هفت جور آدم که اخبار نادرست پخش می‌کنند

چه کسی اخبار نادرست تولید می‌کند و... چه کسی آنها را پخش می‌کند؟

تئوری‌های توطئه، اخبار نادرست و حدس و گمان دربارهٔ ویروس کرونا سراسر فضای مجازی را پر کرده است. چه کسانی این شایعات را می‌سازند؟ و چه کسانی آنها را پخش می‌کنند؟

ما صدها مورد از داستان‌های گمراه‌کننده را در دوران همه‌گیری جهانی بررسی کردیم. دریافتیم که پشت این اطلاعات نادرست چه کسانی قرار دارند و انگیزه‌های آنها چیست. در اینجا هفت جور آدمی که اخبار نادرست را می‌سازند و پخش می‌کنند، معرفی می‌کنیم.

• اخبار کرونا؛ با اخبار جعلی چه کنیم؟
• 'به دروغ در فیسبوک گفتم کرونا دارم و بازداشت شدم'
• کرونا؛ از روسیه با عشق
• کرونا و تئوری‌ توطئه؛ چین مقصر بود یا آمریکا

خیال می‌کنیم هیچ‌کس باورش نمی‌شود اگر در یک پیام صوتی در واتس‌‌اپ بگوییم دولت تصمیم گرفته است در استادیوم ومبلی لازانیای عظیمی برای همهٔ اهالی لندن بپزد. اما هستند کسانی که متوجه شوخی ماجرا نمی‌شوند.

برای اینکه مثال واقعی‌تری بزنیم، یکی که اهل شوخی است از یک پیام جعلی منسوب به دولت مبنی بر اینکه دریافت‌کنندهٔ پیام به دلیل چندین بار خروج از خانه جریمه شده است، اسکرین‌شات می‌گیرد. او خیال می‌کند ترساندن آدم‌هایی که قوانین قرنطینه و در خانه ماندن را زیر پا می‌گذارند، کار خنده‌داری است.

پخش این فایل در دستگاه شما پشتیبانی نمی شود. اخبار جعلی؛ چطور به کودکان یاد بدهیم فریب نخورند

پس از آن از دنبال‌کننده‌‌ها و طرفدارانش در اینستاگرام می‌خواهد تا آن را به اشتراک بگذارند و این نامه به گروه‌های محلی فیس‌بوک راه پیدا می‌کند و گروهی از اهالی نگران و برآشفته آن را جدی می‌گیرند و بارها بازنشر می‌کنند.

یکی از این آدم‌های شوخ که از گفتن نام واقعی‌اش خودداری می‌کند، می‌گوید:"من واقعاً قصد ایجاد وحشت و اضطراب نداشتم، اما وقتی آدم‌ها یک اسکرین‌شات را در شبکه‌های اجتماعی باور می‌کنند، لازم است در شیوهٔ استفاده از اطلاعات در اینترنت کمی فکر و تجدید‌نظر کنند".

پیام‌های نادرست دیگری هم هستند که برای مردم فرستاده می‌شوند و ادعا می‌کنند که از طرف دولت یا مقامات محلی هستند اما درواقع این پیام‌ها از کلاهبردارانی هستند که می‌خواهند از شرایط همه‌گیری جهانی پولی به جیب بزنند.

یک مورد از چنین کلاهبرداری‌ها این بود که ارسال کننده پیام ادعا کرده بود که دولت به افراد کمک‌ مالی ‌کند و از آنها خواسته بود تا مشخصات حساب بانکی خود را بدهند.

تصاویر این پیام جعلی در فیس‌بوک به اشتراک گذاشته شده بود. از آنجا که به صورت پیام دست‌به دست می‌شد به آسانی نمی‌توانستیم به اصل و آدم‌های پشت آن برسیم.

از ماه فوریه کلاهبرداران با استفاده از خبرهای جعلی و نادرست در مورد ویروس شروع به کلاهبرداری کردند. با ارسال ای‌میل‌هایی که به افراد پیشنهاد می‌کرد روی لینک ‌"اگرمی‌خواهید در مورد ویروس کرونا بدانید" کلیک کنند یا ادعا می‌کرد که افراد به دلیل همه‌گیری شامل بازپرداخت مالیاتی شده‌اند.

اطلاعات نادرست فقط از مراجع خلاف وارد اینترنت نمی‌شود.

اخیرا دونالد ترامپ این پرسش را مطرح کرد که آیا قرار گرفتن بدن بیماران در برابر نور ماورای بنفش یا تزریق مادهٔ ضد‌عفونی می‌تواند برای درمان ویروس کرونا به کار رود. او در حال حدس زدن و سنجش امکانات مختلف بود .

او کمی بعد ادعا کرد اظهاراتش طعنه‌آمیز بوده است اما به هر حال افرادی با خطوط تلفنی مدد‌رسانی تماس گرفتند و در مورد استفاده و درمان با مواد ضد‌عفونی سؤال کردند.

البته فقط رئیس‌جمهوری آمریکا نبود. سخنگوی وزارت امور خارجهٔ چین هم این نظر را مطرح کرد که کوویدـ۱۹ را ارتش آمریکا به ووهان چین برده است. تئوری‌های توطئه در مورد این همه‌گیری در صدر برنامه‌های تلویزیون دولتی روسیه مطرح می‌شود و در حساب‌های توییتر طرفداران حکومت هم بازنشر می‌شود.

همهٔ تردید‌ها و عدم قطعیت‌ها در مورد ویروس، زمینه‌ای مناسب و بی‌نظیر برای نظریه‌های توطئه ایجاد کرده است.

داستان دروغین بدون منبع مشخص در گروه‌های بزرگ فیس‌بوکی ضد واکسیناسیون و نظریه‌پردازان توطئه پخش شده مبنی بر اینکه اولین داوطلبی که در آزمایش واکسن کرونا در بریتانیا شرکت کرده بوده، جان خود را از دست داده است؛ که حقیقت ندارد.

مصاحبه‌های دیوید آیک در یوتیوب که مدتی پس از آن از این شبکه برداشته شد، ادعاهای نادرستی را مطرح می‌کرد که ویروس کرونا به فناوری نسل پنج (فایو جی) مربوط است. آقای آیک در شبکهٔ تلویزیونی در لندن هم حضور پیدا کرد که مشخص شد این کار ناقض استاندارد‌های پخش در بریتانیا بوده است. صفحه‌ٔ فیس‌بوک او بسته شد و فیس‌بوک اعلام کرد دلیل آن انتشار "اطلاعات بهداشتی نادرست بوده که باعث صدمه به سلامتی می‌شود."

نظریه‌های توطئه منجر به چندین حمله و تخریب دکل‌ها و آنتن‌های شبکهٔ نسل پنج (فایو جی) شده است.

گاهی اطلاعات نادرست از منابع موثق می‌آید مثل پزشک، استاد دانشگاه یا کارکنان بیمارستان اما بیشتر اوقات این افراد "موثق" خیلی هم معتبر و مورد اطمینان نیستند.

زنی از اهالی کراولی در ساسکس غربی در بریتانیا، سازندهٔ پیام صوتی وحشت‌انگیزی بود که به طور ناگوار و غیر‌مستند، آماری از مرگ‌ومیر افراد جوان و سالم را بر اثر کرونا منتشر می‌کرد. او ادعا می‌کرد که این اطلاعات محرمانه را به دلیل شغل خود در خدمات اورژانس به دست می‌آورد.

او به کسانی که درخواست اثبات موقعیت حرفه‌ای او را داشتند و مدرک می‌خواستند، پاسخ نمی‌داد، و ما نمی‌دانیم که او واقعاً در بخش درمانی کار می‌کرد یا نه فقط می‌دانیم که ادعا‌هایی که او در پیام‌های صوتی خود مطرح می‌کرد، صحت نداشتند.

پیام‌های صوتی هشدار‌دهنده‌ای به طور فراگیر منتشر شدند، و باعث نگرانی افراد ‌شدند. همه این پیام‌ها را در میان دوستان و فامیل به اشتراک می‌گذاشتند.

این موضوع شامل دانیلا بیکر، مادر چهار فرزند هم می‌شود که چنین هشداری را در پیام‌رسان فیس‌بوک "فقط چون شاید حقیقت داشته باشد" منتشر کرد.

او می‌گوید:"اول کمی شک کردم چون از طرف زنی بود که نمی‌شناختم، اما آن را برای دیگران فرستادم چون خودم و خواهرم بچه‌های هم‌سن داشتیم و همینطور بچه‌های بزرگ‌تر و فکر می‌کردیم در خانهٔ ما هم ممکن است چنین چیزی پیش بیاید".

این افراد تلاش می‌کنند تا مفید باشند و فکر می‌کنند که کار مثبتی انجام می‌دهند؛ اما با این پیام‌هایی که پخش می‌کنند کار مثبتی انجام نمی‌شود.

فقط مادر و عمو و عمه شما نیستند. آدم‌های مشهور هم باعث تقویت ادعا‌ها و خبرهای نادرست و پخش آنها می‌شوند.

ام.آی.ای. (M.I.A.‎)، خواننده و وودی هارلسون، بازیگر از کسانی بودند که نظریهٔ ارتباط ویروس کرونا با فناوری نسل پنج (فایو جی) را در میان صد‌ها هزار طرفدار و دنبال‌کنندگان خود در شبکه‌های اجتماعی پخش کردند.

در گزارش اخیر خبرگزاری رویترز روشن شد که افراد مشهور و نام‌آوران نقش مهمی در پخش اطلاعات نادرست در اینترنت دارند.

بعضی از افراد مشهور پایگاه‌هایی در رسانه‌های سنتی هم دارند. حرف‌های ایمون هولمز، مجری شبکهٔ تلویزیونی آی‌تی‌وی، در تأئید تئوری توطئهٔ فناوری نسل پنج و ویروس کرونا هم مورد انتقاد قرار گرفت.

او می‌گوید:" آنچه برای من پذیرفتنی نیست این است که جریان اصلی رسانه فوراً آن را به عنوان حرفی نادرست سرکوب می‌کند، پیش از آنکه حتی بداند درست هست یا نیست".

آقای هولمز از گفته‌های خود عذر‌خواهی کرد و نهاد ناظر بر رسانه‌ها در بریتانیا، رهنمود‌هایی برای آی‌تی‌وی صادر کرد و این اظهارات را نسنجیده خواند.

• خبرهای بیشتر را در کانال تلگرام بی‌‌بی‌سی فارسی دنبال کنید