خسارتی معادل هزار بالگرد

آفتاب‌‌نیوز :

روز شنبه، ۱۰ خرداد با دستور محمدباقر نوبخت، ۱۵ میلیارد تومان برای اطفای حریق جنگل‌ها اختصاص داده شد، اما گفتگو با فعالان محیط‌زیست نشان می‌دهد که این ۱۵ میلیارد تومان، بخشی از بودجه‌ای است که پیش از این سازمان برنامه و بودجه باید به سازمان‌جنگل‌ها برای اطفای حریق پرداخت می‌کرد، حالا با بدهی سنگین این سازمان به وزارت دفاع بابت هزینه سوخت بالگردها، این بالگرد‌ها نیز بدون پرداخت بدهی به آسمان سوزان جنگ زاگرس نمی‌آیند.

در حالی آتش همچنان شعله‌ور است و مهار آن هر لحظه دشوارتر می‌شود که «محمد الموتی» دبیر شبکه تشکل‌های محیط‌زیست و منابع طبیعی، خسارت‌های وارد بر جنگل‌های زاگرس را در ۱۰ روز ابتدایی خرداد ماه حداقل ۵۰ هزار میلیارد تومان برآورد می‌کند و با احتساب هر فروند هلی‌کوپتر آبپاش به ۵۰ میلیارد تومان می‌توان گفت رقمی که می‌شد با آن هزار بالگرد آبپاش خرید، ۶ سال بودجه سازمان محیط‌زیست را تامین و ۱۰ پایگاه آتش‌نشانی هوایی در کشور تاسیس کرد.

با این حال روز گذشته، علی عباس‌نژاد، فرمانده یگان حفاظت از جنگل‌ها و مراتع کشور در گفتگو با خبرنگاران اظهار داشت: واقعا فکر می‌کنم عمدی در کار است که ما نمی‌توانیم در اطفای حریق جنگل موفق باشیم و احساس می‌کنم گوش شنوایی در سازمان برنامه و بودجه نیست. چطور ممکن است در این مملکت ۳۰ میلیارد پول برای خرید بالگرد وجود نداشته باشد، به گفته او، در سال گذشته جلسه‌ای بود و برآورد شد که حداقل ۳۰ میلیارد تومان برای تهیه تجهیزات مهار آتش‌سوزی موردنیاز است. بیش از ۱۰ دستور از معاون اول رییس‌جمهوری برای پرداخت هزینه ۳۰ میلیارد تومان موجود است. همچنین در سال گذشته در هیات دولت نیز مصوب شده است که ۲۰ میلیارد تومان این بودجه پرداخت شود، اما در برنامه و بودجه این کار انجام نشد. لازم به ذکر است به گفته امیر سرتیپ دوم خلبان یوسف قربانی فرمانده هوانیروز ارتش عصر روز شنبه سه فرزند بالگرد هوانیروز از پایگاه مسجدسلیمان مجهز به سیستم پاشش آب به مناطق درگیر آتش‌سوزی اعزام شدند.

یک آبپاش آمد و رفت

«ساعت ۱۴ امروز، یک بالگرد آبپاش به خاییز آمد، یک سبد آب ریخت و رفت، می‌گویند برای آب‌گیری رفته است، اما چند ساعتی است که خبر دیگری نیست.» محمد داس‌مه، دبیر کمیته حقوقی انجمن دوستداران طبیعت و محیط‌زیست استان خوزستان در فاصله کوتاه استراحت می‌گوید، آتشی که از ساعت ۱۵ روز پنجشنبه در منطقه آزاد آغاز و با بی‌توجهی مسوولان به منطقه حفاظت‌شده خاییز رسید، حالا شعله‌ورتر از روز‌های گذشته شده و حالا آتش به ۲۰ کیلومتری دهدشت رسیده است. به جز این بالگرد آبپاش که روز شنبه، ۱۰ خرداد به منطقه اعزام شده است، ساعت ۶ روز جمعه تنها یک هلی‌برد به منطقه حفاظت شده خاییز انجام شده که به گفته این فعال محیط‌زیست، صرفا دو سرویس ۸ نفره را به ارتفاعات برده و با معذوریت نداشتن سوخت منطقه را ترک کرده است.

این نیرو‌های امدادی پس از انجام عملیات با پای خود از منطقه خطر بازگشته‌اند. به جز این دو مرحله امدادرسانی از طریق هلی‌کوپتر، به‌رغم وعده‌های متعددی که برای ارسال آبپاش به این منطقه شده است، مردم محلی، نیرو‌های بسیج و امدادی هلال‌احمر با دستان خالی و با استفاده از چوب‌تر درختان در حال مهار آتش هستند. به گفته این فعال محیط‌زیست، نبود امکانات و تعلل مسوولان برای تهیه این امکانات هیزم در آتش شعله‌ور می‌ریزد. این فعال محیط‌زیست می‌گوید: «دمنده نیست، آتش‌کوب نیست، سازمان‌دهی نیست، آقای جهانگیری و واعظی به موضوع ورود کرده‌اند، اما آن اهمیت و آن انسجام عمل را در اطفای حریق نمی‌بینیم. ما به چشم می‌بینیم که این آتش می‌توانست مهار شود، اما نشد و حالا در حال گسترش است و به قول سازمان محیط‌زیست، آتش از کنترل خارج شده است.»

علت تاخیر: بدهی

«۱۵ میلیارد تومان از سوی سازمان برنامه و بودجه برای مقابله با آتش‌سوزی جنگل‌ها تخصیص یافت، اما این بودجه، بخشی از بدهی سازمان برنامه و بودجه و بخش کوچکی از هزینه‌ای است که طبق قانون باید تامین می‌کرد و نکرد.» «محمد الموتی» دبیر شبکه تشکل‌های محیط‌زیست و منابع طبیعی، با اشاره به مصوباتی که نادیده شده‌اند، می‌گوید: «سازمان برنامه و بودجه خود حامی طرح‌هایی است که مخرب کوه و جنگل و محیط‌زیست هستند، این طرح‌ها را به سرعت تامین اعتبار می‌کند، اما برای ۵۰ میلیارد تومان اطفای حریق همه باید رنج بکشند و عاصی شوند.»

به گفته این فعال محیط‌زیست، این بودجه، بخشی از بدهی تلنبار شده سازمان جنگل‌ها به وزارت دفاع است. این بدهی بابت هزینه سوخت هلی‌کوپتر‌ها تاکنون پرداخت نشده و علت تاخیر امدادرسانی و تعلل در فرستادن هلی‌کوپتر نیز همین بدهی سنگین اعلام می‌شود. عدم پرداخت بودجه سالانه و عدم تامین هزینه مصوبات مرتبط با اطفای حریق، سازمان جنگل‌ها را به وزارت دفاع بدهکار کرده است و به احتمال زیاد این بودجه نیز برای رفع این بدهی به کار بسته خواهد شد. ۲۰ فروردین ۱۳۹۷، سرهنگ قاسم سبزعلی، فرمانده وقت یگان حفاظت از جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری اشاره کرده بود که هزینه سوخت هر بالگرد برای هر ساعت پرواز ۴ تا ۶ میلیون تومان است. علاوه بر این، سرهنگ سبزعلی در این سال در پاسخ به انتقادات وارد بر چگونگی اطفای حریق جنگل‌ها اشاره کرده بود که «یگان حفاظت برای خرید یک بالگرد، باید ۵۰ میلیارد تومان هزینه کند که بودجه سالانه سازمان کفاف این کار را نمی‌دهد.» از طرفی دیگر، او اشاره کرده بود که برای داشتن ناوگان پرنده‌ای، این سازمان باید حداقل ۲۰ دستگاه داشته باشد. این درحالی است که ۲۰ تیر همان سال، سیدعلی خمیسی، رییس مرکز امداد و نجات هوایی جمعیت هلال‌احمر خبر داده بود که ناوگان هوایی هلال‌احمر با ۲۴ بالگرد در کشور فعالیت می‌کند که این تعداد تاکنون به ۲۶ فروند افزایش یافته است، یعنی حالا به‌ازای هر سه میلیون شهروند، یک فروند هلی‌کوپتر خدمت‌رسانی می‌کند و این هلی‌کوپتر‌ها مجهز به آبپاش نیستند.

برآورد خسارت: حداقل ۵۰ هزار میلیارد تومان

تا پیش از مهار آتش و بررسی دقیق ابعاد آتش‌سوزی امکان تعیین دقیق میزان خسارات وارد شده ممکن نیست، با این حال و باتوجه به چند معیار، دبیر شبکه تشکل‌های محیط‌زیست و منابع طبیعی، خسارت ۱۰ روز آتش‌سوزی در زاگرس را برای کشور حداقل ۵۰ هزار میلیارد تومان اعلام می‌کند. به گفته او، سیستم حسابرسی محیط‌زیستی و ارزش‌گذاری اقتصادی اکولوژیکی امری کاملا معمول در تمام دنیا است، اما در کشور ما به‌رغم تاکید ماده ۱۹۲ قانون برنامه بودجه که سازمان برنامه بودجه را تکلیف می‌کند تا با همکاری سازمان محیط‌زیست تمام عرصه‌های طبیعی و محیط‌زیستی، موجودات زنده و تمام دارایی‌های محیط‌زیستی کشور را به تقویم مالی دربیاورند و ارزش‌گذاری کنند، متاسفانه تاکنون این وظیفه قانونی به اجرا درنیامده است. به‌رغم این قصور در محاسبه ارزش‌های اقتصادی، اکولوژیکی و خدمات اکوسیستمی، طبق مطالعات هر درخت بلوط ۵۰ ساله، مجموعه ارزشی اقتصادی و اکولوژیکی و خدماتی به ارزش ۲۰۰ هزار دلار دارد. علاوه بر این، هر هکتار مرتع نیز باتوجه به تراکم و پوشش تخمین‌زده می‌شود که بین ۲۰۰ تا ۸۰۰ دلار ارزش داشته باشد.

به گفته دبیر شبکه تشکل‌های محیط‌زیست و منابع طبیعی، براساس تراکمی که در جنگل‌های زاگرس مشاهده می‌شود، به‌طور میانگین هر هکتار از جنگل‌های زاگرس بین ۴۰ تا ۴۲ درخت بلوط، عموما بالای ۵۰ سال دارد. با کنار هم قرار دادن این ارزش‌گذاری‌ها با تخمین ابعاد آتش‌سوزی و باتوجه به خدمات اکوسیستمی، حیات‌وحش، پوشش جنگلی و حیات وحش و عوامل دیگر آتش‌سوزی۱۰ روز گذشته در چند استان کشور در محدوده زاگرس تاکنون حداقل برای کشور ۵۰ هزار میلیارد تومان خسارت بر جای گذاشته است. الموتی در قیاس این خسارت با بودجه‌های لازم، اما تامین‌نشده می‌گوید: «آن رقمی که باید طبق قانون برنامه پنجم و بودجه‌های سنواتی تخصیص می‌یافت در مقابل رقم خسارت محیط‌زیستی بسیار کوچک است. تامین ۱۰۰ میلیارد تومان در برابر خسارت‌های فعلی وارد شده بر زاگرس رقمی نیست. حتی سازمان هلی‌کوپتری کشور نیز اعلام آمادگی برای همکاری کرده بود، اما این بودجه‌ها هرگز واصل نشدند.»

۵۰ هزار میلیارد تومان خسارت در حالی تخمین زده می‌شود که این رقم ۶ برابر بودجه سالانه سازمان محیط‌زیست می‌تواند باشد. عیسی کلانتری، رییس سازمان محیط‌زیست در گفتگو با شهروند و در پاسخ به تاخیر در اعزام بالگرد و آبپاش به منطقه، گفته است که «بالگرد‌ها اگر هم وجود داشته باشند، کمک زیادی به خاموش کردن آتش نمی‌کنند؛ چون در هر روز نهایتا بتوانند چهاربار پرواز کرده و آب بیاورند که در هر پرواز دو مترمکعب آب منتقل می‌کنند. مجموعا هشت مترمکعب یعنی نصف یک تانکر می‌شود. بنابراین کارایی چندانی ندارند.» رییس سازمان محیط‌زیست که در این گفتگو تاکید کرده است که نبودن امکانات غیر از بالگرد برای اطفای حریق را نباید بزرگ کرد، با اشاره به آتش‌سوزی سال گذشته جنگل‌های کالیفرنیا، آتس‌سوزی را بخشی از اکولوژی جنگل دانسته است. به زعم کلانتری، ساخت ۱۰ پایگاه آتش‌نشانی هوایی، ۵۰۰ میلیون دلار لازم دارد، ۵۰۰ میلیون دلار معادل ۸ هزار میلیارد تومان. این رقم معادل ۱۰ برابر کل بودجه یک سال سازمان محیط‌زیست است. به نظر می‌رسد ۱۰ روز آتش‌سوزی در زاگرس، علاوه بر اینکه منبع تامین ۴۵ درصد از منابع آب شیرین کشور را با خطر روبه‌رو کرده است، هزینه‌ای بیش از هزینه ساخت ۱۰ پایگاه آتش‌نشانی هوایی و هزینه خرید هزار بالگرد برای کشور به جای گذاشته است.