آزاد سازی سهام عدالت در ایران؛ 'انقلاب سفید' دیگری در راه است؟
بی بی سی فارسی
روز ۹ اردیبهشت آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر ایران، با درخواست حسن روحانی، رئیس جمهور این کشور، برای آزاد کردن حق معامله سهام عدالت در بازار بورس موافقت کرد. این اتفاق بعد از ۱۵ سال از آغاز طرح سهام عدالت شکل می‌گیرد.
آقای روحانی معتقد است که "شرایطی که رسانه‌های خارجی ترسیم می‌کنند کاملاً دروغ است" و بر خلاف ادعاهای آنها "امسال سال خوبی است." او می‌افزاید: "آن شرایط سیاهی که رسانه‌های خارجی ترسیم می‌کنند [تا] دل مردم را خالی کنند کاملاً دروغ و بی‌اساس است."
واقعیت اما این است که تمام شاخص‌های کلان اقتصاد کشور با ادعای آقای روحانی در تضادند.
بر اساس برآورد صندوق بین‌المللی پول، نرخ رشد اقتصادی ایران در سال ۲۰۱۹ منفی ۷.۶ درصد بوده و در سال جاری میلادی هم بار دیگر منفی ۶ درصد خواهد بود. نرخ تورم طبق محاسباتبانک مرکزی در سال ۹۸ ، ۴۱.۲ درصد بوده که مکان دوم بالاترین رکورد تورم را در ۳۰ سال گذشته از آن خود کرده است. میزان بیکاری، به کشورهای توسعه نیافته شباهت پیدا کرده است (ایران طبق رده بندی بانک جهانی، کشور در حال توسعه است). پیش از شیوع کرونا کشور ۳.۳ میلیون نفر بیکار داشت. مرکز پژوهش‌های مجلس با انتشار گزارشی درباره پیامدهای اقتصادی بحران کرونا می‌گوید که بین ۲.۸ میلیون تا ۶.۴ میلیون نفر از شاغلان فعلی به خاطر بحران کرونا شغل خود را از دست خواهند داد. با توجه به اینکه جمعیت فعال کشور ۲۳.۴میلیون نفر است، در پایان امسال از جمعیت ۸۵ میلیونی حدودا بین ۱۴ تا ۱۷میلیون نفر شاغل خواهند بود. تازه باید توجه داشت که وزارت کار تنها "یک ساعت کار در هفته" را شاغل تلقی می‌کند.
این شاخص‌های کلان که سخت و انکارناپذیرند، در کنار تحریم‌های آمریکا و شیوع کرونا، تصویری از یک آینده مبهم به دست می‌دهد که با آنچه آقای روحانی ادعای آنرا دارد هیچ تناسبی ندارد. از قضا راز اینکه چرا امروز حکومت دست به آزاد سازی معامله سهام عدالت زده در همین وضعیت آشفته اقتصادی نهفته است. با توجه به لشگر عظیم بیکاران، جدال طبقه کم درآمد با گرانی و تورم برای بقاء، و مطالبات فروخورده و خشم ناشی از سرکوب ناآرامی‌های سال گذشته که بصورت آتش زیر خاکستر باقی مانده، می‌توان حدس زد که به احتمال قوی تصمیم آزادسازی سهام عدالت، در این مقطع حساس، برای جلوگیری از یک نارضایتی شدید اجتماعی بوده است. به عبارت دیگر این نوعی اصلاحات از بالاست.
- شاخص بورس تهران رکورد ۱ میلیون واحدی زد
- 'فروش' کالاهای قاچاق ضبط شده در بورس
- سهام عدالت چیست و آزاد شدن خرید و فروش آن به چه معنی است؟
- صندوق قابل معامله یا ای تی اف چیست و دولت ایران چطور سهام بانک‌ها و بیمه‌ها را می‌فروشد؟
- حراج پیوسته و ناپیوسته؛ راهنمای مراحل دادوستد در بازار بورس تهران
- وزیر اقتصاد: بورس مستقل املاک به زودی راه‌اندازی می‌شود
- سازمان خصوصی سازی ایران جزئیات 'آزادسازی' سهام عدالت را اعلام کرد
سطحی از جامعه را که این پروژه پوشش می‌دهد عظیم است؛ با آزاد شدن معامله سهام عدالت، "گشایشی" در زندگی حدودا ۴۶ میلیون نفر (سهام صادر شده برای ۴۹ میلیون نفر بوده که تعدادی در گذشته‌اند) ایجاد می‌شود. رئیس سازمان خصوصی‌سازی می گوید: " ۳۵ میلیون نفر ارزش سهام ۴۸۰ تا ۵۳۰ هزار تومان و مابقی سهام یک میلیون تومانی دارند." . ارزش سهام این سبد به نرخ امروز ۱۷ برابر شده است. طبیعی است که پس از ورود به بازار بورس قیمت نهایی را بازار تعیین می‌کند.
در سال ۱۳۴۲ محمد رضا شاه پهلوی، اصلاحاتی را تحت عنوان "انقلاب سفید" اعلام کرد. اعطای زمین به زارعین (که البته به قصد تضعیف مالکین بزرگ هم بود که مدعی شاه نشوند) و سهیم کردن کارگران در سود کارخانجات صنعتی و تولیدی بخشی از انقلاب سفید بود با این هدف که پایگاه اجتماعی سیستم شاهنشاهی و شخص شاه تقویت شود و جلوی یک انفجار سیاسی-اجتماعی گرفته شود. حرکت اخیر حکومت ایران در شرایطی که وضعیت اقتصادی روز به روز بر اثر تحریم‌ها و شیوع کرونا بغرنجتر می‌شود و خطر ناآرامی‌های احتمالا گسترده‌تر کشور را تهدید می‌کند، یک انقلاب پیشگیرانۀ از بالا با هدف تقویت پایگاه اجتماعی نظام را تداعی می‌کند.
حق نشر عکس FARSNEWSبازار بورس در ایران وضعیت عجیبی پیدا کرده است. شاخص بازار سهام ظرف یک سال گذشته تقریبا ۵ برابر شده است. شاخص مزبور از زمان شکل‌گیری در سال ۱۳۴۶تا ابتدای سال ۱۳۹۹، یعنی پس از بیش از نیم قرن، به ۵۰۰ هزار واحد رسید. اما تنها ظرف یک ماه و نیم گذشته تقریبا همین میزان به شاخص کل بورس اضافه شده (یعنی دو برابر شده) و از مرز یک میلیون واحد گذشت . هر چند که این وضعیت به دلیلی که بعدا ذکر خواهد شد امکان دارد تغییر کند.
بازارهای موازی که مردم برای حفظ ارزش پولشان و مقابله با تورم در آنها سرمایه‌گذاری می‌کردند به حالت رکود درآمده و سیل خروشان نقدینگی به سمت بازار بورس در جریان است. به گفته رئیس سازمان بورس اوراق بهادار (۱۵ اردیبهشت)، "هر روز ۱۸ هزار میلیارد تومان وارد بازار سرمایه می‌شود". در یک سال گذشته، خرید و فروش ارز پر خطر شد، بازار مسکن و اتوموبیل با شیوع کرونا از نفس ایستاد و بهره بانکی به ۱۵ درصد کاهش یافت، در حالی که تورم نزدیک به ۴۰ درصد است. حجم نقدینگی در دوران ریاست جمهوری روحانی ۴ برابر شده است و بخش قابل توجهی از آن به داخل بازار بورس سرازیر شده است.
دولت و شخص آقای روحانی در داغتر کردن تنور بازار بورس بسیار موثرند. مشخصا علت این امر این است که دولت قصد دارد حجم عظیمی از سهام بنگاه‌های دولتی را وارد بازار بورس کند و این وضعیت بازار بورس را فرصتی برای جبران کسری بودجه دولت می‌بیند. دکتر داوود سوری، در وبسایت دنیای اقتصاد که حامی دولت به شمار می‌رود در واکنش به موضع دولت که می‌گوید تمام‌قد در حمایت از بازار سرمایه ایستاده است می‌نویسد: "حرف دولت بی‌معنی است، تمام‌قد حمایت می‌کنم یعنی چه؟ آیا در صورت وقوع زیان، زیان خریداران را جبران می‌کند؟ به‌طور حتم، خیر". این اظهار نظر صحیح است.
ارزش بازار بورس به نرخ دلار روز (براساس نرخ روز در ۱۷ اردیبهشت) ، در حدود ۲۰۰ میلیارد دلار است. اینکه دولت بتواند در صورت سقوط بازار بورس حتی ۱۰ درصد این حجم یعنی ۲۰ میلیارد دلار را جبران کند خارج از تصور است آن هم برای دولتی که برای یک میلیارد یورو دست به دامان آقای خامنه‌ای و صندوق ذخیره ارزی شد.
آیا این وضعیت قابل تداوم است؟ JAMARANدر شرایط فعلی که مؤلفه‌ها نشان از رکود اقتصادی دارد و فروش و سرمایه در گردش شرکتها کاهش یافته؛ چگونه صورت‌های مالی شرکتها در ماه‌های آینده مثبت خواهد شد؟معصومه آقاپورعضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامیمعصومه آقاپور، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی به خبرگزاری تسنیم گفته: "در شرایط فعلی که مؤلفه‌ها نشان از رکود اقتصادی داشته، تقاضا، صادرات غیرنفتی، فروش و سرمایه در گردش شرکتها کاهش یافته و تامین تجهیزات آنها با مشکلات بسیاری روبرو است، چگونه صورت‌های مالی شرکتها در ماه‌های آینده مثبت خواهد شد؟"
افزایش حیرت انگیز سهام در بازار بورس تهران، در یک سال گذشته، در حالی بوده که تقریبا تمام بازارهای بورس سقوط کرده اند. عامل آن هم هیچ فاکتور بنیادی اقتصادی که نشانه رونق اقتصادی باشد نیست بجز حرکت توده وار (Herding) مردم در جاری کردن سیل نقدینگی به داخل بازار بورس، به طمع کسب سود خارج از تصور، در کوتاه مدت. لازم نیست کسی متخصص بازار بورس باشد که دریابد این سیل، بی پایان نیست و زمانی که نقدینگی مردم رو به پایان بگذارد بازار، دیگر سوختی برای پیش رفتن ندارد و از حرکت باز می‌ایستد. وقتی چنین شد و بازار بورس جاذبه‌اش را از دست داد، هجوم فروشندگان سهام برای نقد کردن سهامشان آغاز می‌شود. با زیاد شدن عرضه و آغاز اُفت قیمت‌ها، دوباره حرکت توده‌وار برای فروش سهام و فرار از زیان آغاز می‌شود. با زیاد شدن گله‌ای عرضه، ارزش سهام سقوط می‌کند.
احمد نادری رئیس موسسه مطالعات وتحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران در توییتی نوشته است: "حباب بورس خواهد ترکید و من نگران تبعات اجتماعی وامنیتی آن در آینده ای نزدیک هستم: شورش هایی بزرگتر از ۹۶، ۹۸ و قطعا بزرگتر از دهه ۷۰. "
سرنوشت سهام عدالت پس از ورود به بازار بورس به سرنوشت عمومی بازار سرمایه گره خواهد خورد. شکست یا موفقیت سهام عدالت، به عنوان تنها سلاحی که در این برهه، حکومت قادر است از آن برای غلبه بر بحران کنونی استفاده کند می‌تواند نقش تعیین کننده‌ای در شکل دادن به سمت و سوی سیاسی کشور بازی کند. این قماری است که حکومت مجبور بوده دست به آن بزند.
تحلیلگران انقلاب اسلامی ایران تقریبا متفق‌القولند که شکست "انقلاب سفید" شاه، در میان عوامل دیگر، نقش تعیین کننده‌ای در تحولات آن دوره داشت. یرواند آبراهیمیان، استاد برجسته تاریخ و محقق انقلاب اسلامی ایران می‌نویسد: "انقلاب سفید طراحی شده بود که از یک انقلاب سرخ (کمونیستی) پیشگیری کند. در عوض جاده را برای یک انقلاب اسلامی هموار کرد". آیا آزاد سازی سهام عدالت و رشد عجیب بازار بورس ایران، می‌تواند تداوم داشته و مانع از آزاد شدن پتانسیل ناشی از انواع نارضایتی‌ها در جامعه به خصوص فشارهای اقتصادی شود؟
منبع خبر: بی بی سی فارسی 
اخبار مرتبط: آزاد سازی سهام عدالت در ایران؛ 'انقلاب سفید' دیگری در راه است؟
حق کپی © ۲۰۰۱-۲۰۲۴ - Sarkhat.com - درباره سرخط - آرشیو اخبار - جدول لیگ برتر ایران
