چهارمحال و بختیاری پیشگام در شاهنامه‌خوانی

شاهنامه به نظر بیشتر استادان و صاحب‌نظران، بزرگ‌ترین و پرمایه‌ترین اثری است که از عهد روزگار سامانیان و غزنویان بازمانده است و در واقع مهم‌ترین سند ارزش و عظمت زبان فارسی است.

ابولفضل طبسی پژوهشگر فرهنگ عامه و داور جشنواره ملی شاهنامه خوانی در چهارمحال و بختیاری گفت: حکیم ابوالقاسم فردوسی شاعر پر آوازه و حماسه‌سرای ایران در سال‌های ۳۲۹ یا ۳۳۰ هجری قمری در روستای باژ خراسان بدنیا آمد.

 وی ادامه داد: فردوسی پس از جمع‌آوری داستان‌ها و روایات و تاریخ ایران، کار نیمه‌ تمام دقیقی شاعر را آغاز و پس از ۳۰ سال زحمت و تلاش بر روی آن، کتاب شاهنامه را برای ایرانیان به یادگار گذاشت.

طبسی ،به  علل پیدایش شاهنامه اشاره و  ادامه داد: آنچه مسلم است در خصوص پیدایش شاهنامه و ضرورت آن و اینکه چرا فردوسی بهترین ایام زندگانی خویش را صرف سرودن شاهنامه می‌کند و حتی مال و اموالش را نیز در این مسیر از دست می‌دهد، نگهداشت فرهنگ دیرینه این دیار کهن است.

 این نقال و شاهنامه‌پژوه اضافه کرد: گنجی که فردوسی برای ایرانیان به یادگار گذاشته است تنها تاریخ و داستان‌های اساطیری و پهلوانی نیست، بلکه سرتاسر مهر است و مهردوستی و مهرورزی و در  فرهنگ این مرز و بوم است.

طبسی به بخش‌های مختلف شاهنامه پرداخت و اظهار داشت: شاهنامه فردوسی از سه بخش اساطیری، پهلوانی و تاریخی تشکیل شده است که در هر بخش درس‌هایی از زندگی نهفته است، که ستایش خدا و خرد در شاهنامه پایه و اساس آن است.

این پژوهشگر فرهنگ عامه خاطر نشان کرد: شاهنامه سند لیاقت زبان فارسی است و هم گنحینه فرهنگ و معارف ایران تا عصر فردوسی، بی‌شک شاهنامه کتاب مرجعی است برای آنکه ما را با هویت و اصالت خویش آشنا ‌سازد و به نظر می‌رسد که هر ایرانی می‌تواند با خواندن این کتاب به ذات خود پی ببرد.

چهارمحال و بختیاری فعال و پویا در شاهنامه خوانی

طبسی در رابطه فعالیت‌های انجام شده در رابطه با شاهنامه خوانی در دهه اخیر اظهار داشت:  خوشبختانه چندی است که مجدانه در زمینه شاهنامه‌خوانی کودکان و آشنایی آنان با اساطیر کهن و فرهنگ ایران فعالیت‌های چشمگیری صورت می‌گیرد، جای خوشحالی دارد و می‌توان امیدوار بود که نسل کودک و نوجوان و جوان می‌تواند اساطیر کهن ایران را الگوی زندگی خود قرار دهند.

این نقال و شاهنامه‌پژوه ادامه داد: یکی از جاهایی که در این زمینه پویا و فعال است استان چهارمحال و بختیاری ست.

به گفته طبسی: ایجاد مرکز تخصصی شاهنامه‌پژوهی و شاهنامه‌خوانی کودک و نوجوان در فارسان شهرکرد از جمله اقدامات شایسته و ارزشمندی ست که با همراهی کانون پرورش فکری کودک و نوجوان استان تشکیل شده است.

این پژوهشگر در ادامه خاطر نشان کرد: شاید آنچه که شاهنامه‌خوانی را در چهارمحال و بختیاری از دیگر جاها متمایز می‌کند، سنتی است دیرینه در بین خانواده‌های اقوام و ایل‌های استان که به خوانش آن در مراسم های مختلف می‌پردازند.

طبسی معتقد است:مردمان زاگرس‌نشین از گذشته تاکنون رسالت خویش را در خصوص شاهنامه به خوبی به انجام داده‌اند و با نقل سینه به سینه داستان‌های شاهنامه کودکانشان را با محتوا و متن شاهنامه آشنا ساخته‌اند.

 وی درباره یادگیری این اثر ماندگار به کودکان اضافه کرد: آنچه را که بیشتر از هر چیز می‌خواهیم از شاهنامه به کودکان‌مان بیاموزیم تنها حفظ کردن اشعار شاهنامه نیست بلکه بیشتر روش و منش نهفته در کتاب شاهنامه است که باید به تکرار برای کودکان گفته شود.

 او اضافه کرد: کودکان این سرزمین بایست با همت بزرگترها این شاهکار ادبی جهان را بیت به بیت بخوانند و تحلیل کنند و درسهای اخلاقی و رفتاری آن را بیاموزند و در زندگانی خویش بکار گیرند.

برگزاری جشنواره شاهنامه‌خوانی با هدف ترویج فرهنگ متون کهن ایران 

مدیرکل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان نیز در رابطه با مرکز تخصصی شاهنامه‌خوانی فارسان گفت: این مرکز به هدف آشنایی کودکان و نوجوانان با فرهنگ بومی و ملی، کشف و پرورش استعداد در زمینه‌های فاخر فرهنگی، استمرار فرهنگ شاهنامه خوانی و انتقال درست آن به نسل‌های آینده بوجود آمده است.

 فرزاد رحیمی در رابطه با فعالیت‌های این مرکز گفت: فعالیت‌هایی مانند شاهنامه پژوهی، روخوانی شاهنامه، روایت قصه‌های شاهنامه، شاهنامه خوانی و نقالی انجام می‌شود.

وی، برگزاری جشنواره ملی شاهنامه‌خوانی را از مهمترین برنامه‌های این مرکز در این دوره دانست و اظهار داشت: جشنواره ملی شاهنامه‌خوانی به صورت مجازی در بخش‌های شاهنامه خوانی، نقالی، قصه‌گویی و تک‌خوانی در استان برگزار شد.

به گفته رحیمی، تا کنون ۳۱۳ اثر ار ۲۵ استان کشور  به دبیرخانه این جشنواره ارسال شد. که در نهایت ۱۵۷اثر برای داوری نهایی انتخاب شدند، که در پایان ماه مبارک رمضانی داوری این اثار انجام میشود.

رحیمی با بیان اینکه این جشنواره در رده‌های سنی کودکان، نوجوانان و مربیان برگزار می‌شود، اضافه کرد: قصه‌گویی ویژه مربیان، تک‌خوانی مختص پسران و شاهنامه خوانی و نقالی برای همه اقشار است.

رحیمی گفت: این جشنواره با هدف ایجاد ارتباط بین اعضای کانون و کانون در ایام کرونایی و قرنطینه خانگی، ایجاد روحیه نشاط و شادی در بین کودکان و ترویج فرهنگ متون کهن ایران زمین  برگزار می‌شود.

تاثیر شاهنامه بر فرهنگ بختیاری

مرید محمدی شاعر پیشکسوت چهارمحال و بختیاری نیز در رابطه با جایگاه شاهنامه در فرهنگ بختیاری گفت: در کنار قرآن کریم که کتاب مقدس مسلمانان و جزء لاینفک اندیشه و زندگی همه است، شاهنامه فردوسی در میان مردمان بختیاری جایگاه ویژه‌ای دارند.

محمدی در ادامه گفت:در میان بختیاری‌ها اشعار شاهنامه در مجالس مختلف و مناسبتی ویژه بوسـیله کسانی که دارای صدای خوش بودند؛ خوانده می‌شد.

این شاهنامه پژوه در ادامه تصریح کرد: در وصف جایگاه این اثر در میان مردم بختیاری می‌توان گفت که شاهنامه پس از قران کریم چنان جایگاه و مرتبه بالایی داشت که جز بار بنه‌ی ایل محسوب می‌شد و در ییلاق و قشلاق‌های ایل همیشه و همه جا در کنار این مردمان بوده است.

محمدی به جایگاه این اثر در میان بختیاری ها پرداخت و یادآور شد: کتاب شاهنامه را می‌توان در خانه بیشتر بختیاری‌ها پیدا کرد و بیشتر این مردمان ابیات،  قصه‌ها و داستان‌های این اثر حماسی را از بر هستند،  که این خود نشان از علاقه بختیاری‌ها به این شخصیت بزرگ فردوسی، و این اثر سترگ است.

 وی ادامه داد: بختیاری‌ها اسامی فرزندان خود را از میان نام‌های شاهنامه انتخاب می‌کردند و کسانی که این اسامی را می‌گرفتند، تلاش می‌کردند خود را با  خلق و خوی آن شخصیت در شاهنامه تطبیق دهند و شخصیتی نزدیک به شخصیت آن نام در شاهنامه  بدست بیاورند.

این پژوهشگر به مباحث شاهنامه اشاره کرد و ادامه داد: این کتاب ۶۰ هزار بیتی غیر از مباحث حماسی، دارای پندها نصیحت‌ها نکات اخلاقی و ادبی است که می‌توان آن را در همه مراحل زندگی الگوی خود و فرزندان خود قرار داد.

محمدی معتقد است،  شاهنامه فردوسی روایتگر حماسه پیروزی نیکی بر بدی و خیر بر شر است که خصلت‌های پاکدامنی سلحشوری و پهلوانی را تقویت می‌کند و الگوی بی بدیل اخلاقی برای خوانندگان است.

به گفته محمدی،به تازگی یک نگاه و فرصت جدیدی بر شاهنامه پژوهی در استان ایجاد شده که امیدواریم نسل جوان بختیاری‌ها گرایش و توجه بیشتری نسبت به این اثر فاخر نشان دهند.

چهارمحال و بختیاری ۱۰ شهرستان و بیش از ۹۷۹ هزار نفر جمعیت دارد.