از نژادپرستی تا "دا ۵ خون"؛ پای صحبت اسپایک لی، کارگردان هالیوود

اسپایک لی یکی از کارگردانان و فیلمنامه‌نویسان مطرح هالیوود محسوب می‌شود. نژادپرستی، تبعیض و بی‌عدالتی اجتماعی از موضوعات محوری آثار او هستند. مالکوم ایکس (۱۹۹۲)، مرد نفوذی (۲۰۰۶) و بلکککلزمن (۲۰۱۸) از جمله آثار معروف او هستند. گفت‌وگوی دویچه وله با این کارگردان برجسته روز دوشنبه (۸ ژوئن / ۱۹ خرداد) از طریق "زوم" انجام گرفت، اسپایک لی در خانه‌اش در بروکلین و اسکات روکس‌بورو، گزارشگر دویچه وله در آپارتمانش در کلن آلمان.

دویچه وله: راستش قصد داشتم با شما در باره فیلم جدید فوق‌العاده‌تان "دا ۵ خون" (Da 5 Bloods) صحبتم کنیم، اما نخست باید به موضوع مرگ جورج فلوید بپردازم. این باری دیگر است که ما شاهد کشته شدن یک شهروند سیاهپوست غیرمسلح در آمریکا به دست پلیس هستیم.

اسپایک لی: همانطور که در تصاویر ویدیویی دیدیم!

دویچه وله: دقیقا همین نکته را می‌خواستم بدانم. وقتی این تصاویر را دیدید، اولین چیزی که به ذهن شما خطور کرد چه بود؟

اسپایک لی: حس کردم که دارم تصویری را دوباره می‌بینم؛ تصاویری را که در ارتباط با مرگ اریک گارنر دیده بودم (گارنر هم سیاه‌پوستی بود که در تاریخ ۱۷ ژوئیه ۲۰۱۴ به دست پلیس کشته شد). من در سال ۱۹۸۹ میلادی فیلمی ساختم به نام "کار درست را بکن". این فیلم در مورد یک هنرمند گرافیتی به اسم مایکل استوارت است که در روز ۱۵ سپتامبر ۱۹۸۳ بر اثر فشاری که پلیس به گردن او آورده بود، جان باخت. بعد از آن بود که من به فکر تمامی شهروندان سیاهپوستی بودم که کشته شده بودند. نه فقط آنهایی که به دست پلیس خفه شدند، بلکه آنهایی هم که به ضرب گلوله مأموران پلیس جان خود را از دست دادند.

اسپایک لی در فوریه ۲۰۲۰ در مراسم اهدای جوایز اسکار

دویچه وله: این اتفاق اکنون دهه‌هاست یا شاید بهتر باشد بگوییم قرن‌هاست که روی می‌دهد. به نظر شما چه کار باید کرد، تا این وضع به پایان برسد؟

اسپایک لی: ما در آمریکا شاهد آن هستیم که شهروندان، آن هم نه فقط کسانی که رنگ پوست‌شان سیاه یا قهوه‌ای است، بلکه آمریکاییان سفیدپوست که برادران و خواهران من هستند، خیابان‌ها را فتح می‌کنند، به ما می‌پیوندند و خواهان پایان این وضعیت هستند. در سراسر آمریکا این فریاد به گوش می‌رسد که در دستگاه پلیس باید تغییراتی صورت گیرد. ما باید دست به کار شویم و آن را اصلاح کنیم. شکی نیست که در دستگاه و نهاد پلیس در آمریکا باید دگرگونی‌هایی انجام شود.

دویچه وله: به نظر شما کسی که در رأس قدرت است، تا چه اندازه تقصیر دارد؟ پرزیدنت ترامپ که شما او را "مأمور نارنجی‌رنگ" (سمی که در جنگ ویتنام به کار رفته بود) می‌نامید؟

اسپایک لی: "مأمور نارنجی" به عنوان بدترین رئیس جمهور در تاریخ ایالات متحده آمریکا به ثبت خواهد رسید. تماشایی این مسئله واقعا بامزه است که چطور هم‌پیمانان، ژنرال‌ها و سیاستمداران نزدیک به او اکنون به تدریج از او فاصله می‌گیرند، چون نشانه زمان را درک کرده‌اند و نمی‌خواهند در کنار و به همراه این مرد به جرگه تاریخ بپیوندند؛ به عنوان کسانی که طرف به اصطلاح ناحق بوده‌اند.

دویچه وله: در فیلم‌جدیدتان "دا ۵ خون" (Da 5 Bloods) تمرکز شما بر رویدادهای تاریخی است. چرا قصد داشتید داستان سربازان سیاهپوست آمریکایی در جنگ ویتنام را روایت کنید؟

اسپایک لی: خب ما فیلم‌هایی داریم در باره سربازان سیاهپوست و فیلم‌هایی در باره جنگ ویتنام. در یکی از فیلم‌های محبوب من، "اینک آخرالزمان" (محصول ۱۹۷۹) اشاره‌ای ستایش‌آمیز هست. در این فیلم لارنس فیشبرن ۱۴ ساله نقش‌آفرینی کرده است. اما من می‌خواستم در فیلم فقط سرگذشت سربازان سیاهپوست [در جنگ ویتنام] را به تصویر بکشم.

نمایی از فیلم "دا ۵ خون"، تازه‌ترین اثر اسپایک لی

دویچه وله: شهروندان سیاهپوست در تمامی جنگ‌های آمریکا حضور داشته‌اند.

اسپایک لی: حتی اولین آمریکایی که در جنگ کشته شد، سیاهپوست بود و کریسپوس آتوکس نام داشت. ( آتوکس در کشتار بوستون در سال ۱۷۷۰ میلادی جان باخت)

دویچه وله: شما این موضوع را در فیلم‌تان روایت می‌کنید. اما در تقریبا تمامی فیلم‌های جنگی ساخت هالیوود معمولا سیاهپوستان کنار گذاشته شدند. با توجه به این مسئله فکر می‌کنید آمریکاییان در باره گذشته‌شان چه تصویری تاریخی در ذهن دارند؟

اسپایک لی: داستان واقعی برای آنان روایت نمی‌شود. و حقیقت این است که همه چیز از آموزش و آگاهی شروع می‌شود. به من هم مثل بسیاری از کودکان دیگر در مدارس یاد داده شد که جورج واشنگتن هیچگاه دروغ نگفت. جورج واشنگتن، اولین رئیس جمهور آمریکا درخت گیلاس پدرش را تبر زد و به این مسئله اعتراف هم کرد. اما به ما هیچوقت این نکته تاریخی را یاد ندادند که جورج واشنگتن، اولین رئیس جمهور آمریکا ۱۲۳ برده داشت. این موضوع کنار گذاشته شد؛ آن هم به عمد.

دویچه وله: از ساخت فیلم "کار درست را بکن" اکنون ۳۱ سال می‌گذرد. اما در خیابان‌ها هنوز هم اتفاتی مشابه روی می‌دهند. آیا به آینده امیدوارید؟

اسپایک لی: این به من امید می‌دهد، وقتی می‌بینم که میلیون‌ها آمریکایی به خیابان‌ها می‌روند و می‌گویند: "دیگر بس است". بله من امید دارم و امیدواری من هنوز بیشتر می‌شود، وقتی به روز ۴ نوامبر ۲۰۲۰ فکر می‌کنم، روز برگزاری انتخابات ریاست جمهوری آمریکا.