انتخاب یک جریان!

*گوشه و کنار نشریات، پریان مرادی: تاریخ سیاسی ایران جریان های گوناگونی را به خود دیده است جریان هایی که هر کدام چند سالی جو جامعه را در اختیار اهداف خود گرفته و به رقابت بر سر تصاحب حکومت می پرداختند، به علت نداشتن مدیریت و ایدئولوژی درست از صحنه سیاسی ایران پاک شدند. در این میان جریان اسلام گرا با عمیق ترین تاثیرات بر وجود آحاد ملت ایران حکومت را در اختیار گرفت.

 

تفکرات اسلام گراها از همان ابتدا ریشه در اسلام ناب محمدی داشت و با هدف حفظ، ترویج و حاکمیت اسلام به ویژه در ایران فعالیت خود را آغاز کرد. اعتقاد آنها به مبانی دینی پیوند دین و سیاست اسلام و روحانیت اعتقاد به مرجعیت و ولایت فقیه و اتحاد و انسجام جهان اسلام از اصول آنها بود.

 

اسلام گراها با توجه به تراز علمی و فعالیت شان به دو سطح تقسیم شدند:

 

1.مراجع، آیات و علمای دینی که دخالت روز افزون در سیاست داشتند و در پی احیای ارزش های اسلامی در جامعه بودند.

 

2.گروه های متشکل سیاسی، مذهبی و هیئت ها این جریان که اسلام را سرلوحه و آرمان مبارزه خود تعریف کرده بود، برنامه مبارزاتی خود را این چنین تعریف کرد:

 

1.مبارزه با بهائیت

2.مبارزه با بی حجابی

3.مقابله با مارکسیسم

4.مبارزه با تفکر ضد اسلامی

5.دفاع از فلسطین و مخالفت با اسرائیل

6.تشکیل حکومت اسلامی

روحانیون و علما که جمعیت عظیمی از این جریان را تشکیل می دادند نسبت به سیاست دیدگاه های متفاوتی داشتند:

1.روحانیونی که از ورود به سیاست پرهیز داشته و تنها در مواضع خاص حاضر به پادرمیانی بودند که آیت الله سیداحمد خوانساری به عنوان نماد این تفکر شناخته می شود.

2.روحانیون میانه رو که در عین مخالفت با رژیم شاه و مظاهر فساد موافق مبارزه قهرآمیز و تند نبودند که به عنوان مثال آیت الله سیدمحمدرضا گلپایگانی و سیدشهاب الدین مرعشی نجفی در این گروه قرار داشتند.

3.روحانیون وابسته به دستگاه حکومت پهلوی که هیچ گونه مخالفتی با رژِیم شاه نداشته و نه تنها با جریان انقلابی به رهبری امام همراه نبودند بلکه با آنان مخالفت می کردند. سید کاظم شریعتمداری سردسته این گروه معرفی شده بود.

4.جریان اصیل اسلامی که گفتمان آن حضور جدی روحانیت در سیاست و تغییر رژِیم پهلوی و برقراری حکومت اسلامی بود که امام خمینی با مبارزات خود با اصلاحات ارضی (سال 1339)، انجمن های ایالتی و ولایتی (سال 1341)، کاپیتولاسیون (21 مهر 1342) و ... پرچم دار این جریان بود فعالیت آن از 15 خرداد 1342 به بعد به اوج رسید.

در نهایت این جریان با رهبری امام خمینی در سال 1357 به پیروزی رسید در این میان مردم و روحانیون که به عنوان عنصر اصلی این پیروزی شناخته می شدند به دو گروه عملگرایان و نیروهای فکری تقسیم شدند. نیروهای فکری مانند شهید مطهری در مسئله پاسخگویی به شبهات پیرامون جمهوری اسلامی نقش بسزایی ایفا کردند قبل از پیروزی انقلاب گروه های سه گانه اسلام گرا در زمان ها و مکان های گوناگون مبارزه مسلحانه را کلید زده بودند.

گروه اول به عنوان فدائیان اسلام با شعار اسلام باید حکومت کند به رهبری مجتبی میرلوحی معروف به نواب صفوی نقشه اصلاح جامعه از طریق اجرای احکام اسلامی را در سر می پروراندند. نقش سیاسی نواب صفوی و فدائیان اسلام در نهضت ملی شدن نفت در همراهی آیت الله کاشانی کم نظیر بود.

ترور احمد کسروی (نویسنده و روزنامه نگار) ترور سپهبد حسینعلی رزم آرا (نخست وزیر) و ترور نافرجام حسین علاء (نخست وزیر جایگزین شده جام رزم آرا) موجب دستگیری نواب صفوی به همراه چند تن از یارانش شد. اجرای حکم اعدام آنها پایان فعالیت های این گروه را به همراه داشت. گروه دوم که هدف خود را سرنگونی نظام سلطنتی و ایجاد دولت اسلامی اعلام کرده بودند نام حزب ملل اسلامی را برای خود برگزیدند. در برنامه 65 ماده ای این حزب ایجاد دو مجلس، مجلس مردم و دیگری مچلس بزرگان، از مهمترین اقدامات بود. طریقه عملکرد این مجلس ها به گونه ای بود که نخست لوایح در مجلس مردم مطرح و برای تعیین حدود شرعی به مجلس بزرگان (که از فقهای عادل تشکیل می شود) ارجاع داده می شد تا تصویب شود نشریه این حزب به نام خلق در اول بهمن 43 منتشر شد.

تاسیس این حزب در آستانه دهه چهل بود و از سال 1343 تا 1344 به عضوگیری پرداختند. افراد این حزب که به دنبال مبارزه مسلحانه بودند و به دلیل کمی تجربه و جوانی اعضا (حدودا 20 ساله بودند) 9 ماه بعد از تشکیل لو رفتند و همه دستگیر شدند.

گروه سوم که برگرفته از هیئت های مساجد بود و از آغاز نهضت امام نشر اعلامیه سر و سامان دادن به تظاهرات و هدایت کلی مسائل جنبش در تهران را دنبال می کردند تحت عنوان هیئت موتلفه اسلامی فعالیت ها را سازماندهی می کردند فعالیت های این گروه زیر نظر شهیدبهشتی، شهیدمطهری، محی الدین انواری و احمد مولایی اجرا می شد.

اعضای این حزب که برای روحانیت ارزش والایی قائل بودند پس از درگذشت آیت الله کاشانی به سمت امام خمینی جذب شدند.

اولین و آخرین اقدام مسلحانه این گروه ترور حسینعلی منصور (نخست وزیر وقت) در بهمن 1343 بود. بعد از این اقدام تعدادی از سران موتلفه به اعدام و جمعی به زندان های طویل المدت محکوم شدند.

اعضا و هواداران آنها در طول دوران مبارزه نقش موثری در چاپ و توزیع اعلامیه ها نوارهای سخنرانی امام و سازماندهی اعتراضات بازاریان و اصناف داشته و در ماه های پایانی رژیم شاه سهم بسزایی در تدارک راهپیمایی و اعتصابات را داشتند.

 

نشریه دانشجویی صریح، شماره هفتم، دانشگاه آزاد تهران شمال