حال ناخوش سدهای شمال خراسان رضوی/ سدسازی استان در انتظار بودجه

۶ سد بزرگ در نوار مرزی شمال خراسان رضوی با کشور ترکمنستان ساخته شده یا در حال ساخت است که بررسی‌ها از حال و روز ناخوش سدها حکایت دارد. به گزارش گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مشهد، سه شهرستان مرزی سرخس، کلات و درگز در شمال خراسان رضوی و هم مرز با کشور ترکمنستان دارای رودخانه‌های فصلی و دائمی است که جریان آب در آن‌ها از خاک ایران به سوی کشور همسایه است.   علاوه بر آن سدسازی در این شهرستان‌ها از نظر مهار سیلاب‌ها و روان آب‌های استان و مشهد دارای اهمیت است از این رو با توجه به اظهار نظر مسئولان آب منطقه‌ای خراسان رضوی و نمایندگان استان در مجلس شورای اسلامی بودجه‌هایی از صندوق توسعه ملی برای مهار سیلاب‌ها و روان آب‌های مرزی اختصاص یافته است.  
بر اساس گزارش درگاه صندوق توسعه ملی از سال ۱۳۷۹ که این صندوق با نام ذخیره ارزی تاسیس شد تا پایان سال ۹۷ در مجموع هفت میلیارد و ۹۹۹ میلیون دلار از منابع ارزی این نهاد مالی برای مهار و تنظیم آب‌های مرزی کشور پرداخت شده است.

باتوجه به گزارش  صندوق ذخیره ارزی، خراسان رضوی ۸۴ میلیون دلار اعتبار ارزی بابت طرح‌های ملی آب و خاک دریافت کرده است که البته اعتبارات ارزی مربوط به آبرسانی روستایی و آبیاری تحت فشار در بخش جداگانه پرداخت شده است.

سهم خراسان رضوی از دریافت اعتبارات ریالی این صندوق نیز قابل توجه است که شامل همه حوزه‌های عمرانی شده و جایگاه دوم را پس از تهران نصیب این استان کرده است.   با وجود اختصاص این مقدار بودجه، سد‌های ساخته شده یا در حال ساخت در سه شهرستان مرزی یاد شده حال و روز خوبی ندارند و هر یک به یک عارضه دچار شده اند. 
کمبود اعتبار، چالش ساخت سد شوریجه محمد رضا رجبی مقدم فرماندار سرخس با اشاره به سد شوریجه، گفت: اعتبارات ملی و مصوب وزارت نیرو برای ساخت این سد در این شهرستان اندک است و به چالش اصلی ساخت آن تبدیل شده است.

او افزود: ساخت سد شوریجه یکی از اقتصادی‌ترین طرح‌های این شهرستان است که به فراموشی سپرده شده و بودجه آن بسیار اندک است، به طوریکه امسال ۴۰۰ میلیارد ریال بودجه برای آن در نظر گرفته شده، ولی هنوز به تصویب نرسیده است لذا به دنبال تامین بودجه از دیگر بخش‌ها هستیم.  

فرماندار سرخس ادامه داد: در حال حاضر پیمانکار این طرح طلبکار است و فقط مهاربند سد تکمیل شده و در مجموع از سال ۹۴ که ساخت آن آغاز شده تاکنون مجموعه سد و تاسیسات جانبی آن ۲۵ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است.

 رجبی مقدم کمبود بودجه را مشکل اصلی طرح سد شوریجه عنوان و بیان کرد: این سد با ظرفیت ذخیره ۲۰۰ میلیون مترمکعب آب با هدف مهار سیلاب‌های رودخانه کشف رود بر روی این آبراه در حال ساخت است که در صورت تکمیل، حجم قابل توجهی از آب را در خود نگهداری می‌کند.   شوریجه به دنبال منابع جدید بودجه کاظم جم مدیر روابط عمومی شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی نیز با تایید استفاده از بودجه‌های فرا ملی مانند صندوق توسعه ملی برای ساخت سد شوریجه گفت: از طریق نمایندگان مجلس و دیگر بخش‌ها به دنبال تامین بودجه برای تکمیل سد هستیم.

او افزود: به خاطر ویژگی‌های این پروژه امکان ارائه اطلاعات بیشتر وجود ندارد، اما امیدوارم رسانه‌ها برای مطالبه بودجه از نهاد‌های ذیربط وارد عمل شوند تا بودجه کافی برای ساخت سد تامین شود.

بر اساس اعلام شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی مناقصه ساخت سد شوریجه در نزدیک روستای پل گزی بخش مرزداران سرخس در سال ۹۴ انجام و اعتبار اولیه احداث آن ۸۰۰ میلیارد ریال عنوان شده است.

اما مشکل سد‌های مرزی خراسان رضوی به طرح‌های در حال ساخت محدود نیست و سد‌های به بهره‌برداری رسیده نیز دارای مشکل هستند.   کشاورزان کلات بی بهره از پایاب سد‌ها
مهدی ناصری فرماندار کلات نیز در این باره  گفت: کشاورزان این شهرستان در شمال شرق خراسان رضوی استفاده‌ای از منابع آب و پایاب سد‌های چهچهه و قره تیکان در این منطقه نداشته و از چنین امکان مهمی برای توسعه کشت و کار بی‌بهره هستند.

او افزود: در کنار تامین آب شرب و مهار سیلاب‌ها یکی از دلایل ایجاد سد‌ها تامین آب کشاورزی برای مناطق کشاورزی پایین دست است که این مهم با ساخت و آب گیری سد‌های شهرستان بویژه چهچهه هنوز محقق نشده است.

فرماندار کلات ادامه داد: سه سد، چهچهه، قره تیکان و زاوین کلات در سال نخست بهره‌برداری، آبگیری کامل شد، اما به برخی دلایل استفاده از پایاب آن‌ها برای کشاورزان محلی با مشکل مواجه شده که نمونه بارز آن سد چهچهه است.

ناصری بیان کرد: مشکلات فنی و اجرایی اولیه پس از ساخت سد چهچهه و باقی ماندن این ایراد و مشمول مرور زمان شدن، لوله‌های انتقال آب به شبکه آب کشاورزی را در طول این سال‌ها دچار رسوب و نقص نمود.

او تصریح کرد: بهار پارسال در پی سفر استاندار خراسان رضوی و پس از آن در مرداد ماه ۹۸ با سفر معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار، مدیر کل جهاد کشاورزی و شرکت آب منطقه‌ای این استان و نشست با اینجانب و مسئولان قرارگاه پیشرفت و آبادانی شهرستان، مقرر شد مشکلات فنی به صورت فوری بر طرف شود.

فرماندار کلات تاکید کرد: با توجه به کمبود اعتبار برای رفع مشکلات شبکه آبرسانی سد، ۲۰ میلیارد ریال از سوی شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی، ۱۰ میلیارد ریال از سوی استانداری و ۱۰ میلیارد ریال نیز از سوی جهاد کشاورزی برای اجرای این طرح اختصاص داده شد، اما به رغم تلاش‌های صورت گرفته تاکنون اقدامات چند ماه گذشته به نتیجه مطلوب منجر نشده است.

ناصری اظهار کرد: سازمان جهاد کشاورزی حدود ۳۰۰ میلیارد ریال برای بهره مندی کشاورزان از پایین دست سد، تاسیسات کشاورزی ایجاد کرده است، اما مادامی که آب از طریق شبکه اصلی انتقال تحویل کشاورزان نشود این تاسیسات قابل بهره برداری نخواهد بود و بیم آن می‌رود به مرور زمان مانند سد چهچهه موجب وارد آمدن خسارت به تاسیسات  شود.

او افزود: هم اکنون فصل کشت و کار است و عدم دسترسی به موقع کشاورزان به آب سد موجب می‌شود زمان مناسب کشت امسال از دست برود.

فرماندار کلات ادامه داد: اهالی روستا‌های قره تیکان، چهچهه، سنگانه و محلات عشایری منطقه با حدود ۲ هزار خانوار در انتظار بهره مندی از پایاب سد چهچهه با ۲۰ میلیون متر مکعب ذخیره آب هستند.

بر اساس اعلام شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی عملیات ساخت سد بر روی رودخانه چهچهه که سال ۱۳۸۳ آغاز شده بود اسفند ماه ۱۳۹۵ با هزینه ۷۴۰ میلیارد ریال پایان یافت.

  سد چهچهه  واقع در حوضه آبریز کلات با هدف مهار، ذخیره و تنظیم جریان‌های دائمی و فصلی رودخانه چهچهه به منظور برنامه‌ریزی برای مدیریت صحیح بر روان آب‌های جاری در منطقه مرزی شرق ایران و تامین نیاز آب ۷۲۹ هکتار زمین‌های زراعی باغی پایاب این خطه ساخته شده است.

سد و شبکه آبیاری زهکشی چهچهه در ۱۱۰ کیلومتری شمال شرقی مشهد با مساحت حوضه آبریز ۴۶۴ کیلومترمربع قرار دارد. این سد مخزنی دارای تاج ۲۵۰ متری، ارتفاع ۶۱ متر از پی سنگی و حجم مخزن در تراز نرمال به میزان ۱۹ میلیون مترمکعب است.
تکمیل شبکه آبرسانی سد چهچهه تا یک ماه دیگر کاظم جم مدیر روابط عمومی شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی بدون اشاره به مشکلات فنی و دلایل بروز آن‌ها پس از افتتاح سد در سال ۹۵ ، گفت: در حال حاضر تامین شبکه انتقال آب در حوزه درجه یک و ۲ انجام و شبکه تا حدود یک ماه دیگر تکمیل می‌شود.  
او افزود: فعالیت شرکت آب منطقه‌ای با تحویل شبکه‌های انتقال آب درجه یک و ۲ پایان می‌یابد و انتقال آب در سطوح و درجات دیگر برای رساندن آب به زمین‌های کشاورزی در حوزه وظائف جهاد کشاورزی خراسان رضوی است.

مرکز شهرستان ۳۸ هزار نفری کلات در ۱۵۵ کیلومتری شمال شرق مشهد واقع است.

سد ابیورد در شهرستان درگز نیز دیگر نمونه سد‌های ساخته شده، اما دارای مشکلات فنی در شمال خراسان رضوی است.
آبگیری سد افتتاح شده ابیورد درگز متوقف شد آبگیری سد ابیورد که دی ماه پارسال با حضور وزیر نیرو در شهرستان مرزی درگز واقع در شمال خراسان رضوی به بهره برداری رسید، متوقف شده است.
بر اساس اعلام مدیران شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی عملیات ساخت سد مخزنی - خاکی ابیورد در مسیر رودخانه زنگلانلو واقع در در جنوب شرقی درگز سال ۱۳۸۳ آغاز شد و در سوم دی ماه پارسال با حضور وزیر نیرو با پایان عملیات اجرایی مورد بهره‌برداری قرار گرفت.

سد ۴۳ میلیون مترمکعبی ابیورد با رعایت تمامی پروتکل‌ها و سرمایه‌گذاری ۲ هزار و ۱۵۰ میلیارد ریال، با هدف تامین آب آشامیدنی و بهداشتی درگز و روستا‌های این محدوده و تامین آب مورد نیاز صنایع فعال در منطقه و همچنین گلخانه‌ها ساخته شد.

علی فراهی فرماندار درگز گفت: ظرفیت سد درونگر این شهرستان با ۲۰ میلیون متر مکعب سرریز شده و سد تازه ساز ابیورد نیز به میزان حدود ۲ میلیون متر مکعب آبگیری شده است.

او افزود: آبگیری سد ابیورد فعلا به خاطر برخی مسائلی که در سد وجود دارد متوقف شده است.

فراهی استفاده از عبارت "نشست سد" را رد و بیان کرد: فعلا سد ابیورد آبگیری نمی‌شود و آب پشت سد در حال تخلیه است تا با تخلیه کامل امکان تزریق بتن و برطرف کردن مشکل فراهم شود.
سد ابیورد نیازمند اقدامات تکمیلی حمیدرضا بیاتی مدیر دفتر طرح‌های توسعه منابع آب شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی گفت: سد در حالت کلی مشکل ندارد، اما یک سری کار‌های ناتمام دارد که باید به اتمام برسد و سپس آبگیری انجام شود.  

او افزود: آبگیری آزمایشی و افتتاح اولیه را انجام داده ایم و باید یک سری اقدامات تکمیلی صورت گیرد که آبگیری نهایی را انجام دهیم.

 مدیر دفتر طرح‌های توسعه منابع آب شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی با اشاره به تداوم فعالیت پیمانکار ساخت سد، ادامه داد: بحث اصلی ما کمبود شدید اعتبار و بدهی بسیار به پیمانکاران است، لذا باید کار به اتمام برسد تا بهره‌برداری نهایی صورت گیرد.

بیاتی بیان کرد: از نظر کلی بند و کانال انحرافی اشکالی ندارد و فقط یک سری تزریق‌های تکمیلی بتن مربوط به باقیمانده کار است که به واسطه کمبود اعتبار دچار مشکل شده است.

۹ خرداد ماه پارسال نیز در زمان آبگیری آزمایشی، تونل انحرافی انتقال آب دچار نشت شد که کاظم جم مدیر روابط عمومی شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی در تشریح این واقعه گفته بود: پس از آبگیری آزمایشی تونل انحرافی انتقال آب "اسپیان" در پروژه سد ابیورد درگز مشخص شد که بخشی از این تونل دچار نشت آب شده است.

 او افزود: پس از این حادثه که خسارتی برای زمین‌های کشاورزی ایجاد نکرده بود آبگیری تونل متوقف شد و ماشین آلات شرکت آب منطقه‌ای در حال ترمیم این محدوده شدند.

مرکز شهرستان ۷۵ هزار نفری درگز در ۲۵۴ کیلومتری شمال مشهد واقع است. درگز از شمال با جمهوری ترکمنستان هم‌مرز است. بازرسی از ۲ نهاد متولی آب در خراسان رضوی شنیده‌ها حاکی از فعالیت سازمان بازرسی در حوزه فعالیت دستگاه‌های اجرایی متولی آب در خراسان رضوی است.

با پیگیری در خصوص این شنیده ها، روابط عمومی اداره کل بازرسی خراسان رضوی اعلام کرد: در هفته پایانی اردیبهشت ماه هیات‌های بازرسی  اداره کل در شرکت آب و فاضلاب خراسان رضوی و شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی مستقر شدند.

بر اساس اعلام روابط عمومی این اداره کل؛ بازرسی‌های یاد شده در قالب بازرسی‌های برنامه‌ای اداره کل صورت گرفته و اقدامات برنامه‌ای در دیگر بخش‌های استان نیز در حال انجام است.

با وجود پیگیری ها روابط عمومی اداره کل بازرسی خراسان رضوی جزئیاتی از نتیجه بازرسی ارائه نداد.

با وقایع روی داده انتظار می‌رود مسئولان محلی و استانی برای سر و سامان دادن به سد‌های مرزی شمال خراسان رضوی تدابیر ویژه اتخاد کنند.   منبع: ایرنا   انتهای پیام//ف.ش