دنیا مدیون نهضت علمی امام صادق(ع) است/ عصر شکوفایی معارف ناب الهی

خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها: امام جعفر صادق (ع) فرزند امام محمد باقر (ع) در ۱۷ ربیع الاول سال ۸۳ هجری در شهر مدینه چشم به جهان گشود؛ وی که در فضل و دانش از برادران خود سرآمد بود، در میان شیعه و سنی آنچنان جایگاهی از نظر علم و دانش یافت که از ایشان به عنوان «رئیس مذهب» نام برده می‌شود.

نام آن حضرت جعفر و لقب شاخص ایشان «صادق» است، اگر چه القاب دیگری همانند فاضل، صابر و طاهر هم داشته‌اند اما لقب صادق را حضرت رسول اکرم (ص) برای آن حضرت انتخاب فرمودند، مرحوم مجلسی در جلد ۴۷ بحار الانوار صفحه ۸ روایتی بدین مضمون نقل کرده است که «امام زین العابدین (ع) از پدرش و او از جدش امیر المؤمنین (ع) نقل کرده که فرمود: «پیامبر اکرم (ص) فرمود: وقتی که فرزند من جعفر بن محمد بن علی بن الحسین بن علی بن ابی طالب متولد شد، او را صادق نام گذارید، زیرا در اولاد او کسی همنام او خواهد بود که به ناحق دعوی امامت می‌کند و او را کذاب خواهند گفت».

دوران زندگی امام صادق (ع) با تحولات و فراز و نشیب‌های فراوانی از نظر سیاسی و اجتماعی همراه بود، این امام همام پس از شهادت پدر گرامیشان امام محمد باقر (ع) در سن ۳۱ سالگی به امامت رسیدند؛ دوران امامت ششمین امام شیعیان با اواخر حکومت بنی امیه و اوایل حکومت بنی عباس همراه بود؛ ایشان زمانی که با توطئه منصور عباسی در مدینه در سال ۱۴۸ هجری به شهادت رسیدند ۶۵ سال داشتند.

درگیری امویان با عباسیان از یک سو و همچنین گسترش شورش‌ها و ظهور گرایش‌های مذهبی و نحله‌های انحرافی باعث شده بود آزادی سیاسی و مذهبی در جامعه دوران امام صادق (ع) افزایش یابد و فضایی برای ششمین امام شیعیان ایجاد شود تا بتوانند شاگران بسیاری را تربیت کرده و آزادی عمل بیشتری برای ترویج مبانی فکری تشیع داشته باشند.

عصر شکوفایی معارف اهل بیت (ع) را می‌توان به دوران سی و چهار ساله امامت امام صادق (ع) اختصاص داد. آن حضرت با توجه به نیاز جامعه آن زمان و آماده بودن زمینه اجتماعی، با ایجاد یک حوزه وسیع علمی و دینی، به تربیت شاگردان بسیاری در زمینه‌های مختلف علمی و مذهبی پرداختند.

تعداد شاگردان امام صادق (ع) به ۱۲ هزار نفر می‌رسد که چهار هزار نفر از آنها از شاگردان معروف آن حضرت هستند. امام ششم شیعیان با شرکت در مناظرات و مباحثات علمی و مذهبی علاوه بر آشکار ساختن چهره راستین اسلام و فقه آل محمد، شبهات دروغ سازان و نیرنگ بازان اموی و عباسی را نیز پاسخ می‌گفت و توطئه‌های آنان را باطل می‌کردند.

فقه شیعه مدیون علوم بی‌پایان امام صادق (ع) است

آیت الله العظمی صافی گلپایگانی، از مراجع تقلید شیعیان در نوشتاری به مناسبت سالروز شهادت امام صادق (ع) تصریح کرده است: فقه شیعه که متضمّن هزارها ماده قانونی و تعلیمی، و برنامه‌ای عملی و اخلاقی اسلامی است در بیشتر و بلکه تقریباً در تمام موارد، مدیون علوم بی‌پایان امام صادق علیه السلام است.

وی افزوده است: در اوضاع و احوال سیاسی کشورهای اسلامی در آن زمان، حضرت صادق علیه السلام مجال و فرصتی مهم یافت تا بزرگ‌ترین نهضت علمی را رهبری فرماید و مدرسه‌ای افتتاح کند که معروف‌ترین علما اسلام در آن تلمّذ و شاگردی کرده و اخذ حدیث و علم نمایند.

رهبری امام صادق (ع) در علوم اسلامی منحصر نیست، بلکه در سایر دانش‌های متنوعه مانند نجوم و هیئت، ریاضی، طب و شیمی نیز شاگردانی تربیت کرد

این مفسر قرآن کریم تصریح کرد: علوم حضرت امام جعفر صادق علیه السلام، بلاد و مجامع علمی اسلامی را فرا گرفت و علما عراق و حجاز و خراسان و شام از ایشان اخذ علم نموده و در مشکلات علمی و معضلات مسائل اسلامی تنها آن حضرت حلال مشکلات و دفاع معضلات بود.

وی افزود: آنچه که بیشتر شایان توجه و تأمل است این است که رهبری آن حضرت در علوم اسلامی منحصر نیست، بلکه در سایر دانش‌های متنوعه مانند نجوم و هیئت و ریاضی و طب و تشریح و معرفة النفس و شیمی و نبات‌شناسی و علوم دیگر از این قبیل نیز شاگردانی تربیت کرد که در این فنون معروف و مشهورند و همان مقالات و احادیث و کتاب‌هایی که از ایشان در صفحه روزگار باقی مانده و زینت‌بخش کتب مسلمین است، مانند توحید مفضل و رساله اهلیلجه و مباحثات آن حضرت با ملاحده، همه و همه شاهد این گفتار است که مکتب حضرت مانند یک دانشگاهی بود که دانشکده‌های عمده در علوم مختلفه در آن تأسیس شده باشد و در هر مکتب و دانشکده مباحثه و درس و تحقیق راجع به علم خصوصی تعقیب و دنبال شود.

آیت الله صافی گلپایگانی همچنین تأکید کرده است: باید قدر این مکتب و این گنج گران‌بها و معارف ناب را دانست و همگان در این دانشگاه بزرگ، زانوی تلمّذ و شاگردی بزنند و در ایام شهادت آن امام همام علیه السلام، همانند سابق در مجالس عزای آن حضرت شرکت کنند و با شکوه هر چه بیشتر این ایام را تجلیل و احترام نمایند.

توجه ویژه امام صادق (ع) به امور جامعه

یکی از اساتید حوزه علمیه قم در گفت‌وگو با خبرنگار مهر در رابطه با ابعاد شخصیتی امام جعفر صادق (ع) اظهار داشت: ششمین امام شیعیان در طول زندگی خود دو امام همام، امام محمد باقر (ع) و امام سجاد (ع) را درک کردند و از فضائل این بزرگان بهره برده‌اند.

حجت الاسلام سید جلال رضوی مهر به مقام علمی و معنوی امام صادق (ع) اشاره کرد و گفت: این امام همام به تمام علوم بشری مسلط بودند و بعد معنوی و عبادی، شجاعت و صلابت امام صادق (ع) زبان گویایی از شخصیت ایشان است.

امام صادق (ع) در عبادت و شب زنده‌داری همچون جد بزرگوارشان امام علی (ع) بودند

وی با بیان اینکه امام صادق (ع) دارای بالاترین درجه تکامل انسانی بودند، تصریح کرد: ایشان در عبادت و شب زنده‌داری همچون جد بزرگوارشان امام علی (ع) بودند.

این استاد حوزه علمیه قم با اشاره به اینکه امام صادق (ع) همواره در حال کار و تلاش بودند، گفت: ایشان به دیگران نیز توصیه می‌کردند برای کسب روزی حلال نباید از هیچ کوششی دریغ کنند و می‌فرمودند: «آدمی باید در پیِ کسب و کار برای حفظ آبروی خود باشد».

وی توجه به نیازمندان و اهتمام به وضعیت جامعه را از سفارش‌های امام صادق (ع) دانست و گفت: ششمین امام شیعیان در دوران امامت خود تلاش بسیاری کردند تا سطح علمی مردم و مسلمانان افزایش یابد و با روشنگری نسبت به حقایق اسلام و ترویج مذهب حقه شیعه با خرافات و فرقه‌های انحرافی مبارزه کردند.