مرثیه‌های «شبیه علی(ع)» و مخاطب جهانی/تعزیه‌هایی که هنوز تازه است

مرشد محسن میرزاعلی دبیر نخستین سوگواره مجلس خوانی «شبیه علی (ع)» که همزمان با شب‌های قدر و به شکل آنلاین در حوزه هنری در حال برگزاری است، درباره این رویداد به خبرنگار مهر گفت: با آمدن بحران کرونا همانطور که شاهد هستیم اتفاقات بدی برای خیلی از کسب و کارها خصوصاً هنرمندانی که تمام امرار معاششان از طریق اجرای تئاتر و برپایی برنامه‌ها و مراسم‌های فرهنگی و هنری بوده، رخ داده است. سرگرمی مردم هم البته بعد از تلفن همراه، دیدن فیلم در سینما یا تماشای تئاتر و یا حضور در کنسرت‌های موسیقی بود که این بحران باعث شده از تمام این سرگرمی‌ها محروم شوند.

وی ادامه داد: همچنین بسیاری دیگر از مردم و قشر مذهبی در طول تاریخ علاقه‌مند به دیدن هنرهای آئینی بوده‌اند که خصوصاً در عصر جدید دیدن تعزیه، نقالی و پرده خوانی از سرگرمی‌های مهم مردم ما بوده است. از این رو دفتر تعزیه و آئین‌های نمایشی حوزه هنری در این دوران ۲ رویداد مهم را تدارک دیده است. اولین کار به مناسبت گرامیداشت شاهنامه فردوسی و به منظور آشنایی مردم با سند هویت ملی خودشان بود که جشنواره نقالی و شاهنامه خوانی «نقشا» را تدارک دیدیم اما اتفاق بزرگ‌تر که تا پیش از این سابقه نداشته و این روزها در حال برگزاری است سوگواره مجلس خوانی «شبیه علی (ع)» بود.

همراهی بزرگان شبیه‌خوانی و تعزیه

مرشد میرزاعلی درباره حضور هنرمندان مختلف آئینی و سنتی در این سوگواره توضیح داد: این رویداد در نوع خودش بی‌نظیر است چون ما تلاش کردیم از تمام برجستگان حوزه تعزیه و شبیه‌خوانی کشور در این سوگواره دعوت کنیم و به جز دو سه نفر از این هنرمندان که به دلیل برخی محدودیت‌ها شرایط حضورشان فراهم نشد، از مجلس‌خوانان تمام شهرهایی که مهد تعزیه ایران هستند، در سوگواره استفاده کردیم. این رویداد به صورت آنلاین از ۲۱ اردیبهشت‌ماه به مدت ۷ شب و با اجرای ۷ مجلس مختلف تعزیه در تالار اندیشه حوزه هنری برگزار می‌شود و در فضای اینستاگرام، سایت آپارات، پایگاه اطلاع‌رسانی هیأت آنلاین و فضاهای مجازی دیگری که مخاطب دارند، در حال پخش است.

خوشبختانه استقبال بسیار خوبی از این سوگواره شده است و در روز اول برگزاری در مجموع ۱۱ هزار نفر بیننده و حتی مخاطبانی از خارج از کشور مانند آمریکا، فرانسه، آلمان و… داشتیم که با پیام‌هایشان ما را دلگرم می‌کردند وی متذکر شد: خوشبختانه استقبال بسیار خوبی از این سوگواره شده است و در روز اول برگزاری در مجموع ۱۱ هزار نفر بیننده و حتی مخاطبانی از خارج از کشور مانند آمریکا، فرانسه، آلمان و… داشتیم که با پیام‌هایشان ما را دلگرم می‌کردند. این میزان از استقبال، اهمیت و تأثیرگذاری کار ما را نشان می‌دهد.

دبیر سوگواره «شبیه علی (ع)» ادامه داد: نکته مورد توجه دیگر این است که این تعزیه‌ها به صورت حرفه‌ای ضبط می‌شود و به شکل آرشیو نسخه‌های آن در حوزه هنری می‌ماند. با این کار آیندگان سندی از اجرای تعزیه‌های شناخته شده در اختیار خواهند داشت و نسل بعد هم می‌تواند از آن‌ها بهره ببرد. یکی از دلایل اهمیت ضبط این تعزیه‌ها در این است که این مجالس کاملاً به شکل سنتی و همانطور که ۶۰ - ۷۰ سال قبل اجرا می‌شدند، برگزار می‌شوند. در حال حاضر اکثر تعزیه‌هایی که اجرا می‌شوند مدرن‌تر شده‌اند و از شکل اجرایی اصیل خود فاصله گرفته‌اند اما در این سوگواره مخاطب دقیقاً شاهد یک تعزیه کاملاً سنتی است، به همان سبک و سیاقی که در گذشته خوانده می‌شده است.

این هنرمند نقال و تعزیه‌خوان درباره مجالسی که در این سوگواره اجرا می‌شوند، بیان کرد: در این رویداد ۷ مجلس تعزیه خوانده می‌شوند که شامل مجالس شهادت حضرت مسلم بن عقیل، شهادت طفلان مسلم، شهادت حضرت حر بن ریاحی، شهادت حضرت ابوالفضل العباس (ع) و شهادت حضرت امیرالمومنین (ع) و تعزیه بازار شام و عمرو بن عبدود می‌شود.

تعزیه‌هایی که هنوز به‌روز است

مرشد میرزاعلی درباره اساس انتخاب این مجالس عنوان کرد: معتقدم ۴ عنصر زمان، مکان، مخاطبان و حادثه‌ای که در حین اجرا رخ می‌دهد در اجرای یک اثر هنری از تأثیر بسیار زیادی برخوردار هستند و در برگزاری این سوگواره نیز شاهد این ۴ مورد هستیم. این رویداد در ماه مبارک رمضان و در برهه قابل توجهی از لحاظ سیاسی، اجتماعی و اقتصادی برگزار می‌شود و مخاطبان این بار در دوران بحران کرونا به‌صورت آنلاین از یک تالار نمایشی به تماشای این مجالس می‌نشینند. همچنین همه این مجالس از نظر مضمونی و مفاهیم با روزگار معاصر ما دارای قرابت بوده و به یکدیگر نیز متصل هستند به‌عنوان نمونه چند ماه قبل شاهد شهادت مظلومانه و غریبانه سردار سلیمانی در کشور عراق بودیم از همین رو ما مجلس اولمان را مجلس شهادت مسلم بن عقیل گذاشتیم تا بتوانیم این تقابل زمانی را بیش از پیش با مخاطبان داشته باشیم.

وی در پایان صحبت‌هایش متذکر شد: نمونه دیگری که می‌توام مثال بزنم مساله نسل‌کشی و کودک‌کشی به خاطر پول و قدرت است که در سراسر دنیا شاهدش هستیم و تعزیه طفلان مسلم می‌تواند با این موضوع قرابت داشته باشد. البته ما در تعزیه‌ها هیچ دستی نبردیم و خود این مجالس در مفاهیمی که به مخاطب انتقال می‌دهند گویای مسائل روز جامعه هستند. نکته مورد توجه دیگر در انتخاب این مجالس پویا بودن و پرجنب و جوش بودن آن‌ها بوده است.

در این سوگواره مجلس‌خوانانی از شهرهای قزوین، قم، تهران، تفرش و… حضور دارند و هر مجلس توسط یک یا دو تعزیه‌خوان پیش می‌رود و اساتیدی همچون اسماعیل محمدی، مرتضی صفاریان، محمد رضایی، سیدحسن گل ختمی، مجتبی حسن بیگی، امیر صفری، ابوالفضل صابری، رضا حیدری، محسن گیوه‌کش، حسن برکتی، عباس حیدری، سعید نبئی، جواد فلاحتی و... در این سوگواره مجلس‌خوانی می‌کنند.

سوگواره «شبیه علی (ع)» از ۲۱ اردیبهشت ماه بعد از اذان مغرب و عشا در سالن اندیشه حوزه هنری آغاز شده است و تا ۲۷ اردیبهشت ماه ادامه دارد.