اطلاعات غلط درباره کرونا چطور جان انسان‌ها را می‌گیرد؟

حق نشر عکس Getty Images Image caption اوایل می، اعلامیه این فرد معترض در تظاهراتی در کالیفرنیا صحت وجود ویروس کرونا را زیر سوال برده

گروهی که در بی‌بی‌سی مسئول پیگیری اطلاعات غلط درباره کروناست، بین این اطلاعات و اتفاقاتی مثل حمله فیزیکی، آتش زدن و مرگ ارتباط‌هایی پیدا کرده اما متخصصان می‌گویند آسیب‌ غیر مستقیم شایعات، تئوری‌های توطئه و اطلاعات نادرست درباره سلامتی احتمالا بسیار فراگیر‌تر است.

برایان لی هیچنز ۴۶ ساله می‌گوید: "ما فکر می‌کردیم دولت می‌خواهد حواسمان را پرت کند یا شاید به اینترنت ۵G ربط داشته باشد. به همین دلیل نه مقررات را رعایت کردیم نه زودتر درخواست کمک کردیم."

برایان تلفنی از بیمارستانی در فلوریدا صحبت می‌کرد که در آنجا بستری است. بیماری همسرش وخیم است و در بخش مجاور با کمک داروهای آرامبخش و شل‌کننده، به دستگاه تنفس مصنوعی وصل شده است. برایان با صدایی لرزان می‌گوید: "مشکل ریه‌های همسرم هستند. ریه‌هایش ملتهب شده و بدنش دیگر جواب نمی‌دهد."

آنها بعد از خواندن تئوری‌های توطئه در اینترنت فکر می‌کردند کرونا فریبی بیش نیست یا چیزی شبیه آنفلوآنزاست. ولی تقریبا یک ماه پیش این زن و شوهر به کرونا مبتلا شدند. او می‌گوید: "حالا متوجه شده‌ام که ویروس کرونا اصلا ساختگی نیست و وجود خارجی دارد و در حال شیوع است."

حق نشر عکس BRIAN LEE HITCHENS Image caption برایان لی هیچنز تا زمانی که خود و همسرش به کرونا مبتلا شدند، فکر می‌کرد این بیماری حقه است اطلاعات غلط و خطرناک

گروهی در بی‌بی‌سی مسئول و مشغول ردیابی موارد مرگ در اثر اطلاعات غلط مربوط به کرونا بوده است. ما ده‌ها مورد را بررسی کرده‌ایم که بعضی از آنها قبلا گزارش نشده بودند و برای سنجش صحت روایات با افراد آسیب‌دیده و مقامات پزشکی صحبت کردیم.

نتیجه اینکه، تاثیر اطلاعات غلط در تمام دنیا دیده می‌شود. شایعات اینترنتی منجر به حمله اوباش در هند و مسمومیت‌های گسترده در ایران شده است. مهندسان مخابرات تهدید و به آنها حمله شده و در بریتانیا و کشورهای دیگر دکل‌های تلفن به آتش کشیده شده‌اند. همه اینها به دلیل توهم توطئه بوده است. یک زن و شوهر در آریزونا به اشتباه فکر کردند می‌توانند از مایع تمیزکننده آکواریوم ماهی به عنوان داروی پیشگیری استفاده کنند.

حق نشر عکس Getty Images مسمومیت با مواد شوینده و پاک‌کننده

تقریبا دو ماه پیش بود که واندا و گری لینیوس از وجود هیدروکسی کلروکین مطلع شدند. آنها متوجه شیشه‌ای قدیمی در خانه‌شان در فینیکس شدند که رویش اسم مشابهی نوشته شده بود.

هر چند گفته شده هیدروکسی کلروکین ممکن است برای مقابله با ویروس کرونا مفید باشد ولی تحقیقات هنوز ادامه دارند و تاثیر آن ثابت نشده است. چند روز پیش سازمان جهانی بهداشت کارآزمایی با این دارو را متوقف کرد چرا که اخیرا تحقیقی نشان داد این دارو می‌تواند باعث افزایش خطر مرگ در مبتلایان به کرونا شود.

این گمانه‌پردازی‌ها درباره تاثیر هیدروکسی کلروکین اواخر ژانویه در چین در اینترنت پخش شد و رسانه‌ها از جمله رسانه‌های دولتی چین، شروع کردند به توییت درباره تحقیقات قدیمی روی هیدروکسی کلروکین به عنوان داروی ضدویروس.

حق نشر عکس Getty Images Image caption دونالد ترامپ می‌گوید از هیدروکسی کلروکین برای پیشگیری از کرونا استفاده کرده است

بعد یک پزشک فرانسوی مدعی نتایج دلگرم‌کننده‌ای شد. با وجود شبهه‌ها درباره این تحقیق، تقاضا برای هیدروکسی‌کلروکین بالا رفت. رسانه‌ها و افراد معروف بسیاری، از جمله ایلان ماسک مدیر تسلا و ژائیر بولسونارو رئیس جمهور برزیل با درجات مختلفی از شک و گمان به این دارو اشاره کردند.

این دارو حتی به کنفرانس خبری کاخ سفید و توییتر آقای ترامپ راه پیدا کرد. آقای ترامپ سوم آوریل گفت: "چه چیزی ممکن است از دست بدهید؟ مصرف کنید." او تا همین دو هفته پیش می‌گفت که فقط به توصیه‌های خودش عمل می‌کند.

تک‌تک این اظهارنظرها باعث افزایش گفتگو در شبکه‌های اجتماعی درباره این دارو شد. هر چند مسمومیت با این دارو بسیار نادر است ولی اضطراب این همه‌گیری جهانی باعث شد برخی افراط کنند.

در نیجریه آمار پذیرش در بیمارستان به دلیل مسمومیت با هیدروکسی کلروکین سبب شد دولت به مردم هشدار دهد از این دارو استفاده نکنند.

در اوایل مارس، مرد ویتنامی ۴۳ ساله بعد از مصرف زیاد هیدروکسی کلروکین در یک کلینیک مسمومیت در هانوی بستری شد. رنگش قرمز شده بود و می‌لرزید و نمی‌توانست درست صحبت کند. دکتر نگوین ترونگ نگوین، رئیس این کلینیک، گفت این مرد خوش شانس بود که سریع تحت درمان قرار گرفت وگرنه ممکن بود بمیرد.

ولی گری لینیوس خوش شانس نبود. مایع پاک‌کننده‌ای که او و واندا خورده بودند حاوی یک ماده سمی بود. چند دقیقه بعد هر دوی آنها احساس سرگیجه و گر گرفتن کردند و شروع کردند به استفراغ و نمی‌توانستند نفس بکشند. گری جان خود را از دست داد و واندا هم در بیمارستان بستری شد. واندا گفت این مایع را از آن جهت نوشیدند که "ترامپ دائما می‌گفت این تقریبا راه درمان است."

• کرونا: اطلاعات غلط درباره ویروس به سرعت پخش می‌شود
• کرونا؛ هشدار سازمان جهانی بهداشت علیه 'نظریه‌های توطئه'
• ۷۶۸ مسمومیت الکل طی یک ماه در ۸ استان ایران

مسمومیت با الکل

مقامات ایران می‌گویند صدها نفر در اثر مسمومیت با الکل جان خود را از دست داده‌اند. این بعد از پخش شایعاتی بود درباره تاثیر درمانی الکل.

کامبیز سلطانی نژاد یکی از مقامات سازمان پزشکی قانونی ایران تقریبا یک ماه پیش آمار نهایی را اعلام کرد، ۷۶۸ نفر به گفته او به علت "اخبار جعلی در رسانه‌های اجتماعی" جان خود را از دست دادند.

در کشوری که الکل ممنوع است و مشروب قاچاق اغلب ناسالم است، امکان تایید صحت این آمار وجود ندارد اما در این مورد، خبرنگاران بی‌بی‌سی قبل از اعلام رسمی، شاهد پخش شایعات درباره این نوع "درمان" در پیام‌رسان تلگرام بودند.

شایان سرداری زاده از مانیتورینگ اطلاعات غلط بی‌بی‌سی معتقد است که احتمالا اعلام رسمی این موضوع برای مقامات ایرانی اسباب شرمندگی بوده و احتمال اینکه این آمار زیادتر باشد وجود دارد.

در یک مورد که ما صحت آن را تایید کردیم، یک پسر ۵ ساله، بعد از اینکه پدر و مادرش برای مقابله با کرونا دائما به او مشروب الکلی غیرقانونی می‌خوراندند، بینایی خود را از دست داد.

کلر میلن، معاون سردبیر فول‌فکت، یک نهاد راستی‌آزمایی در بریتانیا می‌گوید: "ما می‌دانیم اطلاعات غلط می‌تواند زندگی افراد را نابود کند و قابلیت زیادی برای آسیب زدن دارد."

حق نشر عکس Getty Images Image caption حسن روحانی ، رئیس جمهور ایران

دوستم ''''''''صابون '''''''' خورد

آقای ترامپ جز هیدروکسی کلروکین، درباره روش‌های درمانی دیگر هم گمانه‌پردازی کرد. او حدود یک ماه پیش گفت پرتو فرابنفش می‌تواند ویروس کرونا را از بین ببرد: "من متوجه ضدعفونی‌کننده‌ای شده‌ام که می‌تواند آن را در یک دقیقه از بین ببرد. یک دقیقه. آیا راهی وجود دارد که ما هم بتوانیم همین کار را انجام دهیم...با تزریق یا نوعی تمیز کردن؟"

بعدا آقای ترامپ گفت اظهاراتش طعنه آمیز بوده است ولی به نظر بعضی از مردم آمریکا چنین نیامد و با شماره‌ تلفن‌های مشاوره مسمومیت تماس گرفتند و راهنمایی خواستند. یکی از مسئولان این مراکز در کانزاس گفت از شخصی شنیده که دوستش بعد از شنیدن حرف‌های آقای ترامپ، صابون ضدعفونی خورده است.

دکتر دانکن مارو پزشک بیمارستان المهرست در نیویورک می‌گوید همکارانش بیمارانی را درمان کرده‌اند که مواد ضد عفونی خورده بودند: "این مواد می‌توانند عوارض دراز مدت داشته باشد مانند انواع سرطان و خونریزی دستگاه گوارش."

Image caption دکتر دانکن مارو

آتش سوزی، خشونت و توهم توطئه

شبکه‌های اجتماعی بستر مناسبی برای تئوری توطئه هستند ولی یکی از این تئوری‌ها درباره کرونا، باعث آتش‌سوزی و خسارت شده است. این شایعه که فناوری ۵G باعث بوجود آمدن این ویروس شده است در بریتانیا باعث خسارت به بیشتر از ۷۰ دکل تلفن شده است.

حق نشر عکس Getty Images

دیلان فارل مهندس یک شرکت مخابرات می‌گوید ماه پیش در نزدیکی شهر لستر رانندگی می‌کرده است. او در حالی که در افکار خودش غوطه‌ور بوده به یک میدان می‌رسد و بعد متوجه فریادهایی می‌شود. ابتدا فکر ‌کرد فریادها متوجه دیگران است ولی بعد دید شخصی از پنجره کنار راننده داد می‌زند "۵G" و در این موقع متوجه می‌شود فریادها خطاب به خود اوست: "تو وجدان نداری. ۵G دارد ما را می‌کشد."

دیلان می‌گوید: "اگر درهای ماشین را بلافاصله قفل نکرده بودم، مطمئن بودم که می‌خواست داخل ماشین بیاید و به من حمله کند. خیلی ترسناک بود."

دیلان بلافاصله حرکت می‌کند و دور می‌شود. کسی در این ارتباط دستگیر نشده است. کلر میلن از فول‌فکت می‌گوید: "تئوری‌های توطئه‌ درباره ۵G از مدتها پیش در اینترنت وجود داشته و اکنون با ویروس کرونا مرتبط شده است."

حق نشر عکس DYLAN FARREL Image caption دیلان فارل مورد تعرض مردی قرار گرفته که درباره تئوری توطئه ۵G فریاد می زده حملات خشونت‌آمیز و تنش‌های نژادی

در ماه مارس تدروس آدانوم گبرسه‌یوس دبیر کل سازمان جهانی بهداشت هشدار داد همه‌گیری جهانی کرونا باعث شعله‌ور شدن "دشمنیِ خطرناکی" خواهد شد. منظور او رفتارهای نژادپرستانه علیه آسیایی‌ها و چینی‌ها بود ولی کرونا باعث تنش‌های نژادی در کشورهای متعددی شد.

حق نشر عکس Getty Images Image caption ماه پیش به دکل تلفن در هادرسفیلد در انگستان خسارت وارد شد

در ماه آوریل، در دهلی سه مرد مسلمان جداگانه هدف حمله‌های خشن قرار گرفتند پس از پخش این شایعه که مسلمانان باعث شیوع ویروس می‌شوند. در دهکده کوچکی در شرق هند به نام سیسای، پس از پخش این شایعه به پسربچه مسلمانی حمله شد و این باعث درگیری باندهای خلافکار رقیب شد. یک مرد جوان جان خود را از دست داد و دیگری بشدت مجروح شد.

Image caption مردی با تی شرتی که رویش نوشته شده "نه به ۵G"

گزارش‌های نادرستی هم بین اقلیت‌های قومی منتشر شد از جمله در شهر بردفورد انگلستان، شایعه‌ای پخش شد که افرادی که از نژاد سفید نیستند به حال خود رها شده‌اند تا بمیرند.

در شهری در غرب هند به نام ایندور، پزشکانی که افراد احتمالا آلوده به ویروسی را ردیابی می‌کردند، هدف حمله با سنگ قرار گرفتند. ویدئوهای گمراه کننده‌ای در واتساپ مدعی شده بودند که ماموران بهداشتی این ویروس را به مسلمانان سالم تزریق می‌کنند. اوایل ماه آوریل دو پزشک بشدت مجروح شدند.

حق نشر عکس Getty Images Image caption در ماه رمضان مردان مسلمان مقابل درهای بسته مغازه‌ها در دهلی نو نماز می‌خوانند. در همه‌گیری کرونا بسیاری از مسلمانان در هند اعتقاد داشتند به ناحق مورد تبعیض قرار گرفتند

افرادی که در اثر باور تئوری توطئه بشدت بیمار شده‌اند

برایان لی هیچنز که تحت تاثیر تئوری توطئه به کرونا مبتلا شده می‌گوید: "امیدوارم حال همسرم بهتر شود ولی اگر این طور نشد، او به جای بهتری خواهد رفت."

برایان و همسرش هیچ اعتقادی به این بیماری نداشتند و بیشتر فکر می‌کردند این ویروس فریبی است مرتبط به ۵G یا یک ناخوشی خفیف است به همین دلیل با وجود هشدارهای رسمی به زندگی عادی ادامه دادند. برایان برای کار با تاکسی به شهر زادگاهش ژوپیتر رفت. او خرید می‌رفت و برای همسرش دارو می‌خرید ولی با وجود آسم و آپنه خواب همسرش، فاصله اجتماعی را رعایت نمی‌کرد و ماسک نمی‌زد.

حق نشر عکس BRIAN LEE HITCHENS Image caption برایان قبلا تئوری توطئه ویروس کرونا را باور کرده بوده

وقتی برایان مبتلا شد چشمش به واقعیت باز شد. او به شبکه های اجتماعی بازگشت ولی این بار می‌خواهد به مردم درباره اطلاعات غلط و تئوری‌های توطئه هشدار دهد. کارشناسان می‌گویند پست‌هایی نظیر پست‌های برایان می‌توانند برای مقابله با تئوری توطئه مفیدتر از راستی‌آزمایی یا مقالات خبری باشد.

کلر میلن از فول‌فکت می‌گوید: " یکی از موثرترین روش‌ها برای تصحیح اطلاعات غلط این است که خود فردی که ابتدا آن را منتشر کرده، این کار را انجام دهد."

حق نشر عکس FACEBOOK Image caption برایان و همسرش در یک مهمانی قبل از همه‌گیری

به دلیل اطلاعات نادرست ''''''''جان بسیاری از دست می‌رود ''''''''

شاید برایان یک مورد شدید باشد ولی به دلیل تعداد بسیار زیاد این اطلاعات، بسیاری گمراه شده‌اند طوری که سازمان جهانی بهداشت به آن "همه‌گیری اطلاعات غلط" (اینفودمیک) می‌گوید. همه با درمان‌های جعلی خود را به کشتن نمی‌دهند ولی با این فکر که ویروس کرونا واقعی و جدی نیست، احتمال زنده ماندنشان را پایین می‌آورند.

در یک جمعه بسیار سرد، دو مرد حدود ۴۰ ساله وارد بخش اورژانس بیمارستانی در محله کویینز نیویورک شدند. آنها هم اتاقی بودند و شیفت‌های کاری درازی داشتند و با هم از یک تخت یک نفره برای خوابیدن استفاده می‌کردند و هر دو بشدت بیمار بودند. دکتر راجیو فرناندو چند ساعت بعد شاهد مرگ یکی از آنها بود و دیگری هم به دستگاه تنفس مصنوعی نیاز پیدا کرد.

حق نشر عکس DR RAJEEV FERNANDO Image caption دکتر راجیو فرناندو در بخش اورژانس بیمارستانی در نیویورک

دکتر فرناندو از آنها پرسید چرا زودتر به بیمارستان نیامده‌اند. آنها گفتند جایی در اینترنت خوانده‌اند این ویروس جدی نیست. دکتر فرناندو می‌گوید: " آنها از درمان‌های تکمیلی جایگزین استفاده کردند و فکر می‌کردند مثل آنفلوآنزاست." آنها جز گروه‌های آسیب‌پذیر بودند و دکتر فرناندو اعتقاد دارد که اگر این اطلاعات غلط را نادیده می‌گرفتند و زودتر به بیمارستان می‌آمدند حالشان می‌توانست بهتر باشد.

پرفسور مارتین مارشال رئیس کالج سلطنتی پزشکان عمومی می‌گوید او و همکارانش در بریتانیا بیمارانی را دیده‌اند که به توصیه‌های اینترنتی عمل کرده بودند، مثل نگاه داشتن نفس برای تشخیص ابتلا یا خوردن نوشیدنی‌های گرم برای کشتن ویروس. بعضی‌ها هم حرف‌های آقای ترامپ درباره مواد ضدعفونی را بازگو می‌کردند.

دکتر مارو پزشک بیمارستان المهرست نیویورک می‌گوید تعداد افرادی که با تاخیر تحت درمان قرار گرفته‌اند بسیار زیاد است. او همسایگانی را می‌شناسد که به رعایت فاصله اجتماعی اعتقاد نداشتند یا فکر می‌کردند ویروس کرونا فریب است و به همین دلیل مبتلا شده و مرده‌اند. دکتر مارو می‌گوید که او و همکارانش وقت با ارزشی که می‌توانستند صرف درمان بیماران کنند صرف شفاف‌سازی این اطلاعات غلط کرده‌اند.

Image caption یک دیوارنگاری در شهر نیویورک بر ضد ۵G

دکتر مارو که پای تلفن بسیار خسته به نظر می‌رسید و باید به شیفت دیگری در بیمارستان المهرست باز می‌گشت گفت این بیماران تقصیری ندارند: "اطلاعات نادرست یک مسئله اساسی است. سرزنش افراد برای خوردن مایع سفید‌کننده یا ماندن و مردن در خانه مانند سرزنش فردیست که در خیابان با ماشین یک راننده مست تصادف می‌کند. "

درپاسخ به این موج اطلاعات غلط، شبکه‌های اجتماعی مقررات جدیدی وضع کرده‌اند. فیسبوک در بیانیه‌ای گفت: "ما اجازه انتشار اطلاعات نادرست را نمی‌دهیم و صدها و هزارها پست را حذف کرده‌ایم. پست‌هایی که حاوی روش‌های درمانی نادرست بودند یا ادعا می‌کردند ویروس کرونا وجود ندارد یا اینترنت ۵G آن را به وجود آورده با اینکه رعایت فاصله اجتماعی موثر نیست." فیسبوک می‌گوید به ۹۰ میلیون پست برچسب هشدار زده است.

یوتیوب هم می‌گوید اجازه انتشار محتوایی را نمی‌دهد که روش‌های درمانی نادرست و خطرناک را تبلیغ می‌کنند و سیاست‌های فراگیری برای اطلاعات غلط درباره کرونا دارد، از جمله درباره محتوایی که وجود این ویروس را زیر سوال می‌برند یا اینکه ویروس را ۵G به وجود آورده است.

Image caption کسانی که واکسن و ۵G را توطئه می‌دانند در تظاهراتی در پارک سنت جیمز لندن شرکت کردند بعد از این چه می‌شود؟

در حالی که تحقیق برای ساخت واکسن کرونا ادامه دارد، حساب‌های کاربری و گروه‌های ضد واکسن و معتقدان به توطئه، شمار افزایش اعضایشان افزایش یافته است. اینها تهدیدی بالقوه برای سلامت افراد هستند ولی خطر فوری به حساب نمی‌آیند.

برخی پزشکان به ما گفته‌لند مصاحبه کردیم نگران زمانی هستند که واکسن کرونا ساخته شود و چیزی که تا مدت‌ها یکی از دستاوردهای بشر محسوب خواهد شد بخاطر اطلاعات غلط نادیده گرفته شود.

به دلیل اتفاقاتی که شاهدشان هستیم، آینده برای برخی متخصصان ترسناک به نظر می‌رسد. دکتر فرناندو در پایان شیفت شب و در حالی که ماسکش از گوشش آویزان است در اسکایپ به ما می‌گوید: "جان افراد زیادی از دست رفته است. آنها خیلی دیر مراجعه کردند. ما مرگ آنها را مقابل چشممان دیدیم."

برایان برای افرادی که به این تئوری‌های توطئه اعتقاد دارند پیامی دارد: "مثل من احمق نباشید تا چیزی که برای من و همسرم اتفاق افتاد برای شما اتفاق نیفتد."