زنگالو، زاگالو، و آخرین قهرمانی ایران در جام ملت‌های آسیا

از آخرین قهرمانی فوتبال ایران در جام ملت‌های آسیا ۴۴ سال می‌گذرد که این فاصله تا آغاز دوره بعدی این رقابت‌ها به چهل و هفت سال خواهد رسید.

ایران در سیزدهم ژوئن ۱۹۷۶ با غلبه بر کویت، نخستین و تنها تیم تاریخ قاره لقب گرفت که سه بار پیاپی روی سکوی برتر جام ملت‌های آسیا ایستاده.

این قهرمانی در امتداد دهه طلایی فوتبال ایران رقم خورد که از خود تهران (ورزشگاه امجدیه) و در سال ۱۹۶۸ آغاز شده بود.

بازی‌های ۱۹۷۶ (جام ششم) با حضور شش کشور در ورزشگاه‌های آریامهر (آزادی) تهران و باغشمال تبریز برگزار شد.

علی پروین جام قهرمانی را در ۱۹۷۶ بر سر دست برده است

۹ تیم اعلام آمادگی کرده بودند اما تیم‌های عربستان، کره شمالی و تایلند کناره‌گیری کردند. ایران مدافع عنوان قهرمانی، چین، عراق، کویت، مالزی و یمن تیم‌های حاضر در مرحله نهایی بودند.

مرحله مقدماتی با ۲۱ تیم برگزار شد. در گروه اول با انصراف بحرین، لبنان، سوریه و پاکستان، تیم‌های کویت و یمن بدون مسابقه به دور نهایی راه یافتند.

در گروه ‌دوم چهار تیم‌ عراق، عربستان، قطر و افغانستان حضور داشتند که‌ عراق و عربستان صعود کردند.

در گروه سوم مقدماتی، کره شمالی در ضربات طولانی پنالتی ۱۱ بر ۱۰ هنگ کنگ را برد و در فینال هم بر چین غلبه کرد تا صدرنشینی را از آن خود کند. چینی‌ها پیش از این بازی از سد ژاپن گذشته بودند.

در گروه آخر مالزی و تایلند شگفتی‌ساز شدند و کره جنوبی نایب قهرمان دوره گذشته را حذف کردند.

در دور نهایی که تیم‌ها در دو گروه سه تیمی تقسیم می‌شدند، ایران با سرمربیگری حشمت مهاجرانی که جانشین فرانک اوفارل ایرلندی شده بود با گل‌های ناصر نورایی و حسن روشن از سد عراق گذشت.

بازی بعدی برای ایران در برابر یمن بود که ۸ گل در بر داشت تا پرگل‌ترین پیروزی ایران در تاریخ جام ملت‌های آسیا به ثبت برسد.

غلامحسین مظلومی هت تریک کرد، علیرضا عزیزی و ناصر نورایی هر کدام دو بار و علیرضا خورشیدی گلزنان ایران در این مسابقه بودند.

چین رقیب ایران در مرحله نیمه ‌نهایی بود. آنها در تبریز با با مالزی مساوی کردند و به کویت باختند اما رقیب ساده‌ای برای ایران نبودند و ۱۰۰ دقیقه دروازه‌شان را بسته نگه داشتند.

علیرضا خورشیدی به بیتابی شصت هزار تماشاگر پایان داد. حسن روشن نیز در دقیقه ۱۱۹ حکم صعود ایران را به فینال امضا کرد.

ساعتی پیش از این دیدار و در همین ورزشگاه، درگیری شدید بازیکنان کویت و عراق در نیمه نهایی به برتری کویت در وقت‌ اضافه انجامید. رقابتی که از جنجالی‌ترین مسابقات تاریخ جام ملت‌هاست.

دیدار پایانی بین ایران و کویت با قضاوت داوری از سوئیس، بیش از ۱۰۰ هزار تماشاگر داشت.

در هفتاد و یکمین دقیقه علی پروین با ضربه ایستگاهی توانست دروازه احمد الطرابلسی اسطوره فوتبال این کشور که در جام جهانی ۱۹۸۲ بازی کرد را باز کند.

شادی تیم ایران پس از قهرمانی در مسابقات جام ملت‌های ۱۹۶۸

در این بازی تلاش‌های فیصل الدخیل بی نتیجه ماند. او سابقه گلزنی در جام جهانی را در برابر چکسلواکی دارد.

الدخیل پس از انقلاب به حجازی در نیمه نهایی جام ملت‌های ۱۹۸۰ گل زد. همچنین پنالتی موفق مقابل بهروز سلطانی در رده‌بندی جام ملت‌های ۱۹۸۴ و پنالتی دقیقه آخر مقابل عابدزاده در مقدماتی المپیک سئول.

هدایت کویت را ماریو زاگالو (سرمربی برزیل قهرمان در جام جهانی ۱۹۷۰) به عهده داشت.

رجزخوانی‌های زاگالو باعث شد ضیا آتابای ترانه‌ای بخواند که نماد به جا مانده از آن مسابقات است و همچنان در شبکه‌های اجتماعی بازنشر می‌شود.

ترانه زاگالو از «زنگالو» متولد شد. اثر استاد حسن خوشدل «ترانه‌ساز دریا» آهنگساز و نوازنده گیلانی در دهه ۵۰. ضیا زنگالو را با اجازه خوشدل بازخوانی کرد.

«مرد دریای خزر زنگالو» تراژدی صیادی است که به دریای طوفانی زد اما برنگشت. ترانه‌ای که با تغییر محتوا اما با همان ریتم، درباره ماریو زاگالو خوانده شد.

با این حال ادعاهای زاگالو درباره تیم ملی کویت به حقیقت پیوست. با وقوع انقلاب اسلامی و افول فوتبال در ایران، میراث زاگالو تبدیل به قدرت برتر آسیا شد.

درخشش منصور رشیدی از مهم‌ترین وقایع جام ملت‌های ۱۹۷۶ است. جراحی ناصر حجازی به خاطر آپاندیس، رشیدی را به فهرست تیم و ترکیب اصلی رساند.

او هیچ گلی نخورد تا ایران مقتدرانه فاتح جام ششم شود. افتخاری که در تاریخ جام ملت‌ها نصیب هیج یک از تیم‌های قهرمان نشده است.

آندرانیک اسکندریان، حسن نظری، بیژن ذوالفقارنسب، نصر‌الله عبداللهی، پرویز قلیچ‌خانی(کاپیتان) علی پروین، ابراهیم قاسم‌پور، ناصر نورایی (غلامحسین مظلومی)‌ علیرضا خورشیدی و حسن روشن سایر بازیکنان ایران در نبرد نهایی بودند.

قلیچ‌خانی تنها بازیکن آسیاست که سه بار قهرمان جام ملت‌ها شده. سپهبد علی حجت کاشانی که خرداد ۵۵ جام قهرمانی را به پرویز قلیچ‌خانی اهدا کرد کمتر از سه سال بعد (فروردین ۵۸) در زندان قصر تیرباران شد.

اتهامات آیت‌الله خلخالی به کاشانی در جلسه دادگان انقلاب «برگزاری برنامه‌های نمایشی المپیک‌ها و غیره و غیره و کشاندن جوانان به منجلاب فساد» بود.

کاشانی مانند سایر افرادی که روبروی جوخه آتش انقلاب ایستادند، بدون وکیل مدافع محاکمه شد. خلخالی تاکید داشت فقط به کسانی که «لال» باشند اجازه می‌دهد وکیل داشته باشند.