کاسه صبر فیفا لبریز شد؛ فوتبال ایران در آستانه تعلیق

فوتبال ایران سرانجام کاسه صبر فیفا را لبریز کرد و نتیجه‌اش تغییر لحن آشکار فدراسیون جهانی فوتبال بود؛ نامه‌ای با مضمون تهدید بسیار جدی به تعلیق. با این وصف، آخر هفته‌ای پراسترس در انتظار ساکنان دو بخش شمالی و جنوبی خیابان سئول و البته کلیات فوتبال ایران است.

اساسنامه‌ای که می‌شد یک سال قبل در آرامش و به دور از جنجال‌ اصلاح شود و آب از آب تکان نخورد، حالا تبدیل به چالشی برای ادامه فعالیت فوتبال در ایران شده است که سرانجامش به بودن یا نبودن فوتبال ختم می‌شود.

تهدید فیفا بسیار جدی است و کمتر سراغ داشته‌ایم که با چنین ادبیاتی پاسخ یک فدراسیون ملی را بدهد: «درصورتی‌‌که مغایرت‌های (اساسی) متن جدید اساسنامه فدراسیون فوتبال ایران با اساسنامه فیفا برطرف نشود، تصمیمی جدید در قبال این نهاد ملی اتخاذ خواهیم کرد».

و حالا پرسش اصلی این است: فدراسیون فوتبال ایران که بیشتر از یک سال برای اصلاح اساسنامه فرصت داشت اما دست روی دست گذاشت، آیا تا آخر این هفته می‌تواند مشکلات عدیده نسخه ویرایش‌شده را برطرف کند یا این‌که فیفا زودتر از ویروس کرونا فوتبال ایران را تعطیل می‌کند؟

کم‌کاری سؤال‌برانگیز و عجیب

بیشتر از یک سال قبل، فیفا طی نامه‌ای رسمی چهار ایراد مهم به اساسنامه فدراسیون فوتبال ایران وارد کرد و دستور اصلاح آن را داد. مهم‌ترین ایراد فیفا به اساسنامه فدراسیون فوتبال، نامشخص بودن نقش وزیر ورزش و جوانان در مجمع انتخاباتی و چرایی حضور او بود.

فیفا پرسیده بود چرا فدراسیون فوتبال ایران کمیته انتخابات ندارد و چرا کمیته استیناف مستقلی برای انتخابات در اساسنامه در نظر گرفته نشده است. برای فیفا همچنین دریافت کمک‌های دولتی محل سؤال بود و این‌که آیا دریافت چنین کمک‌هایی به استقلال فدراسیون فوتبال لطمه وارد می‌کند یا نه.

مهم‌ترین موضوع برای فیفا البته «اصل استقلال فدراسیون‌های عضو» است و از ایران خواسته بود با جملاتی واضح و شفاف، مسئله استقلال فدراسیون را در اساسنامه جدید بگنجاند.

در ابتدای سال گذشته (فروردین ۹۸) دو تیم حقوقی از سوی فیفا و کنفدراسیون فوتبال آسیا به ایران سفر کردند و در جلساتی با مهدی تاج و تیم حقوقی فدراسیون فوتبال، پیش‌نویسی از ایرادات مندرج در اساسنامه را در اختیار فدراسیون فوتبال ایران قرار دادند تا بعد از تأیید در مجمع فدراسیون فوتبال، مجدداً برای فیفا ارسال شود. این پیش‌نویس هیچ‌وقت در اختیار اعضای مجمع قرار نگرفت چراکه مهدی تاج عامدانه علاقه‌ای به اصلاح اساسنامه نداشت.

این موضوع برای فیفا نیز تبدیل به یک علامت سؤال بزرگ شد و در نامه‌ای که اسفند ۹۸ برای فدراسیون فوتبال ایران فرستاد، پرسید: «مایلیم بدانیم چرا اساسنامه اصلاح‌‌شده‌ای که اوایل سال ۹۸ با حضور نمایندگان فیفا و ای.اف.سی تدوین شد، هنوز به اطلاع و تأیید مجمع فدراسیون فوتبال ایران نرسیده است؟». یک کم‌کاری بزرگ و سؤال‌برانگیز و غیرقابل چشم‌پوشی که هیچ‌کس جز مهدی تاج نمی‌تواند به آن پاسخ دهد.

پیش‌نویسی برای تأیید نشدن

اصلاح اساسنامه جدید فدراسیون فوتبال بعد از استعفای ناگهانی تاج آغاز شد. وزارت ورزش برای نظارت دقیق بر روند اصلاح اساسنامه، مهدی محمدنبی را که در آن زمان در هیئت مدیره پرسپولیس عضویت داشت، با ماموریت جدید و به عنوان دبیرکل، به فدراسیون فوتبال فرستاد و به این ترتیب روند نگارش اساسنامه‌ (که البته نسخه مورد تأیید فیفا نیز در فدراسیون موجود بود و نیازی به نگارش جدید نداشت) آغاز شد.

بعد از چند ماه، سرانجام در ابتدای اردیبهشت امسال نسخه جدید اساسنامه برای فدراسیون جهانی ارسال شد. هرچند هیچگاه شفاف‌سازی درستی از پیش‌نویس جدید صورت نگرفت، اما براساس اخباری که رسانه-های داخلی از ماهیت اساسنامه جدید منتشر کردند، به‌راحتی می‌شد حدس زد که اساسنامه جدید برای تأیید نشدن ارسال شده است، چراکه ایراداتی بنیادین داشت و مهم‌ترین ایرادش نادیده گرفته شدن اصل «استقلال فدراسیون» بود.

گنجاندن واژه «عمومی» در کنار نام فدراسیون فوتبال و همچنین قدرت بیش اندازه وزیر ورزش در مجمع فدراسیون فوتبال، ایرادات شاخصی بودند که قطعاً فیفا روی آن‌ها دست می‌گذاشت، که این کار را هم کرد.

پیشرفت از ۴ ایراد تا ۸۰ ایراد!

اتفاقی نادر در فوتبال ایران رخ داد. اساسنامه‌ای که فیفا تنها در چهار مورد به آن ایراد گرفته بود، بعد از نگارش نسخه جدید هشتاد ایراد پیدا کرد؛ درست مانند حساب و کتاب به سبک رئیس سابق فدراسیون فوتبال ایران.

مهدی تاج تکیه‌کلامی جالب دارد که حتی در برنامه تلویزیونی نود و روی آنتن زنده بر زبان آورده بود و رسانه‌های داخل ایران به آن جمله، لقب «منشوری» داده بودند: «گردش کنی میخ می‌شه، پهنش کنی سیخ می‌شه.» این پاسخی بود که تاج به یکی از سؤال‌های عادل فردوسی‌پور در مورد حساب و کتاب‌های فدراسیون داده بود.

اکنون ظاهراً همان اتفاق افتاده است و مانند حساب و کتاب به سبک تاج، عدد چهار تبدیل به هشتاد شده است. خبرگزاری مهر روز شنبه دهم خرداد، در گزارشی اختصاصی، از ارسال نامه‌ای از طرف فیفا به فدراسیون فوتبال ایران در روز جمعه نهم خرداد خبر داد که از کار سخت فدراسیون برای اصلاح هشتاد مورد تناقض با اساسنامه الگوی فیفا حکایت می‌کرد.

ایراد به کلیات اساسنامه متعدد است، اما اولین مورد آن به نگرانی فیفا از عدم حفظ استقلال فدراسیون فوتبال مربوط می‌شود. در نامه‌ای که فیفا برای ایران ارسال کرده، همچنان ایراد به نقش مجمع و نقش وزیر ورزش در تصمیم‌گیری‌های کلان فدراسیون پررنگ‌تر از سایر موارد و برخلاف اساسنامه جهانی تلقی شده است.

البته ایرادات فیفا به همین‌جا ختم نمی‌شود. فدراسیون جهانی از همان اولین خط اساسنامه که فدراسیون فوتبال را تعریف می‌کند، آغاز کرده است. در بخشی از نامه نوشته چنین آمده: «اعمال تغییر در ماهیت چندین موضوع در اساسنامه فدراسیون فوتبال ایران تعجب‌برانگیز است، چراکه این موضوعات پیش از این با حضور مسئولان فیفا، کنفدراسیون فوتبال آسیا، نایب‌رئیس فدراسیون فوتبال ایران، آقای حیدر بهاروند، و اعضای سازمان اجرایی فدراسیون فوتبال ایران مورد بحث قرار گرفته است».

منظور فیفا از «ماهیت چندین موضوع» در واقع همان تعریف فدراسیون فوتبال است که چندین بار به آن اشاره کرده است. فیفا دو بار در نامه خود به «عدم استقلال» در اساسنامه جدید اشاره کرده است: «ماده‌هایی که می‌توانند تبعیت فدراسیون فوتبال ایران از ماده ۱۴ و ۱۹ بند ۱ اساسنامه فیفا را تحت‌الشعاع قرار دهند؛ این دو ماده به‌طور خاص تصریح می‌کنند که کلیه انجمن‌های عضو باید امور خود را به‌طور مستقل و بدون نفوذ ناخواسته از طرف شخص ثالث [منظور از شخص ثالث، نماینده حاکمیت یعنی وزیر ورزش است] اداره کنند.»

فیفا در نامه جدید خود بار دیگر تاکید کرده که اساسنامه جدید باید بر اساس توافق قبلی در سال ۲۰۱۹ نوشته شود: «فیفا و ای.اف.سی به‌طور مشترک بر این عقیده‌اند که پیش‌نویس اساسنامه فدراسیون فوتبال ایران که در تاریخ ۱۳ می ۲۰۲۰ به فیفا ارسال شد، گامی در مسیر اشتباه است. پیش‌نویس اساسنامه‌ای که فیفا در تاریخ ۳۰ آگوست ۲۰۱۹ ارائه داد، باید به‌عنوان مبنای اساسنامه جدید فدراسیون استفاده شود، زیرا این پیش‌نویس قبلاً نتیجه مذاکره و مصالحه بین طرفین بود.»

برخی به دنبال تعلیق‌اند

کم‌کاری تیم سابق و دوباره‌کاری بیهودهٔ تیم فعلی مدیریت فدراسیون فوتبال، کار را به جایی رسانده است که حالا فوتبال ایران ممکن است یک بار دیگر بعد از دهه ۸۰ طعم تلخ تعلیق را بچشد.

علی کفاشیان، رئیس سابق فدراسیون فوتبال، معتقد است مسیر اصلاح اساسنامه از جانب ایران و همچنین فیفا طبیعی نبوده و عده‌ای می‌خواهند کار به جای باریک بکشد. کفاشیان به خبرگزاری میزان گفت: «برخی با سنگ‌اندازی دنبال تعلیق فدراسیون فوتبال هستند، اما نباید بگذاریم این اتفاق رخ دهد.»

با نگاهی به صحبت‌های سعید آذری، مدیرعامل باشگاه فولاد خوزستان و عضو مجمع فدراسیون فوتبال، می‌توان پاسخ اظهارات کفاشیان و منظورش از «برخی» را رمزگشایی کرد و به این نتیجه رسید که ظاهراً هیچ‌کس جز تیم مدیریتی سابق و فعلی فدراسیون فوتبال به دنبال تعلیق نیست.

آذری در گفت‌وگویی رادیویی تأکید کرد: «نه من و نه دیگر اعضای مجمع، در جریان اساسنامه اصلاح‌شده نبودیم و آن را ندیدیدم. مدیران فدراسیون می‌دانند که از نظر فیفا بالاترین تصمیم‌گیرنده مجمع است. در مجمع، افراد تحصیل‌کرده زیادی وجودی دارند که به قوانین بین‌المللی آگاه‌اند. متأسفانه چه در گذشته و چه امروز تصمیماتی در فدراسیون اتخاذ می‌شود که انتهایش خوشایند نیست.»

تمام این اظهارنظرها در شرایطی اتفاق می‌افتد که فدراسیون فوتبال در بیانیه‌ای روی وب‌سایت رسمی‌اش، همه‌چیز را عادی جلوه داد و مانند همیشه رسانه‌ها متهم به شیطنت شدند.

آخر هفته خوبی داشته باشید

جنجالی‌ترین عضو فیفا طی دو سال گذشته قطعاً ایران بوده است. از پرونده‌های شکایات متعدد که بگذریم و فعلاً کاری به قانون نانوشته ممنوعیت حضور زنان در ورزشگاه نداشته باشیم و تراژدی دختر آبی را هم اگر فراموش کنیم، می‌رسیم به فدراسیونی که اساسنامه‌اش از سال ۹۰ باید اصلاح می‌شد و نشد. به فدراسیونی می‌رسیم که حتی فیفا هم به عملکرد غیرشفاف مالی آن ایراد گرفته است. می‌رسیم به فدراسیونی که نه اساسنامه دارد و نه رئیس.

و حالا فیفا کاسه صبرش لبریز شده و دیگر نمی‌خواهد با این عضو پرحاشیه مماشات کند، تا جایی که در انتهای آخرین نامه‌اش خیلی جدی و با ادبیاتی متفاوت ایران را تهدید می‌کند «ما به‌ صراحت درخواست داریم که فدراسیون ایران پیش‌نویس اساسنامه خود را بر اساس سند ضمیمه‌شده به این نامه، با حداقل تغییرات در ماهیت آن، نهایی کند و یک نسخه از اساسنامه را حداکثر تا ۵ ژوئن ۲۰۲۰ (۱۶ خرداد) به فیفا ارسال کند. درصورتی‌که مغایرت‌های اساسی متن جدید اساسنامه فدراسیون ایران با اساسنامه فدراسیون جهانی فوتبال برطرف نشود، تصمیمی جدید در قبال این نهاد ملی اتخاذ خواهد شد».

حالا فدراسیون فوتبال ایران که بیشتر از ۱۴ ماه برای برطرف کردن فقط ۴ ایراد زمان داشت و موفق به انجام آن نشد، باید تا آخر این هفته ۸۰ ایراد جدید را اصلاح کند، و اگر موفق به انجامش نشود، تا اطلاع ثانوی فوتبال نخواهد داشت.

دوران مماشات فیفا با فوتبال ایران به پایان رسیده و این یعنی فوتبال در ایران بیشتر از هر زمان دیگری به تعلیق و ایجاد یک کمیته انتقالی با ریاست احتمالی مهدی تاج نزدیک شده است.