خشونت خانگی در ایران در روزگار کرونا؛ 'شهرزاد خودت باش'

حق نشر عکس TASNIM

چقدر این حرف‌ها که همسرم مرا تحقیر می‌کند، همسرم روابطم با دوستان و فامیل را کنترل می‌کند، همسرم به من شک دارد و حرف‌های مشابه برایمان آشنا و در پاره‌ای مواقع دردناکند. این‌ها تجربه‌های‌ قربانیان خشونت خانگی در ایران هستند.

طبق آمار دولت ایران در سال ۸۳، حدود ۶۶ درصد زنان در ایران بعد از ازدواج حداقل یک بار خشونت خانگی را تجربه می‌کنند. این تنها آمار در این زمینه است که یک گروه پژوهشی ارائه کرد و بعد از آن هیچ آمار دقیق دیگری اعلام نشده است.

'شهرزاد خودت باش'

اما گروهی از فعالان حوزه زنان برای اینکه صدای این قربانیان را به گوش همگان برسانند دست به ابتکاری زده‌اند.

آنها وب‌سایتی راه اندازی کرده و با تولید پادکست ۱۳ قسمتی، داستان‌های این قربانیان را هر چند تکان‌دهنده و تلخ روایت کرده‌اند. هدف اصلی این پادکست شکستن سکوت و به دنبال آن شکستن چرخه خشونت است؛ چرخه‌ای که با سکوت و پنهان‌کاری ادامه یافته است. هدف دوم نمایان کردن نبود قانون در حمایت از این قربانیان است که اغلب آنها را زنان تشکیل می‌دهند و آثار جبران‌ناپذیر نبود اینگونه قوانین را در زندگی خود تجربه می‌کنند.

راوی که می‌گوید این پادکست را از داستان گویی شهرزاد قصه گو الهام گرفته خود قربانی ازدواجی خشونت‌بار است و می‌گوید همانطور که شهرزاد در هزار و یک شب با قصه‌گویی جلوی خشونت با خودش را می‌گرفت، زنان و قربانیان هم باید داستانشان را بیان کنند تا تابوها شکسته شوند و چرخه خشونت پایان یابد. او می‌گوید سکوت و پنهان‌کاری بستر را برای خشونت‌گر فراهم می‌کند تا به این سوء رفتار ادامه دهد.

راوی نه تنها از زنان، بلکه از مردان هم می‌خواهد به این جریان ملحق شوند. او تاکید می‌کند این پادکست قصد ندارد انگشت اتهام را به سوی مردها نشانه رود و معتقد است خشونت‌گر و آزارگر خود قربانی است و لطمه روحی و روانی می‌بیند. او از زنان می‌خواهد که "شهرزاد خود" باشند و در این پروژه مشارکت کنند تا داستان‌های آنها (به طور ناشناس) در این پادکست به گوش هزاران قربانی دیگر برسد.

• هشدار سازمان ملل درباره افزایش خشونت خانگی علیه زنان
• پلیس کرمان: ریحانه عامری با ضربه میله پدرش کشته شد
• لایحه حمایت از زنان مانع قتل رومینا و ریحانه می‌شد؟
• پرونده ۱۰ 'قتل ناموسی' در ایران

نبود قانون حمایتی

یکی از مسائل عمده که راوی در خلال داستان‌ها و روایت‌ها بارها به آن می‌پردازد نبود قانون برای حمایت از زنان خشونت‌دیده است.

ایران جزو معدود کشورهای دنیا‌ست که هیچ قانون مدونی در محافظت از زنان در قبال خشونت ندارد و تلاش‌های فعالان حقوق زنان هم هنوز نتوانسته به نتیجه ملموسی برسد.

بتازگی پیش‌نویس لایحه‌ای با عنوان "صیانت، کرامت و تامین امنیت بانوان در برابر خشونت" بعد از حدود ده سال و فراز و نشیب‌ فراوان، بخصوص مخالفت‌ تندروهای سنتی، اکنون در کمیته مجلس هیات دولت در حال بررسی است. پس از آنکه متن این لایحه تابستان سال گذشته در دسترس عموم قرار گرفت، بسیاری از فعالان حقوق زنان و وکلا به آن انتقاد کرده و اشکالاتی را به آن وارد دیده‌اند؛ از عنوان لایحه گرفته تا بند بند آن.

با وجود کاستی‌ها، در صورت تصویب نهایی و تبدیل شدن به قانون، این یک دستاورد بزرگ در حقوق زنان محسوب خواهد شد. شاید یکی از مهمترین نکات در پیش‌نویس، جرم‌انگاری خشونت با زنان است و نکته دیگر تعیین مجازات برای آزارهای خیابانی و مجازی.

پس از قتل دختر نوجوان تالشی رومینا اشرفی به دست پدرش اوایل خرداد امسال، معاون رئیس جمهور ایران در امور زنان گفت این لایحه به دستور حسن روحانی "خارج از نوبت" در هیات دولت بررسی خواهد شد ولی هنوز مشخص نیست دولت در چه تاریخی به این لایحه رسیدگی خواهد کرد.

• رومینا اشرفی که بود و چرا به قتل رسید؟
• قاتل رومینا : اتحاد چند نسل قانون، سنت و عرف
• رومینا اشرفی؛ روایت محرک‌های 'قانونی' قتل ناموسی

خشونت خانگی در زمانه کرونا

از ابتدای شیوع کرونا، چه در ایران چه در کشورهای دیگر، فعالان مدنی به علت قرنطینه و خانه‌نشینی گسترده، نگران سلامت زنان و کودکانی بودند که به اجبار در چهاردیواری خانه با آزارگرشان محبوس شدند. این کنشگران می‌گویند خانه‌ای که قرار بود مکان امنی برای زنان و کودکان باشد محل عذابشان شده است. حتی دبیر کل سازمان ملل، آنتونیو گوترش، درباره افزایش مهلک خشونت در قرنطینه خانگی هشدار داد.

در ایران اما با اینکه مسئولان برخی بهزیستی‌ها در استان‌هایی چون اصفهان، ایلام و البرز از افزایش تماس با اورژانس اجتماعی در رابطه با خشونت و آزار خبر دادند، برخی خبرگزاری‌ها و مقام‌های ارشد دولتی این آمار و اخبار را رد کردند و گفتند تعداد تماس‌ها در دوران کرونا فرق چندانی نکرده ‌است.