گنج پر رنج آلبلاغ/ وقتی مصوبه رئیس‌جمهور نادیده گرفته می‌شود

خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها: معدن آلبلاغ اسفراین در ارتفاعات سخت گذر آلبلاغ و در محدوده پارک ملی ساریگل واقع در شمال شرق این شهرستان قرار دارد.

برداشت غیرمجاز از این معدن سرب و روی که در منطقه‌ای با همین نام واقع است، از ابتدای سال ۹۸ با هجوم سودجویان به این منطقه همراه شد که با ورود شورای تأمین خراسان شمالی در اواخر اردیبهشت‌ماه همان سال، این ناحیه از حضور سودجویان پاک‌سازی شد.

ولی اینک پس از گذشت یک سال پرحادثه با حضور مجدد برخی افراد محلی و غیر محلی، برداشت غیرمجاز از این معدن مجدداً افزایش‌یافته است.

تلفات انسانی به دلیل برداشت غیر اصولی

استفاده از شیوه‌های غیراصولی و رعایت نکردن موارد ایمنی در برداشت غیرمجاز سنگ سرب و روی از معدن آلبلاغ اسفراین، تاکنون منجر به بروز چندین حادثه و مرگ ۶ نفر و مصدومیت شماری از افراد در این منطقه شده است.

واقع شدن این معدن در منطقه حفاظت شده زیست محیطی ساریگل، موجب شده تا سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی تاکنون در ثبت آن ناکام بماند ولی به‌تازگی وزارت صنعت، معدن و تجارت مجوز مطالعات و اکتشافات اولیه بر روی این منطقه معدنی را برای «ایمیدور» صادر کرده است.

نگاه دلالان به ذخایر سرب در معدن پرحادثه آلبلاغ

بعد از ضرب‌الاجل‌های مسئولان استانی، به مسئولان شهرستانی می‌رسیم که بارها و بارها تذکراتشان ثمری در تعیین تکلیف این معدن نداشته است.

اواخر سال گذشته با فشار رسانه‌ها، دادستان شهرستان اسفراین بالاخره به این ماجرا ورود کرد، اما تا الآن خبری یا گزارشی از پیگیری دادستان منتشرنشده و نتیجه کار همچنان مبهم است.

علی‌رغم حادثه‌خیز بودن معدن، چه عواملی باعث حضور پرشور کارگران و به جان خریدن حوادث آن می‌شود؟ اما مسئله جدیدتر طبق شنیده‌ها در بین کارگران معدن، این است که بر سر برداشت یکدیگر را تهدید می‌کنند.

سرنوشت نامعلوم سنگ‌های توقیف شده!

سنگ‌های اکتشافی توسط نیروهای امنیتی و دستگاه‌های ذی‌ربط به چه محلی برده و سرنوشتشان چه می‌شود؟

دلالان به نفعشان است که کارگران به شیوه سنتی سنگ‌ها را برداشت کنند تا به شیوه صنعتی، چرا که نیروی کار ارزان و بدون هیچ گونه امکانات و تجهیزاتی بیشترین سود را متوجه آن‌ها می‌کند.

قطعاً دلالان بومی در اینجا نقش پررنگی را برای سودجویان داخل و خارج استانی دارند.

طاهر رستمی فرماندار شهرستان اسفراین که تلاش‌های شهرستانی و حتی استانی او در این باره تاکنون به نتیجه‌ای نرسیده است؛ در برهه‌ای رهسپار پایتخت شد؛ تا شاید کاری از پیش ببرد و گفت همچنان نیز به دنبال راه حل می‌گردد؛ اما با توجه به اخبار متناوب از توقیف خودروهای حامل سنگ غیرمجاز و تلفات حفاران غیرمجاز این نکته را در ذهن تداعی می‌کند که پیگیری‌های او همچنان راه به جایی نبرده است.

سکوت سازمان صمت خراسان شمالی

یکی از بازیگران اصلی ماجرای این معدن پر سروصدا، سازمان صمت خراسان شمالی بوده که سکوت پیشه کرده است و تنها در سال گذشته، علی‌اصغر رضازاده معاون صمت خراسان شمالی دوای درد معدن آلبلاغ را خارج شدن محدوده معدن از حوزه محیط‌زیست دانسته و دراین‌باره گفته بود: «این معدن باید از مدیریت محیط‌زیست خارج شود تا بتوانیم معدن را ثبت و بهره‌برداری از آن را به شخص واگذار کنیم؛ که اظهارنظر مدیرکل وقت سازمان محیط‌زیست استان نیز این مسئله خاتمه یافت.»

به گفته علی‌اصغر مطهری، مسئولان عالی‌رتبه در سازمان محیط‌زیست کشور هرگز اجازه نخواهند داد محدوده این معدن آزاد شود چراکه اگر هر بار در نقطه‌ای معدنی کشف شود که قرار باشد از دست محیط‌زیست خارج شود؛ دیگر اصلاً محیط زیستی باقی نمی‌ماند.

دستگیری و توقیف خودروی قاچاقچیان

شورای تأمین شهرستان اسفراین نیز با برگزاری جلسات متعدد و مصوبات خاص نتوانست کاری به‌جز دستگیری چند نفر از قاچاقچیان و توقیف چندین خودرو را پیش ببرد.

در مردادماه سال گذشته استاندار خراسان شمالی طی مکاتبه‌ای با معاون اول رئیس‌جمهور خواستار تعیین تکلیف این معدن پردردسر شد.

محمدعلی شجاعی در این مکاتبه آورده بود: «با پیگیری‌ها و اقدامات استانداری و دستگاه‌های مسئول، بهره‌برداری غیرمجاز از معدن آلبلاغ پایان پذیرفت اما تاکنون اقدام مؤثری در خصوص تعیین تکلیف وضعیت این معدن صورت نگرفته است. تقاضا داریم تعیین تکلیف این معدن سرعت یابد.»

آلبلاغ فرصتی طلایی برای اشتغال مردم منطقه

هرچند طی این نامه استاندار خراسان شمالی مدعی شده بود معدن آلبلاغ از حضور مردم پاک‌سازی‌شده است، اما دقیقاً روز بعدازاین نامه‌نگاری هادی قوامی، نماینده مردم اسفراین در مجلس شورای اسلامی گفت: در این معدن افزون بر پنج هزار نفر مشغول به کار شدند، این معدن ظرفیت و پتانسیل خوبی برای ایجاد اشتغال و سرمایه‌گذاری است که باید توسط دستگاه‌های مربوط ساماندهی شود.

نکته جالب‌تر ماجرا آنجا است که حدود یک ماه قبل از این نامه‌نگاری، رضا فیروزه رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان در یکی از معدود اظهارنظرهای خود گفته بود: «قرار بر این است تا ایمیدرو عملیات پی‌جویی را در معدن سرب و روی آلبلاغ انجام دهد و ظرفیت این معدن را برای سرمایه‌گذاری اعلام کند.»

خبری از ایمیدرو نیست

هرچه زمان می‌گذشت تعداد سودجویان بیشتر می‌شد و خبری از شرکت «ایمیدور» نبود. در مهرماه معاون امور صنایع و معادن سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی گفت: حضور سودجویان برای برداشت‌های غیرمجاز سرب و روی از معدن آلبلاغ در شهرستان اسفراین به‌تازگی افزایش‌یافته است.

علی‌اصغر رضازاده درباره استقرار ایمیدرو در معدن آلبلاغ و انجام مطالعات پی‌جویی معدنی گفت: در این زمینه مردادماه امسال، کارشناسان در منطقه حضور یافته و پس‌ازآن در شهریورماه امسال نشستی در سازمان محیط‌زیست کشور برگزار شد تا برای اقدامات ایمیدرو در آلبلاغ اسفراین بررسی‌های لازم انجام شود اما هنوز، صورت‌جلسه‌ای از این نشست بیرون نیامده است.

معاون امور صنایع و معادن سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی با اشاره به اینکه استقرار کارشناسان سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران «ایمیدرو» در آلبلاغ نیازمند مجوزهای لازم است گفت: هنوز این مجوزها داده نشده است.

وی افزود: حضور و استقرار کارشناسان ایمیدرو در منطقه آلبلاغ مستلزم تأمین نیرو برای محافظت است که تأمین هزینه‌های مربوط به آن هنوز محل اختلاف و مناقشه است.

رضازاده با اشاره به اینکه ایمیدرو خواستار انجام فعالیت‌های اکتشافی در معدن آلبلاغ است افزود: تا زمانی که مجوزهای لازم داده نشود، ایمیدرو نمی‌تواند در منطقه مستقر شود.

دستور وزیر صمت برای اکتشاف قانونی

آذرماه را می‌توان یکی از شلوغ‌ترین ماه‌های اخبار آلبلاغ دانست. در این بازه زمانی دستگاه قضای خراسان شمالی به‌صورت قاطع وارد میدان شد تا از بی‌تدبیری‌ها، تخلفات و از همه مهم‌تر از جان باختن مردم جلوگیری کند.

رئیس‌کل دادگستری خراسان شمالی به دو مدیر استانی مرتبط با معادن و محیط‌زیست درباره پیامدهای ناشی از عدم ایفای تعهدات قانونی برای ایمن‌سازی معدن آلبلاغ اسفراین هشدار داد و ضرب‌الاجل یک‌ماهه تعیین کرد.

حجت‌الاسلام اسدالله جعفری با اشاره به تکالیف و تعهدات ادارات محیط‌زیست و صمت شهرستان اسفراین بر اساس مصوبه شورای تأمین این شهرستان، مسئولیت اصلی رفع نقاط حادثه‌خیز و امحاء تونل‌هایی که درنتیجه برداشت و استخراج غیرمجاز سنگ‌های معدنی ایجادشده را متوجه این دو اداره دانست.

در بین همین تهدیدها بود که خبری تازه نیز شنیده شد. نماینده مردم اسفراین در مجلس شورای اسلامی گفت: وزیر صنعت، معدن و تجارت دستور آغاز عملیات اکتشاف در معدن آلبلاغ این شهرستان را صادر کرده است تا کارها در این معدن شتاب گیرد.

هادی قوامی افزود: پس از پایان عملیات اکتشاف اولیه، این معدن به مردم منطقه واگذار می‌شود تا برداشت رسمی از آن آغاز شود.

پس‌ازاین دستور انتظار می‌رفت اتفاقات خوبی در بحث تعیین تکلیف معدن پر حدیث آلبلاغ بیافتد اما بازهم آب از آب تکان نخورد. بازهم وعده‌ها به فراموشی سپرده شد و کسی پیگیر وعده‌ها نبود.

گلایه چندباره استاندار

دی ماه سال گذشته استاندار خراسان شمالی نیز از ایمیدور گلایه کرد و گفت: ایمیدرو به هیچ‌یک از تعهدات خود در بحث امنیتی و اجتماعی عمل نکرده است و ما به طور جدی پیگیر این موضوع هستیم و کوتاه هم نخواهیم آمد چون باید پاسخگو باشند.

محمدعلی شجاعی افزود: به‌صورت شفاهی به ایمیدرو پیام دادم که اعلام کند، تفاهم‌نامه منعقد شده در سفر رئیس جمهوری به استان، اجرایی نمی‌شود و عملی نیست، ایمیدرو دوست ندارد و یا نمی‌تواند تکالیف قانونی محوله را در قبال معدن آلبلاغ اجرا کند و در این زمینه، استان را شش ماه معطل کرده است.

استاندار خراسان شمالی ادامه داد: ما متوجه نمی‌شویم ایمیدرو برای انجام دادن تکالیفش، چه می‌گوید و چه می‌خواهد.

اما اندکی بعد سرپرست اداره کل حفاظت محیط‌زیست خراسان شمالی از صدور مجوز پروانه اکتشاف معدن آلبلاغ خبر داد و گفت: سازمان صمت برای پی‌جویی معدن باید تسریع کند و فرصت را از دست ندهد.

چند روز بعد نیز رئیس‌کل دادگستری استان خراسان شمالی گفت: بر اساس سازوکارهای قانونی مجوزهای مورد نیاز و متناسب با منطقه برای معدن آلبلاغ اسفراین صادر شده است.

توقیف خودروی حامل سنگ معدنی قاچاق

با وجود این مجوزها و قوانین همچنان برداشت‌های غیر مجاز و قاچاق از این سرمایه ملی ادامه داشت به طوری که در فروردین ماه سال جاری سرپرست فرماندهی انتظامی اسفراین از توقیف یک دستگاه خودرو حامل دو تن و ۴۰ کیلو سنگ معدن قاچاق از نوع سرب به ارزش بیش از ۱۶۳ میلیون ریال در این شهرستان خبر داد.

برف بهانه‌ای برای عدم انجام تعهد ایمیدرو؟!

در نهایت نیز استاندار خراسان شمالی چند روز پیش گلایه‌های خود را نسبت به بی‌مسئولیتی ایمیدرو تکرار کرد و با اشاره به مصوبه سفر رئیس‌جمهور به استان مبنی بر عملیات ایمیدرو برای معدن آلبلاغ اسفراین گفت: ۱۰ ماه از سفر رئیس جمهوری به استان می‌گذرد اما بحث سریالی بی‌توجهی به مسئولیت اجتماعی در استان تکرار شد و سازمان ایمیدرو تاکنون به هیچ‌یک از تعهدات خود برای حضور، حفاظت، اکتشاف و بهره‌برداری عمل‌نکرده است.

محمد علی شجاعی افزود: هزینه حفاظت از معدن آلبلاغ طبق مصوبه سفر ریاست جمهوری بر عهده سازمان ایمیدرو است اما آنان به بهانه‌های مختلف مانند برفی بودن منطقه به تعهد خود عمل نکردند.

استاندار خراسان شمالی ادامه داد: در بحث ایجاد امنیت، استان به‌ویژه نیروی انتظامی استان و شهرستان اسفراین برای حفاظت از معدن آلبلاغ پای‌کار آمدند اما ایمیدرو برخلاف فعالیت‌هایش در سایر استان‌ها توجهی به استان خراسان شمالی ندارد.

وی مطرح کرد: به‌رغم تمام پیگیری‌های استان برای انجام تعهدات از سوی سازمان ایمیدرو اما تاکنون در هیچ برهه‌ای از زمان اقدامی انجام‌نشده و حتی در مکاتبه‌ای از استان خواستند که تعهد دهد اگر آنان به تعهدات خود عمل نکردند استانداری هزینه‌ها را پرداخت کند.

نمی‌دانیم سرانجام معدن البلاغ چه می‌شود اما پر واضح است که سرنوشت خوبی در انتظار معدنچیان آلبلاغ نیست.