فساد خودروسازان ایرانی از کجا می‌آید؟

با مشخص شدن فساد گسترده در سایپا که به محکومیت مدیرعامل سابق این شرکت هم منجر شده است این سوال مطرح است که فساد گسترده در ساختار این شرکت از کجا می‌آيد؟

شرکت‌های خودروسازی ایرانی سال‌هاست بازار کاملا انحصاری و بدون رقابتی را در اختیار دارند این شرکت‌ها با عوامل مختلفی تاکنون توانسته‌اند بر دستگاه‌های نظارتی در ایران نفوذ داشته باشند از طرفی در نبود فضای رسانه‌ای آزاد این شرکت‌ها بر رسانه‌های ایران هم از دو طریق قضایی و آگهی فشار می‌آورند.

بسیاری از رسانه‌های ایران به دلیل نفوذ آگهی معمولا سعی نمی‌کنند این شرکت‌ها را با چالش جدی روبه‌رو کنند.

مطبوعاتی هم که این شرکت‌ها را نقد می‌کنند با شکایت گسترده این شرکت‌ها روبه‌رو می‌شوند و فشار گسترده‌ای را از سازمان‌های مختلف تحمل می‌کنند.

بسیاری از مردم در ایران هنگام خرید خودرو از این موضوع شکایت دارند که در زمان ثبت‌نام دسترسی به سایت‌های خودرو در زمان پیش‌فروش میسر نیست.

حالا مشخص شده سایپا در زمان فروش و پیش فروش خودرو به‌صورت کاملا کنترل‌شده خودرو را تنها در اختیار برخی نمایندگان فروش خود قرار داده بود. این مراکز فروش هم این خودروها را در اختیار دلالان در بازار قرار می‌دادند.

غلامحسین اسماعیلی، سخنگوی قوه قضائیه ایران به صدا و سیما گفته است «شرکت سایپا با داشتن ۶۰۰ نمایندگی تنها خودروهای خود را به ۱۵ نمایندگی می‌داد و ۹۳ درصد فروش این شرکت توسط این نمایندگی‌ها رخ می‌داد. از طریق یک فساد در سیستم فروش و مدیریت شرکت سایپا فردی با نام وحید بهزادی به همراه همسرش نجوا لاشیدایی توانستند شش هزار و ۷۰۰ خودرو را پیش خرید کنند.»

در فساد شرکت سایپا مدیران و برخی نمایندگان مجلس هم دخلیل بوده‌اند.

بیشتر در این باره: صدور حکم اعدام برای «سلطان خودرو» و همسرش؛ محکومیت دو نماینده مجلس

اما آیا کار در این نقطه پایان یافته است؟

برخی کارشناسان علت افزایش قیمت خودرو در ایران را به دلیل عملکرد خودروسازان در فروش خودرو مربوط دانسته‌اند. این شرکت‌ها متهم می‌شوند با کاهش عرضه سعی در افزایش قیمت خودرو دارند.

به عنوان نمونه خبرگزاری تسنیم گفته تصاویر مختلفی دارد که نشان می‌دهد «انبارهای خودروسازها همچنان مملو از خودرو است.»

این خبرگزاری ادامه داده است «شهریور سال گذشته نیز پس از التهابات موجود در بازار خودرو، علی القاصی دادستان تهران به صورت سرزده از یکی از انبارهای شرکت خودروسازی سایپا، در پاسخ به ادعای مسئولان این شرکت که دلیل دپوی چند ماهه خودروها زیر آفتاب را کمبود قطعه اعلام کرده بودند؛ گفته بود اگر کمبود قطعه وجود دارد، پس اساسا چرا خودرو تولید می‌شود که ماه‌ها زیر آفتاب بماند؟!»

یکی دیگر از مواردی که از جمله فساد در خودروسازان خوانده می‌شود تغییر در برخی روش‌های مالی برای تغییر صورت سود و زیان است.

فربد زاوه، از کارشناسان خودرو، در توییتر خود نوشته است «اتهام بزرگ‌تر مهدی جمالی مدیر عامل سابق سایپا، تبدیل صوری زیان به سرمایه است که با همکاری وزیر صمت وقت انجام شد و به آن توجهی نشده است! آمرین این مشکلات شورای رقابت و سازمان حمایت بودند که محاکمه نشدند! ورود تورم به صورت‌های مالی برای حذف زیان تنها راه درست افزایش نقدی سرمایه است نه تبدیل زیان به سرمایه و اخذ مجدد وام! ایران خودرو بدون ریالی دریافت نقدی، سرمایه را در آخر اسفند سال گذشته، ۲۰ برابر کرد.»

شرکت‌های خودروسازی ایرانی در سال‌های اخیر سعی کرده‌اند با گرفتن پول مردم از طریق پیش‌فروش خودرو، فروش بخشی از زمین و ملک‌هایی که در اختیار دارند و گرفتن وام، بر زیان‌های مالی که به دلیل مدیریت غلط و شرایط اقتصادی ایران، ایجاد شده، سرپوش بگذارند.

در رسانه‌های ایران گزارش‌های زیادی منتشر شده است که خودروسازان ایرانی خودروهای پیش‌فروش‌شده را با تاخیر چند ماهه و چند ساله تحویل مشتریان می‌دهند.

این شرکت‌ها با اعلام هر پیش فروش مقدار زیادی سرمایه جذب می‌کنند تا زیان‌های مالی هر ساله را پوشش دهند و بخشی از وام‌های گذشته خود را بپردازند.

برخی کارشناسان اعتقاد دارند این خودروسازان با انبار و فشار بر دولت به‌طور مستقیم سعی در افزایش قیمت کارخانه‌ای خودرو دارند. از طرفی با فروش خودرو به‌صورت گزینشی به بخشی از دلالان بازار که حالا در پرونده شرکت سایپا ثابت شده است، سعی در مدیریت و افزایش قیمت خودرو در بازار آزاد دارند.

این شرایط در حالی رخ می‌دهد که بازار خودرو ایران انحصاری است و شرایط ایران هم سبب شده است تا شرکت‌های خارجی هم حاضر به سرمایه گذاری در این بازار نباشد. البته حتی در بازه زمانی که سرمایه‌گذاری خارجی میسر می‌شود هم با فشارهای مختلف سبب می‌شوند تا سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی برای از میان نرفتن بازار انحصاری آنها، راه به جایی نبرد.

نمونه این اقدامات را می‌توان در سرمایه‌‌گذاری مستقیم رنو در ایران دید؛ این سرمایه‌گذاری با فشار شرکت سایپا روی سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران با تاخیر روبه‌رو شد. این تاخیر آن‌قدر طول کشید تا دولت جدید آمریکا کلا از برجام خارج شد و رنو هم ایران را ترک کرد.