تداوم حیات تنها موجود زنده دریاچه ارومیه/ بیم و امیدها ادامه دارد

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- سکینه اسمی: خشکسالی‌های سه دهه اخیر در منطقه و تبخیر آب دریاچه ارومیه به همراه تغییر وضعیت اکولوژیکی آن سبب شد که غلظت نمک به بالاترین حد رسیده و شرایط مطلوب برای تداوم حیات تنها موجود زنده دریاچه ارومیه از بین رود.

امسال در روزهایی که شیوع ویروس کرونا جوامع انسانی را با مشکلات زیادی مواجه کرده است، در محیط‌زیست اوضاع کمی فرق می‌کند. بهبود نسبی وضعیت گونه‌های گیاهی و جانوری و فراهم شدن شرایط مطلوب برای تداوم حیات گونه‌های مختلف امیدها را به‌خصوص در «ارومیه» قوت بخشیده است.

آرتمیا سخت‌پوست ریز و قرمزرنگی که در آب‌های لب‌شور و آب‌های خیلی شور زندگی می‌کند، ارزش اقتصادی بسیار بالای آن در دنیا از این موجود به‌عنوان یکی از گونه‌های جانوری بسیار ارزشمند ساخته است. امروز بعد از سه دهه وضعیت بحرانی در دریاچه ارومیه آرتمیا به‌وفور در آب این تالاب مشاهده می‌شود.

آرتمیا غذای اصلی میگو، ماهیان دریایی، ماهی‌های زینتی و ماهیان خاویاری در مرحله اولیه رشد است و در مرحله لارو یا همان نوزاد، این موجودات برای رشد به آرتمیا نیاز دارند به‌نحوی‌که اگر امروز آرتمیا از سیستم تغذیه آبزیان حذف شود، صنعت آبزی‌پروری با مشکل مواجه و از بین خواهد رفت.

آرتمیا (ارومیانا) یکی از هفت گونه شناخته شده آرتمیای دوجنسی در جهان بوده و ارزش غذایی آن در حد مطلوب و بیش از ۵۲ درصد پروتئین و ۴ درصد چربی است

آرتمیا ارومیه (ارومیانا) یکی از هفت گونه شناخته‌شده آرتمیای دوجنسی در جهان بوده و ارزش غذایی آن در حد مطلوب و دارای بیش از ۵۲ درصد پروتئین و ۴ درصد چربی است و ترکیب و میزان اسیدهای آمینه و اسیدهای چرب آن در حدی است که نیازهای آبزیان آب‌های شیرین را به‌طور کامل برآورده می‌سازد.

از آرتمیا می‌توان به‌صورت مستقیم پس از منجمد کردن و یا خشک‌کردن به‌عنوان یک خوراک پروتئینی مغذی برای پرورش انواع ماهیان، میگوها و خرچنگ‌های آب شیرین استفاده کرد و یا می‌توان پس از غنی‌سازی برای پرورش ماهیان و میگوهای آب شور به کار برد.

بازسازی و احیای ذخایر آرتمیا، جلبک‌ها و میکروارگانیسم‌های دریاچه ارومیه، تولید و پرورش آرتمیا در محیط بسته، ایجاد خزانه ژنتیکی، فرآوری و پرورش «جلبک‌های دونالیلا و کلرلا» و تولید پودر خشک از آن‌ها و اجرای طرح پایلوت پرورش آرتمیا در استخرهای خاکی فسندورز میاندوآب، پرورش آرتمیا در دو منطقه گلستان و خوزستان، به همراه فراهم کردن زمینه تولید آرتمیا در تالاب میقان استان مرکزی از اقداماتی است که سال‌های اخیر برای صیانت از این موجود ارزشمند انجام‌شده اما ادامه حیات این جانور نیازمند تداوم طرح‌های در دست اجرا است.

آرتمیا نباشد صنعت آبزی‌پروری دنیا از بین می‌رود

رئیس پژوهشکده آرتمیا و آبزی‌پروری دریاچه ارومیه دانشگاه ارومیه از آرتمیا به‌عنوان نیاز اولیه صنعت تکثیر میگو نام برد و گفت: به دلیل ارزش غذایی و اقتصادی بالا این گونه اگر نباشد صنعت آبزی‌پروری نیز در دنیا از بین می‌رود.

ناصر آق در گفتگو با خبرنگار مهر در خصوص آخرین وضعیت تنها موجود زنده دریاچه ارومیه با بیان اینکه بیش از سه دهه خشک‌سالی و خشک شدن دریاچه ارومیه وضعیت آرتمیا نیز در حالت بحرانی بود افزود: با بارش‌های مناسب در ۲ سال اخیر وضعیت این زیست‌بوم بهبودیافته و امسال شاهد زنده شدن دوباره این موجود باارزش اقتصادی بسیار بالا هستیم.

وی با بیان اینکه آرتمیا بزرگ‌ترین ظرفیت برای اشتغال منطقه است و در حال حاضر صنعت استراتژیک به شمار می‌رود، ادامه داد: آمریکا از سال ۱۹۵۰ تا سال ۱۹۹۲ تنها کشور دنیا در زمینه بهره‌برداری از سیستم آرتمیا بود و اکنون شاهد حضور چین و برخی کشورها در این سیستم هستیم و امروزه ایران نیز با دانش فنی خود در این زمینه، دانش فنی خود را به کشورهای روسیه و قزاقستان در قالب امضای تفاهم‌نامه‌ای انتقال می‌دهد.

آق با بیان اینکه سیستم و تخم آرتمیا هرچقدر هم شرایط دریاچه ارومیه شرایط بحرانی باشد قادر است سال‌های سال خود را در بستر دریاچه حفظ کرده تا وقتی‌که شرایط مناسب باشد مجدد ادامه حیات دهد، اما آنچه موجب نگرانی شده کمبود ذخایر بود، گفت: در حال حاضر سیست آرتمیا به میزان کافی در بستر دریاچه ارومیه وجود دارد.

وی با اشاره به افزایش ورود آب به دریاچه طی ماه‌های گذشته و بهبود شرایط تداوم بقای آرتمیا، عنوان کرد: وضعیت تنها موجود زنده دریاچه ارومیه در شرایطی قرار دارد که می‌توان به‌صورت علمی اقدام به برداشت سیست آرتمیا کرد.

رئیس پژوهشکده آرتمیا و آبزی‌پروری دریاچه ارومیه دانشگاه ارومیه با اشاره به اینکه آرتمیا یک صنعت استراتژیک به شمار می‌رود، گفت: این موجود مختص دریاهای شور می‌تواند در منطقه جایگزین کشاورزی شده و نقش پررنگی در اشتغال‌زایی ایفا کند.

آق خاطرنشان کرد: هم‌اکنون شرایط زیست آرتمیا در بخش جنوب دریاچه ارومیه به دلیل ورود ۹۰ درصدی آب از این قسمت بهتر از سایر قسمت‌ها است، گفت: ۹۰ درصد از ورود آب به دریاچه ارومیه از طریق رودخانه‌ها در بخش جنوبی اتفاق می‌افتد که به دلیل ورود املاح همراه آب بستر مناسبی برای تداوم حیات این جانور ایجادشده است.

سالانه ۳۰ تن سیست آرتمیا وارد کشور می‌شود

وی با بیان اینکه سالانه ۳۰ تن سیست آرتمیا معادل ۹۵ درصد نیاز کشور به ارزش ۳۰ میلیون دلار وارد می‌شود، گفت: با بهبود شرایط آرتمیا در دریاچه ارومیه و تولید سیست دیگر نیازی به واردات نداریم و با برداشت علمی نه‌تنها نیاز کشور برطرف می‌شود بلکه بخشی از سیست های برداشت‌شده به کشور ترکیه نیز صادر خواهد شد.

احیا طرح فازبندی دریاچه ارومیه در دو فاز جنوب و شمال به همراه پرورش آرتمیا در استخرهای مصنوعی دو راهکار پیشنهادی برای احیای دریاچه ارومیه و آرتمیا است رئیس پژوهشکده آرتمیا و آبزی‌پروری دریاچه ارومیه دانشگاه ارومیه ادامه داد: با توجه به تداوم روند رهاسازی آب به سمت دریاچه و میزان ورودی آب هم‌اکنون میزان سیست آرتمیا در دریاچه ارومیه قابل تخمین نیست، هم‌اکنون صید آرتمیا در بخش جنوبی دریاچه ارومیه صورت می‌گیرد و با توقف موقتی میزان ورودی آب در ماه‌های آتی می‌توان میزان سیست موجود آرتمیا در دریاچه ارومیه را تخمین زد.

آق در خصوص پرورش آرتمیا در استخرهای خاکی هم گفت: در سال‌های گذشته با بحرانی شدن شرایط دریاچه ارومیه و آرتمیا برای جلوگیری از انقراض این گونه با ارزش اقتصادی اقدام به برنامه‌ریزی در خصوص پرورش آرتمیا در استخرهای خاکی شد.

وی عنوان کرد: در استان آذربایجان غربی در بخش فسندوز میاندوآب طرح پرورش آرتمیا در استخرهای خاکی آغاز شد ولی متأسفانه تاکنون به دلیل طولانی شدن روند اخذ مجوز آب شور برای این استخرهای خاکی این طرح هنوز به مرحله عملی نرسیده و همچنان منتظر این مجوز هستیم.

رئیس پژوهشکده آرتمیا و آبزی‌پروری دریاچه ارومیه دانشگاه ارومیه گفت: احیای طرح فازبندی دریاچه ارومیه در دو فاز جنوب و شمال به همراه پرورش آرتمیا در استخرهای مصنوعی ۲ راهکار پیشنهادی من برای احیای دریاچه ارومیه و آرتمیا است.

آرتمیای دریاچه ارومیه امسال به مرحله شکوفایی رسیده است

معاون فنی اداره کل حفاظت محیط‌زیست آذربایجان غربی نیز در خصوص وضعیت کنونی آرتمیا به خبرنگار مهر گفت: در حال حاضر با توجه به بهبود و تثبیت شرایط دریاچه ارومیه شاهد بازگشت آرتمیا به دریاچه ارومیه هستیم و آرتمیا به مرحله شکوفایی خود رسیده است.

حجت جباری با بیان اینکه به دلیل شرایط بحرانی دریاچه ارومیه از سال ۷۶ تاکنون شاهد کاهش جمعیت، سیست و تخم آرتمیا در دریاچه بوده‌ایم، عنوان کرد: در سال‌های اخیر با بارش‌های مناسب، اجرای طرح‌های احیا و نیز ورودی مناسب نه‌تنها شاهد بهبود روزانه دریاچه ارومیه بلکه شرایط مطلوب تنها موجود زنده این زیست‌بوم نیز بودیم.

وی با بیان اینکه به دلیل تداوم ورودی آب به دریاچه ارومیه تخمین میزان شوری آب مقدور نیست، گفت: آرتمیا قادر به ادامه حیات در شرایط شوری بسیار بالا و بحرانی است اما خطری که انقراض این‌گونه را در سال‌های اخیر تهدید می‌کرد کاهش ذخایر سیست آرتمیا بود.

با افزایش حجم آب و کاهش میزان شوری سیست های آرتمیا هم‌اکنون از حالت سیست تبدیل به آرتمیای بالغ شده‌اند و به‌راحتی در سطح آب دریاچه می‌توان آرتمیا را مشاهده کرد جباری گفت: اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان برای حفاظت و ذخیره‌سازی آرتمیا در دریاچه ارومیه اقدام به ایجاد بانک ژن و ذخیره‌سازی ژنتیکی کرد که در حال حاضر چهار تن برای حفظ ذخایر و نیز حفظ تنوع زیستی آرتمیا اورمیانا ذخیره کرده‌ایم که با بهبود شرایط این جانور باید برنامه‌ریزی اصولی در خصوص نگهداری این ذخایر صورت بگیرد و در صورت امکان می‌توان بخشی از آن را صادر کرد.

معاون فنی اداره کل حفاظت محیط‌زیست آذربایجان غربی با بیان اینکه در ۲ سال گذشته با بهبود شرایط دریاچه ارومیه آرتمیا به حالت شکوفایی خود رسیده است، گفت: با افزایش حجم آب و کاهش میزان شوری، سیست های آرتمیا هم‌اکنون از حالت سیست تبدیل به آرتمیای بالغ شده‌اند و به‌راحتی در سطح آب دریاچه می‌توان آرتمیا را مشاهده کرد.

وی خاطرنشان کرد: بر اساس سیکل زندگی آرتمیا همه‌ساله در فصل بهار به شکوفایی می‌رسد و بعد از اتمام تابستان آنچه از آرتمیا در آب شور دریاچه بر جای می‌ماند، سیست این گونه باارزش است، در ۲ سال امیدها برای نجات این جانور از خطر انقراض افزایش‌یافته، اما هنوز برای احیای دریاچه و صنعتی سازی آرتمیا راه‌های نرفته زیادی داریم.

آرتمیا فرصت ارزشمندی برای اشتغال و درآمدزایی است

مدیر استانی ستاد احیای دریاچه ارومیه در آذربایجان غربی هم در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به بازگشت حیات به آرتمیا در این پارک ملی، اظهار کرد: با توجه به افزایش حجم آب دریاچه و کاهش درصد شوری در سال جدید شاهد بازگشت حیات آرتمیای دریاچه هستیم و این موجود زنده به حالت شکوفایی رسیده و تبدیل به آرتمیای بالغ شده است.

فرهاد سرخوش با اشاره به رهاسازی آب مازاد سدها، افزایش نزولات آسمانی در سال‌های اخیر، به همراه اجرای طرح‌های احیای دریاچه ارومیه را از مهم‌ترین عوامل بهبود شرایط دریاچه و تنها موجود زنده این زیست‌بوم عنوان کرد و افزود: از اردیبهشت‌ماه آرتمیا شروع به تخم‌گذاری کرده و پیش‌بینی می‌شود تعداد آن روزبه‌روز افزایش یابد تا به حد نرمال خود در زمانی که آب دریاچه بالا بود بازگردد.

وی فرصت اشتغال‌زایی و درآمدزایی را از مهم‌ترین مزایای بهبود شرایط دریاچه ارومیه و آرتمیا ارومیانا برشمرد و خاطرنشان کرد: آرتمیا که تنها موجودی است که می‌تواند در غلظت شوری بالای دریاچه ارومیه زندگی کند. ازنظر اقتصادی، ارزش آرتمیا در بازار جهانی رو به افزایش است و با بهبود شرایط پرورش آرتمیا می‌توان منبع مهم اقتصادی در استان و منطقه ایجاد کرد.

سرخوش با بیان اینکه بر اساس آخرین ارزیابی‌های صورت گرفته سطح تراز دریاچه ارومیه ۲۴ اردیبهشت‌ماه امسال ۱۲۷۱.۹۰ بوده در مقایسه با مدت‌زمان مشابه پارسال که ۱۲۷۱.۸۷ بود، سه سانتیمتر افزایش نشان می‌دهد، گفت: حجم آب دریاچه ارومیه به بالای پنج میلیارد و ۲۵ میلیون مترمکعب و وسعت آن نیز به سه هزار و ۲۳۹ کیلومترمربع رسیده است.

بر اساس گزارش مهر، با بازگشت مجدد حیات به اکوسیستم دریاچه ارومیه حجم عظیمی از آرتمیا در دریاچه مشاهده می‌شود لذا با توجه به ارزش غذایی و اقتصادی بالای این موجود زنده توجه به برداشت علمی، توسعه مراکز تکثیر و پرورش آرتمیا در آینده نزدیک ضمن حفظ ذخایر این جانور مهم می‌تواند زمینه ارزآوری و صادرات آن را فراهم کند.