفته بود که «هرچه بیشتر وقت خود را صرف ریاضیات می‌کرد، هیجان‌زده‌تر می‌شد».

این دانشمند بزرگ ایرانی در سال ۲۰۱۷ میلادی جهان را به‌درود گفت، ولی سهم ارزنده‌ای در زمینه ریاضیات به جا گذاشت. قطعا پایان زندگی میرزاخانی پایان راه زنان و دختران ایرانی در مسیر کسب علم و رسیدن به قله‌های پیشرفت نخواهد بود.

انتهای پیام/