میان مباحث الهی، دینی و طبیعیات گسست به‌وجود آمده است

به گزارش خبرگزاری مهر، غلامرضا جلالی، عضو هیئت علمی گروه هنر و تمدن اسلامی پژوهشکده اسلام تمدنی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی اظهار کرد: برخی از آیات قرآن نشان می‌دهد که انسان با توجه به جایگاهش به‌عنوان «خلیفه‌الله» بر روی زمین است، خداوند در آیه ۱۶۵ سوره انعام می‌فرماید: «وَهُوَ الَّذِی جَعَلَکُمْ خَلَائِفَ الْأَرْضِ» بدین منظور که هر کسی که قابلیت لازم را پیدا کند، باید احکام الهی را بر روی زمین دنبال کند و به نوعی باید شریعتی را اجرا کند که معادل با عالم تکوین است، زیرا اگر ما قانون و شریعت را دنبال کنیم که با تکوین ارتباطی نداشته باشد، در نتیجه با تخریب تکوین مواجه خواهیم شد. از این رو، بحث کرونا در حقیقت به نوعی از تفرقات انسان حکایت می‌کند که آن‌را به وجود آورده که متأسفانه این آفرینش او باعث آفت و خرابی شده است. البته همچنین با توجه به اینکه ما برخی از برنامه‌های طبی و اقدامات اکتشافی را در خصوص مسئله زیست محیطی و زیستی دنبال می‌کنیم، نتیجه می‌گیریم که این نوع پدیده‌ها به هر طریقی می‌توانند ایجاد شوند.

جلالی گفت: اگر نگاهی به تاریخ بشریت داشته باشیم، متوجه می‌شویم که به هیچ عنوان نمی‌توان پدیده‌ای مانند کرونا را پیدا کرد که به‌صورت جهانی فراگیر باشد و از این رو می‌توان گفت که این پدیده، پدیده جدیدی است و نشان می‌دهد خداوند امانتی را در حفظ حیات برای او قائل شده و او را به‌عنوان خلیفه خود در نگه‌داری از محیط زیست قرار داده است. متأسفانه انسان نتوانسته با معادلات خود در اکوسیستم حیات خود عمل کند و اکوسیستم طبیعی را تخریب کرده که این تخریب‌ها سبب شده که ما با پدیده‌های غیرطبیعی از جمله کرونا روبه‌رو شویم که جسم، روح، جامعه و تمدن‌های ما آمادگی برای پذیرش اینگونه بلایا را ندارد.

وی اظهار کرد: توجه ما باید از یک سو از مجرای قرآن به حاکمیت پروردگار باشد و اینکه ما براساس اراده خداوند به‌عنوان موجودی که از جایگاه ویژه‌ای برخوردار هستیم بر روی کره خاکی آمده‌ایم تا به نوعی تعادل را بر محیط زیست حاکم کنیم و از طرفی نیز عمل صالح ما می‌تواند به نوعی مجرای این موضوع باشد اما، شاهد هستیم که متأسفانه بین مباحث الهی، دینی و طبیعیات یک نوع گسست به وجود آمده است.

عضو هیئت علمی پژوهشکده اسلام تمدنی بیان کرد: امروزه افرادی که در حوزه‌های دینی فعالیت دارند و به‌دنبال دانش دینی هستند، به نوعی هیچ ارتباطی میان مسئله امانت خدا و نگه‌داری از محیط زیست و آیات الهی نمی‌دانند، اما این در حالی است که افرادی، هم در گذشته و هم امروز حضور داشته و دارند که در تلاش بوده‌اند تا میان بحث‌های طبیعی و الهی رابطه‌ای را ایجاد کنند. همچنین افرادی مانند حاج ملاهادی سبزواری را داریم که ایشان نیز در آثار خود تلاش کرده است که میان دین و علوم طبیعی ارتباط برقرار کند، ابوعلی سلماسی نیز یکی دیگر از دانشمندانی است که در تقسیم علوم همواره علوم طبیعی را در کنار علوم باطنی و شرعی و همچنین علم پزشکی را نیز در ردیف فقه قرار داده است. از این نوع تفکر دینی می‌توان دریافت که ایشان به طبیعت به منزله امر مادی نگاه نمی‌کرد، بلکه آن را یک امر فرهنگی می‌دانست.

رابطه بین دین، طبیعت و انسان

وی گفت: در واقع ما اگر بخواهیم چالش جدی با برخی از آفت‌ها داشته باشیم باید علم و دانش خود را از مجرای دین نسبت به کائنات و پدیده‌ها افزایش دهیم و اگر به طبیعت به‌عنوان امر فرهنگی بنگریم می‌توانیم برنامه‌ها و همچنین نظافت و حفاظت محیط زیست را به‌گونه‌ای دنبال کنیم که منتهی به پدیده‌های مخرب نباشد؛ لذا این امر بعضاً به بحث کلان تمدنی ما باز می‌گردد، اگر با نگاه تمدنی به دین و محیط زیست و به انسان نگاه نکنیم از طرفی رابطه بین انسان، دین و محیط زیست را نمی‌توانیم پیدا کنیم و از سوی دیگر نیز رابطه بین انسان، دین و بهداشت را نیز نمی‌توانیم به‌درستی درک کنیم.

جلالی بیان کرد: ارتباط تنگاتنگی بین این مقوله‌ها وجود دارد و سبب حفظ نوع انسان در جهان طبیعت می‌شود و حفظ انسان به‌عنوان یک موجود طبیعی به تمام موجودات طبیعی ربط پیدا می‌کند و ما نمی‌توانیم طبیعت را تخریب کنیم تا انسان را حفظ کنیم که البته این نکته را باید توجه داشت که این اتفاق هم رخ داده و طبیعت به خاطر انسان مخرب شده است.

وی گفت: امروزه در دوره‌ای زندگی می‌کنیم که طبیعت از روح خود جدا شده و خالق طبیعت از طریق انسان متجاوزگر خسران دیده، دیده نمی‌شود و به نوعی خداوند از میان علوم طبیعی و فضاهایی که انسان ساخته، پرداخته و تمدن‌هایی را که به وجود آورده است غایب شده و از این رو، کار دین و آموزش‌های دینی پیوند مجدد از یک مجرا و مجدد بین دین و علوم طبیعی است و ما در شرایط کنونی می‌توانیم این موضوع را به نوعی درس عبرتی برای خود بدانیم.

قطع صله رحم بشر با طبیعت

وی بیان کرد: در واقع باید این نکته را مورد توجه قرار داد که متأسفانه ما این بحث‌ها را در بحث‌های تفسیری، فقهی و کتاب‌های کلامی کم داریم. اما این در حالی است که میان عرفا به این مباحث توجه شده و آن‌ها گفته‌اند که انسان باید با طبیعت صله‌رحم داشته باشد، اما برخی از رفتارهای او نشان می‌دهد که با طبیعت صله‌رحم خود را قطع کرده است و در اینجا این موضوع به ذهن می‌رسد که چطور انسان می‌تواند صله رحم خود را قطع کند که این امر در نهایت به عذاب فردی و اجتماعی او منتهی می‌شود.

عضو هیئت علمی گروه هنر و تمدن اسلامی ادامه داد: ما در برخی از احادیث قدسی داریم که انسان باید با طبیعت صله رحم کند نه اینکه این رابطه را قطع کند و صله رحم بدین منظور است که انسان باید جایگاه طبیعت را بشناسد و آن را حفظ کند و همچنین ما باید بدانیم که حتی تعادل زیستی و مزاج ما از طبیعت است، به‌گونه‌ای که اگر می‌خواهیم که تعادل مزاجی داشته باشیم، این امر در طبیعتی که ما در آن زندگی می‌کنیم مربوط می‌شود. همچنین با وجود این موضوع نیز سلامتی ما به سلامتی محیط ارتباط پیدا می‌کند. بنابراین روح انسانی متأثر از میزان اعتدال مزاجی انسانی است و مزاج انسانی هم یک امر طبیعی است و عدم طبیعت حتی بر روی روان و فیزیک انسان نقش‌آفرین است و امراضی می‌تواند به وجود آید که شاید انسان قادر به وجود آوردن آن نباشد.

نمی‌توانیم با علوم عقلی به سراغ طبیعت برویم

وی با بیان اینکه باید درباره کرونا به حقایق بیشتر توجه کنیم، تأکید کرد: کرونا فرصتی را فراهم آورده که متوجه شویم ما نمی‌توانیم با علوم عقلی سراغ طبیعت رویم؛ چرا که علوم طبیعی خود راه ویژه خود را طی می‌کند. بسیاری از شخصیت‌های فلسفی و علمی ما از مجرای عقل با طبیعت برخورد کرده‌اند، در حالی که علوم عقلی طبیعت را نادیده می‌گیرد و طبیعت راه خاص خود را دارد و باید نوع ارتباطمان از طریق مجرای علوم طبیعی رخ دهد و طبیعت باید از مجرای علوم طبیعی راه خود را طی کند. با وجود این ما به علوم عقلی و طبیعی توجه نداریم و با این موضوعات به‌صورت انتزاعی برخورد کرده‌ایم و به این موضوعات اهمیت نمی‌دهیم، در حالی که غربی‌ها در نقطه مقابل ما قرار دارند و طبیعت‌شناسان ماهری هستند، اما طبیعت را از روح آن جدا کرده‌اند و بر این باورند که خدایی در طبیعت حضور ندارد.

جلالی تأکید کرد: امروزه ما در شرایطی قرار داریم که این بلا به‌صورت فراگیر و جهانی عمل می‌کند و برای آگاهی انسان‌ها این بلا می‌تواند برای افرادی که اهل تقوا باشند و به واقعیات هستی توجه دارند، مفید باشد. پس باید ضعف‌های خود را به حداقل برسانیم و برای پیروزی خودمان بر جهان طبیعت و … جهاد پیشه کنیم که امروزه با به وجود آمدن این بیماری، انسان باید واقعیت‌های جهان را ببیند و از کنار این پدیده‌های تأثیرگذار به راحتی عبور نکند و آن‌ها را نادیده نگیرد.