کرونا و سقوط بهای نفت؛ مشکلات اقتصادی عربستان سعودی چقدر است؟

حق نشر عکس AFP

عربستان سعودی که زمانی برای این که کشوری بدون مالیات بود معروف بود حالا مالیات بر ارزش افزوده را از ٥ درصد به ١٥ درصد افزایش داده و یارانه های ماهانه به شهروندان این کشور را لغو کرده است.

این اقدامات در پی سقوط ارزش نفت که باعث کاهش ٢٢ درصدی درإمد دولت شد، صورت می گیرد. کاهش قیمت نفت همچنین باعث توقف پروژه های آرامکو شرکت نفت دولتی این کشور شد.

مایکل استفنز، تحلیلگر مسایل حوزه خلیج فارس می گوید : این تدابیر نشانگر نیاز مبرم عربستان برای مدیریت هزینه و تلاش برای به ثبات رساندن بهای نفت است که در حال حاضر بسیار کاهش یافته.

به گفته آقای استفنز، اقتصاد عربستان در وضعیت بسیار بدی است و زمان زیادی لازم است تا اینکه به وضعیتی نسبتا عادی برسد.

حق نشر عکس AFP

شیوع کرونا هم عامل ویرانگری برای اقتصادی است که بخش عمده آن به میلیونها کارگر خارجی غیر ماهر وابسته است که عمدتا در مناطق پرجمعیت و در وضعیتی غیر بهداشتی زندگی می کنند.

در این میان ولیعهد این کشور هنوز از محبوبیت زیادی در داخل برخوردار است اما در غرب به خاطر ظن و گمانهای مربوط به ادعای دست داشتن وی در قتل جمال خاشقجی روزنامه نگار در سال ٢٠١٨وجهه خوبی ندارد.

بعد از قتل خاشقجی در کنسولگری عربستان در استانبول و قطعه قطعه کردن جسد او ، حس اعتماد سرمایه گذاری بین المللی در عربستان هرگز بهبود نیافت.

همچنین عربستان پنج سال است که خود را درگیر جنگ در کشور همسایه یمن کرده بدون اینکه منفعت ملموسی از دخالت در این جنگ برده باشد.

از سوی دیگر منازعه این کشور با قطر به وحدت ظاهری شش کشو عضو شورای همکاری خلیج فارس صدمه زده. با توجه به این مسایل آیا عربستان با مشکلی جدی روبرو است.؟

ذخائر کنونی

اول آنکه شیوع کرونا اقتصاد همه کشورها را خراب کرده و عربستان هم در این مورد مستثنی نیست.

این کشور در عین حال از صندوق سرمایه گذاری دولتی برخوردار است که می تواند بر آن تکیه کند صندوقی که ارزش آن حدود ٣٢٠ میلیارد دلار است.

عربستان همچنین آرامکو را دارد که ارزش آن در سال گذشته یک تریلیون و ٧٠٠ میلیارد دلار بود. رقمی که معادل جمع ثروت گوگل و آمازون با هم است.

حق نشر عکس Reuters

سال گذشته عربستان تنها با فروش بخش بسیار کوچکی از این شرکت -معادل یک و نیم درصد- بیش از ٢٥ میلیارد دلار به دست آورد.

سر ویلیام پتی، که از سال ٢٠٠٧ تا ٢٠١٠ سفیر بریتانیا در ریاض بوده می‌گوید: "آنها منابع زیادی دارند. ذخائر زیادی دارند که بتوانند با آن ادامه بدهند."

آنها همچنین می توانند خودشان را از صدمات سقوط قیمت نفت بالا بکشند و سهم شان از بازار می تواند دست نخورده باقی بماند و یا حتی بهبود یابد."

تهدید استراتژیک این کشور با ایران -حداقل در حال حاضر - در پی حمله موشکی ماه سپتامبر گذشته به پالایشگاه های عربستان و بعد کشته شدن قاسم سلیمانی فرمانده نیروی قدس سپاه ایران به دست آمریکا در ژانویه گذشته، کاهش یافته است.

• عربستان برای جبران خسارات اقتصادی کرونا مالیات بر ارزش افزوده را سه برابر کرد
• درخواست نامزد خاشقجی برای جلوگیری از فروش نیوکاسل به عربستان
• اعدام 'کودکان مجرم' در عربستان ممنوع می‌شود

همچنین تهدید ' تروریست داخلی' از سوی پیکارجویان مرتبط با داعش و القاعده اگر چه نه به طور کامل ولی به حد عمده ای کاهش یافته است.

با وجود این عربستان هنوز با برخی چالش های جدی و رو به افزایش روبرو است.

اقتصاد

اعلام اقدامات صرفه جویانه خبر نامطلوبی برای بسیاری از سعودی ها خواهد بود که در انتظار آینده ای روشن تر به خاطر طرح های بلندپروازانه توسعه اقتصادی این کشور بوده اند.

حتی وزیر دارایی این کشور خود از طرحهای صرفه جویانه به عنوان " تدابیری دردناک" نام برده.

بر اساس این طرحها قرار است ٢٦ میلیارد دلار صرفه جویی شود اما خسارت های مربوط به شیوع کرونا و سقوط بهای نفت تنها در ماه مارس به اندازه این رقم برای بانک مرکزی عربستان هزینه در برداشته است.

حق نشر عکس AFP

هر چند اتخاذ تدابیر ریاضتی در عربستان به خاطر سقوط بهای نفت، پیش از این هم سابقه داشته اما این بار مشکل اقتصادی جدی تر است.

شیوع کرونا و سقوط بهای نفت اجرای طرحهای نفتی در سراسر عربستان را با صدمات جدی مواجه کرده و حالا این سؤال مطرح است که آیا برنامه چشم انداز اقتصادی ٢٠٣٠ عربستان که بسیار هم در مورد آن تبلیغ شده بود اصولا قابل دستیابی خواهد بود.

در مرکز این برنامه که هدفش رهایی از وابستگی تاریخی این کشور به درآمدهای نفتی و همچنین نیروی کار خارجی است، ایجاد شهری به نام نئوم با ٥٠٠ میلیارد دلار هزینه است.

مقامات می گویند که این برنامه هنوز هم قرار است به پیش برود اما بیشتر تحلیلگران معتقدند که تاخیر در این پروژه اجتناب ناپذیر است.

حق نشر عکس AFP

مایکل استفنز می گوید که بخش خصوصی به ویژه بر اثر اقدامات ریاضتی صدمه خواهد دید.

تدابیر اضطراری دولت به کارآفرینان ضرر خواهد زد به طوری که بهبود آن حتی در درازمدت هم دشوار خواهد بود.

موضع جهانی

اعتبار جهانی عربستان به دنبال قتل خاشقجی و لاپوشانی اولیه آن بشدت صدمه دید.

دادگاهی هم که برای محاکمه متهمان برگزار شد و در آن تعدادی از مظنونان اصلی آزاد شدند باعث انتقاد بیشتر گروههای حقوق بشر و گزارشگر سازمان ملل از این کشور شد.

حق نشر عکس Reuters

اما عربستان سعودی اقتصادی بزرگ و مهم است و جهان نمی تواند آن را نادیده بگیرد.

اخیرا این کشور در صدد بوده تا سهام استراتژیکی در سرمایه گذاری های مهم به دست آورد.

از جمله قصد داشت تا ٨٠ درصد سهم باشگاه فوتبال نیوکاسل را بخرد که این اقدام با مخالفت شدید خدیجه چنگیز نامزد خاشقچی به دلایل اخلاقی روبرو شد.

بخشی از جنگ یمن از طریق حملات هوایی عربستان سعودی و هواپیماهای جنگی انجام می شود که عمدتا از سوی آمریکا و بریتانیا تامین شده است.

حق نشر عکس EPA

گفته شده که در این جنگ طرفهای مختلف مرتکب جنایت جنگی شده اند.

اما تلفات غیرنظامیان که عمدتا از طریق این حملات هوایی به بار آمده انتقادهای فزاینده ای را در واشنگتن و جاهای دیگر به دنبال داشته است.

این جنگ دستاوردی نداشته و در عین حال هر آنچه را هم که این فقیرترین کشور عربی داشته از بین برده است.

دو متحد بزرگ بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی و در واقع حاکم غیر رسمی این کشور دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا و ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه بوده‌اند.

روابط عربستان با ایران در حالت جنگ سرد است و روابطش با قطر هم چندان بهتر از روابط اش با ایران نیست.

در داخل ولیعهد این کشور با سرعتی فوق العاده درصدد پیشبرد برنامه آزادی های اجتماعی، لغو ممنوعیت رانندگی زنان، سینما و کنسرت های مختلط بوده است.

حق نشر عکس Getty Images

عربستان امروز در ظاهر کشوری کمتر سختگیرانه نسبت به قبل است اما در پشت پرده سرکوبهای سیاسی افزایش یافته است و هر کسی که جرأت کند سیاست های بن سلمان را زیر سؤال ببرد در خطر زندانی شدن به اتهام تهدید امنیت ملی خواهد بود.

مجازات إعدام همچنان در این کشور اجرا می شود و این کشور بشدت تحت انتقادهای گروههای حقوق بشری قرار دارد.

همه اینها به این معنا است که در حالی که عربستان یک بازیگر عمده در اقتصاد بین المللی است اما متحدانش این کشور را به عنوان شریکی نامناسب و حتی معذب کننده در نظر می گیرند.

محمد بن سلمان ولیعهد ٣٤ ساله عربستان به نظر غیر قابل شکست می رسد.

حق نشر عکس Getty Images

او از حمایت ملک سلمان پدر ٨٤ ساله خود برخوردار است و به طور سیستماتیک هر رقیب بالقوه خود برای تاج و تحت را حذف کرده است.

محمد بن نایف، پسرعمویش که زمانی بسیار قدرتمند بود تنها یکی از بسیاری از شخصیت های ارشد است که بازداشت و از مقام خود خلع شده است.

مقامات مسن تر و محافظه کار عربستان از آن شکایت دارند که سیاستهای غیر متعارف محمد بن سلمان این کشور را در جهتی خطرناک به پیش ببرد.

همچنین جو ترسی وجود دارد و صحبت از این است که هیچکس جرأت نکند بدون خطر دستگیری آزادانه حرفش را بزند.

با این حال محبوبیت او در داخل به ویژه در میان جوانان هنوز هم زیاد است.

اما بخش زیادی از این محبوبیت به خاطر خوش بینی های گسترده در مورد طرح های او برای آینده طلایی اقتصادی است.

اگر این رویاها کمرنگ شود و در پنج سال آینده وعده های اقتصادی اش عملی نشده باشد، آنوقت جایگاه و قدرت مطلق پادشاهی سعودی ممکن است کمتر مطمئن به نظر برسد.