کودکان کار را در خانه دریابیم

شنبه‌شب، تلویزیون، تبلیغِ یک محصول صنعتی را پیش‌از نمایشِ قسمتی‌از مجموعه‌ی تلویزیونی "سرباز"، نشان داد که موردِ منکراتی داشت. همان‌موقع، به ذهن نگارنده رسید که زنگ بزند به ۱۲۳ یعنی سامانه‌ی اورژانس اجتماعی، همان خط یک، دو، سه! و به مرکز فوریت‌های اجتماعی سازمان بهزیستی کشور اعلام گزارش نماید که باید به تلویزیون، به‌اصطلاح یک تذکر آیین‌نامه‌ای داد مبنی‌بر این‌که چرا برخلاف آن مقرره رفتار کرده است که تصریح می‌دارد؛ "در تبلیغات‏، استفاده‏ از کودکان‏ برای‏ معرفی‏ کالا و خدماتی‏ که‏ انتظار مصرف‏ کالا یا بهره‌مندی از خدمت‏ یا خرید آن‏ توسط‏ ایشان‏ نمی‌رود، ممنوع‏ است."

به‌یقین، هیچ کودکی، دغدغه‌اش، خرید یخچال و فریزر و تلویزیون و سایر محصولات و لوازم خانگی، نیست.

در آن تبلیغ نشان می‌دهد که کودک، مورد بی‌توجهی و کم‌لطفی والدین خود قرار می‌گیرد، پس، به فکر چاره میفتد تا این کم‌محبتیِ پدرومادرش را تاحدودی جبران نماید؛ زباله‌های خانه را جمع‌آوری می‌کند و دوسه کار دیگر را نیز در ظرف زمانی بیست‌وپنج دقیقه انجام می‌دهد و با زمان‌بندیِ مشخص به پدرومادرش ثابت می‌کند که حالا دیگر بهانه‌ای ندارند و بایستی به حرفش گوش کنند.

کودکان کار را در خانه دریابیم.

مسأله این‌است‌که کاراکتر و شخصیت اصلی این تبلیغ تلویزیونی، کودکی است که کارهای پدرومادرش را انجام می‌دهد؛ حال آن‌که انجام این قبیل امور، وظیفه‌ی والدین است و در خوش‌بینانه‌ترین حالت، کودکان را بهتر است حسب مورد، تشویق به کمک در انجام امور خانه کرد.

این یادداشت، عامدانه، کوتاه نوشته شده است تا مؤثر افتد. و "صدا و سیما" توجهی جدی داشته باشد بر تبلیغات. زیرا که در هر شرایطی و در هر لحظه‌ای از زمان‌های پخش برنامه‌های رادیو و تلویزیون، فعالیت ناظرِ پخش هر شبکه و از آن مهم‌تر، سیاست‌های کلان و جزءِ برخاسته از تصمیماتِ شورای نظارت بر سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، زیر ذره‌بین قضاوتِ افکار عمومی و شنوندگان رادیو و بینندگان تلویزیون است.

درخصوص موضوع، پیشنهاد و راه‌کار این‌است‌که؛

اصل ۱۷۵ قانون اساسی را احترام کنیم. و دامنه‌ی فعالیت و حوزه‌ی کاریِ مرکز فوریت‌های اجتماعی سازمان بهزیستی کشور را گسترده‌تر ببینیم و اجازه دهیم تا بشود در چنین مواردی به خط یک.دو.سه زنگ زد و از تلفن ۱۲۳ سامانه‌ی اورژانس اجتماعی، درخواست کمک کرد.

چراکه در زیر، ملاحظه بفرمایید! مقررات چه می‌گوید و ما یعنی "صدا"و"سیما"ی ما، کجای این ضوابط قانونی در مقام اجرا ایستاده است؟

- آگهی‏های‏ تبلیغاتی‏ باید با موازین‏ شرعی‏ و قانونی‏ کشور منطبق‏ باشد.

- تبلیغ‏ کالاهای‏ بازرگانی‏ و خدمات‏ تجارتی‏ در مهدهای کودک، دبستان‏ها و دبیرستان‏ها ممنوع‏ است‏.

- در تبلیغات‏ استفاده‏‌از کودکان‏ برای‏ معرفی‏ کالا و خدماتی‏ که‏ انتظار مصرف‏ کالا یا بهره‏مندی‌ از خدمت‏ یا خرید آن‏ توسط‏ ایشان‏ نمی‏رود، ممنوع‏ است.

- آگهی نباید موجب بدآموزی در کودکان شود و از زودباوری، حس عاطفی و کم‏تجربگی آنان در تشخیص واقعیت‏ها سوء‏استفاده شود.

- در آگهی نباید از کودکان با صراحت درخواست شود محصولی را خریداری کنند یا از والدین خود و دیگران چنین درخواستی کنند و نباید خرید موضوع آگهی برای کودکان یا ترغیب دیگران به این امر به‏عنوان انجام یک وظیفه مطرح شود.

- در آگهی‏های تلویزیونی نباید کودکان، به تنهایی، هنگام خرید یا مذاکره با فروشنده برای خرید یا مبادله پول با فروشنده، نشان داده شوند.

- آگهی‏ها نباید به کودکان القا کند چنان‌چه کالای موضوع آگهی را نداشته باشند یا خریداری نکنند، از دیگر کودکان، پایین‏تر هستند یا حتا مورد تمسخر و استهزا واقع می‏شوند.

- در آگهی‏ها نباید از کودکان برای خرید از طریق پست یا تلفن دعوت شود.

- هنگام پخش برنامه‏های ویژه کودکان، پخش آگهی‏های مربوط‌به مواد‏غذایی، کبریت، محصولاتی با خواص دارویی و حاوی ویتامین، غذاهای کمکی کودکان، وسایل و اسبابِ لاغری و شیوه‏های درمانی و تیزر فیلم‏ها با صحنه‏های وحشتناک، خطرناک و خطرآفرین ممنوع است.

نظر به این‌که نه‌فقط شنبه‌شب، تلویزیون، تبلیغِ یک محصول صنعتی را پیش‌از نمایشِ قسمتی‌از مجموعه‌ی تلویزیونی "سرباز"، نشان داد که موردِ منکراتی داشت بلکه این تبلیغ در یک‌شنبه‌شب هم تکرار شد، نگارنده، این تذکار را نوشت؛ زیرا یکی‌از بهترین معروف‌ها، دعوت دیگران به احترام‌کردن به قانون است و ازآن‌جاکه قانون‌گریزی، منکَر و ناپسند است، نهیِ دیگران از قانون‌گریزی نیز یکی‌از معروف‌ها است.

*  پژوهش‌گر مسایل حقوقی و مدرس دانشگاه جامع علمی کاربردی تهران