گام‌های بلند وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در مبارزه با سوءمصرف مواد مخدر

نقش وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در زمینه پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی به ویژه اعتیاد اهمیت بسیاری دارد. از همین رو و در هفته مبارزه با مواد مخدر، خانم دکتر «پروین داداندیش» مشاور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در ارتباط با نقش این وزارتخانه در کاهش آسیب‌های اجتماعی با خبرگزاری جمهوری اسلامی مصاحبه‌ای انجام داده‌اند. وی در این مصاحبه تاکید کرد که همکاری تنگاتنگ دستگاه‌های مسئول و همراهی هنرمندان و اصحاب فرهنگ، نقشی کلیدی در مبارزه با آسیب‌های اجتماعی و به ویژه اعتیاد در کشور دارد.  

فرهنگ، رسانه و دین؛ ظرفیت بالایی برای کمک به کاهش آسیب‌های اجتماعی دارند

دکتر داداندیش ضمن تاکید بر نقش وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، گفت «ظرفیت فرهنگ و رسانه و دین برای کاهش، مدیریت و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی ظرفیت بالایی است، به خصوص برای کشور ما که تمدن قوی و هویت ملی و اسلامی غنی داریم. در گذشته هم همین فرهنگ و هنر جامعه ایرانی را کمک کرده است تا بتواند با مشکلات و آسیب‌های اجتماعی مقابله کند. اگر بخواهم بگویم که امروز تا چه اندازه از این ظرفیت استفاده می‌شود، باید بگویم که به صورت سلیقه‌ای و جدا جدا در این زمینه استفاده شده است. نخبگان، اندیشمندان و اصحاب فرهنگ و هنر همگی تلاش کرده‌اند تا به صورتی رسالت خود را انجام دهند. اخیراً مقام معظم رهبری هم تاکید داشته‌اند که پیام باید به صورتی هنرمندانه زده شده و به جوانان انتقال پیدا کند. این هم تاکید ایشان است که هنر در کاهش و مدیریت آسیب‌های اجتماعی نقش ایفا کند».

وی افزود: «به نظر من مشکل اصلی این است که دست‌اندرکاران و صاحبان فرهنگ و هنر نسبت به آسیب‌های اجتماعی اطلاع دقیق و کاملی ندارند. بطور مثال اینکه روند اعتیاد در کشور چگونه است و چه پیامی باید به جامعه در این خصوص داده شود. اگر این آگاهی به صورت کامل انجام شود هر نویسنده، کارگردان، هنرمند و اهل فرهنگ و هنر خودش می‌تواند رسالتش را ایفا کند. مهم این است که حرفی که ما از طریق فرهنگ و هنر به مخاطبمان در خصوص کاهش آسیب‌های اجتماعی می‌زنیم، باید حرفی دقیق، علمی، بومی و متناسب با جامعه باشد که جامعه بشنود و از آن بهره ببرد».

مشاور اجتماعی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی یادآور شد که «دستگاه‌ها و نهادهای متولی حوزه‌ی اجتماعی که در خط مقدم مبارزه با آسیب‌های اجتماعی هستند، ارتباط خوبی با دستگاه‌ها و نهادهای فرهنگی برقرار نمایند تا این انتقال اطلاعات تسهیل شود. من فکر می‌کنم که این اتفاق در سال‌های اخیر افتاده است و خیلی خوشبین هستم که در آینده وضعیت بهتر شود و ما با همکاران در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تلاش‌های زیادی را انجام داده‌ایم. اگر این ارتباط برقرار شود و اطلاعات و دستاوردها به صورت دقیق منتقل شود و اصحاب فرهنگ و هنر با آن آشنا شوند، می‌توانند با خلاقیت‌ها و ایده‌های خود، مطلب را به جامعه منتقل کنند و آگاهی‌های جامعه را بالا ببرند. بعضی از باورهای غلط باید تغییر پیدا کند و هنرمندان می‌توانند به این امر کمک کنند. من یک مثال بزنم. در جلسه ای که در ستاد ملی مبارزه با مواد مخدر داشتیم، گزارش بسیار خوبی از یک مطالعه چهل ساله از ارتباط مصرف تریاک با سرطان ارائه داده شد که پزشکان و محققان ایرانی آن را انجام داده‌اند که نتایج آن بسیار گویا بود. اگر نتایج چنین تحقیقی به اصحاب فرهنگ و هنر منتقل شوند، آنان می‌توانند با سلیقه خود این نتایج مهم را به مخاطبان خود منتقل کنند. بنده توصیه می‌کنم که شهروندان این مطالعه را بررسی نمایند؛ زیرا نتایج بسیار جالبی دارد».

اقدامات دولت در برای مقابله با آسیب‌های اجتماعی ارزنده بوده است

این استاد دانشگاه در ارتباط با تلاش‌های دولت و به ویژه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در مبارزه با سوءمصرف مواد مخدر در کشور گفت که «اول باید دید کل کشور در این دولت چه اقداماتی صورت داده است. مقام معظم رهبری بعد از روی کار آمدن دولت یازدهم دستور دادند که یک مطالعه بر روی آسیب‌های اجتماعی در کشور صورت بپذیرد. شورای اجتماعی کشور که به دست وزیر کشور اداره می‌شود از دستگاه‌ها خواستند بر روی این موضوع مطالعه کنند. از همین رو وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز مطالعه‌ای را بر روی آسیب‌های اجتماعی انجام داد. در این مطالعه ۱۸ نوع آسیب همچون طلاق، اعتیاد، حاشیه‌نشینی، کودکان کار و مانند آن شناسایی شد و از همه وزارتخانه‌ها خواستند تا آمارهای خود را در این زمینه اعلام نمایند. یک مطالعه خوب هم بر روی موضوع «سرمایه اجتماعی» انجام پذیرفت که نشان می‌داد آخرین وضعیت جامعه چیست. نتیجه این مطالعات خدمت مقام معظم رهبری ارائه شد. ایشان توصیه‌هایی در این زمینه فرمودند و در چند سال اخیر به جدی پیگیری کردند و مستقیما جلسه تشکیل داده و بر این موضوع نظارت کرده‌اند. ایشان به دستگاه‌ها دستور دادند که اولاً آسیب‌ها اولویت‌بندی شده و چند آسیب به عنوان هدف در نظر گرفته شود. پس از آن همه دستگاه‌ها با یکدیگر هم‌افزایی و همکاری کرده و در ابتدا جلوی رشد آسیب‌ها گرفته شده و در مرحله بعد این آسیب‌ها کاهش پیدا کند».

دکتر داداندیش: مقام معظم رهبری به دستگاه‌ها دستور دادند که  آسیب‌های اجتماعی در کشور اولویت‌بندی شده و چند آسیب به عنوان هدف در نظر گرفته شود.

وی افزود: «اینجا نقش وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان یکی از اعضای شورای اجتماعی کشور پر رنگ شده است و وزارت فرهنگ نیز باید برنامه خود را مشخص می‌کرد. اولین کاری که در این ارتباط صورت گرفت آن بود که جناب آقای جنتی وزیر محترم وقت فرهنگ و ارشاد بنده را به عنوان مشاور حوزه اجتماعی مشخص کردند. قرار بر این شد که در وزارتخانه به صورت متمرکز بر روی برنامه‌ای که در کشور است و مطالبه مقام معظم رهبری نیز بود، کار شود».

دکتر داداندیش ضمن تشریح ایده‌ها و برنامه‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای مبارزه با سوءمصرف مواد مخدر گفت: «یکی از پیشنهادات این بود که باید ورای برنامه‌ها و بودجه عادی وزارتخانه، برنامه فوق‌العاده طراحی شود. اینکه ما بتوانیم همکارانمان را در نزدیک ۲۲ معاونت، مرکز و سازمان زیر مجموعه وزارت ارشاد همفکری کنیم که چه کاری برنامه فوق‌العاده است و چه برنامه‌های صورت بگیرد، انجام شد. به پیشنهاد جناب آقای دکتر صالحی وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی، یک شورای اجتماعی و فرهنگی تشکیل شد. در این شورا که ریاست آن با خود وزیر است، ما به صورت منظم با نمایندگان سازمان‌ها و ستادها جلسه داریم و این جلسات ما باعث شده است که همفکری و تبادل اطلاعات در خصوص آسیب‌ها اجتماعی و آخرین وضعیت آن‌ها و همچنین نقش وزارتخانه در ارتباط با کاهش این آسیب‌ها مشخص شود. تقسیم کار خوبی صورت پذیرفته است. هرکدام از معاونت‌ها، سازمان‌ها و مراکز برنامه‌هایی داده‌اند و حدود ۱۰ الی ۱۲ برنامه در سال‌های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ اجرا و ارزیابی شد. این ارزیابی‌ها به ما کمک می‌کند که بتوانیم برنامه ها را موثرتر طراحی کنیم».

دکتر داداندیش در ادامه افزود: «ما در یک سطح تلاش کرده‌ایم ارتباط بین فرهنگ، هنر و رسانه‌ را با روند آسیب‌های اجتماعی و آخرین اطلاعات آن برقرار کنیم. سعی کرده‌ایم برنامه‌های فوق‌العاده‌ای را در راستای وظایف و ماموریت‌های وزراتخانه طراحی نماییم. ویژگی این برنامه‌ها آن است که هم پوشش جمعیتی و جغرافیایی بیشتری دارد و هم هم‌افزایی بین دستگاه‌های زیرمجموعه وزارتخانه و دستگاه‌های خارج از وزارتخانه دارد».

محتواهای با کیفیتی برای مبارزه با مواد مخدر تولید شده است

مشاور اجتماعی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در توضیح اقدامات و فعالیت‌های این وزارتخانه در حوزه تولیدات فرهنگی برای مبارزه با سوءمصرف مواد مخدر، گفت که «لازم است که یکی از برنامه‌های فوق‌العاده‌ای که در سال ۱۳۹۶ از سوی مرکز رسانه‌های دیجیتال پیشنهاد و  مورد حمایت شورای اجتماعی کشور قرار گرفت را معرفی نمایم. همانطور که می‌دانیم وزارت فرهنگ و ارشاد مسئولیت و وظیفه دارد که محتوا نیز تولید کند. محتوایی که مناسب شبکه‌های اجتماعی باشد یک موضوع مهم است. خوشبختانه دوستان برنامه ای را پیشنهاد دادند که در ۵ استان کشور که از نظر آسیب‌ها وضعیت نامناسبی داشتند انتخاب شده و قرار شد از جوانانی که در موسسه‌های دیجیتال فعالیت داشتند بخواهیم تا در خصوص آسیب‌های اجتماعی، محتوایی همچون پیام، کلیپ، فیلم‌های یک دقیقه‌ای، کاریکاتور و مانند آن تولید کنند».

وی افزود: «خوشبختانه کار خوبی صورت گرفت و نزدیک به ۱۱۵۰ محتوا تولید شد. جالبی این تولیدات آن بود که بسیاری از آن‌ها به زبان محلی بود. اگر شما بخواهید پیامی را به مخاطبی برسانید و وقتی زبان اول مخاطب شما، زبان دیگری است، شما پیام را به فارسی مطرح می‌کنید اما زبان مخاطب شما زبان دیگری است، در ترجمه بار معنایی پیام تغییر می‌کند. خوشبختانه جوانان خوب ما از این فرصت استفاده کردند. بسیاری از پیام‌های تولیدی به زبان مادری بود. این بسیار مهم بود. ما توانستیم محتواهایی را در خصوص آسیب‌های اجتماعی تولید کنیم و به جامعه آگاهی بدهیم، به چه کسانی آگاهی دهیم؟ به کسانی که در فضای مجازی فعالیت و حضور بیشتری دارند. نتایج این بود که به نظر می‌آمد تاثیر بهتری دارد. به همین دلیل از سال ۱۳۹۶ این برنامه ادامه دارد، به استان‌های دیگری رفته است و از سال ۱۳۹۸ به صورت یک رقابت بین موسسات اجرا می‌شود. البته به دلیل شیوع کرونا فعالیت‌ها کاهش پیدا کرد، اما خوشبختانه دوباره این برنامه در حال انجام است».

در سال‌های گذشته تولید محتوا به زبان‌های محلی برای آموزش شهروندان در دستور کار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی صورت پذیرفته است. 

این صاحب‌نظر حوزه آسیب‌های اجتماعی ضمن تحلیل نقاط ضعف و قوت برنامه‌ها در مبارزه با سوءاستفاده از مواد مخدر در کشور، گفت: «یک اشکال اصلی بین دستگاه‌های فرهنگی و دستگاه‌های اجتماعی آن بود که تعامل خوبی میان این دستگاه‌ها وجود نداشت و تبادل اطلاعات صورت نمی‌پذیرفت. به هر حال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مرجع فعالیت‌های فرهنگی و هنری است. دستگاه‌های اجتماعی باید از این مرجع استفاده کرده و با آن همکاری کنند. اما این دستگاه‌ها خودشان به صورت سلیقه‌ای از کارگردانان و هنرمندان استفاده می‌کردند. در سال گذشته در یک جلسه بسیار خوب با حضور جناب آقای صالحی وزیر فرهنگ و جناب آقای سردار مومنی دبیر ستاد مبارزه با مواد مخدر برگزار گردید، این موضوع بررسی شد. وزیر محترم ظرفیت‌های وزارتخانه را در حوزه فرهنگ، هنر، رسانه و دین مطرح کردند. ما قالب‌ها و فرصت‌های خوبی داریم که با مخاطبان مختلف ارتباط برقرار کنیم. قرار بر این شد که همکاری شروع شود و زمانی که خاتمه پیدا کرد آن را ارزیابی کرده و بتوانیم این همکاری‌ها را ارتقاء دهیم. خوشبختانه از مهرماه سال گذشته تا امروز توافقی صورت گرفته است. ده زیرمجموعه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پای کار آمدند، برنامه‌های خود را ارائه دادند، ستاد این برنامه‌ها را تصویب کرد و شروع به کار شد. نزدیک به ۴۰ کلیپ تهیه شد، البته قرار بود محصولات بیشتری تهیه شود که به دلیل شیوع کرونا این کار کمی عقب افتاد. قرار است فیلم سینمایی بلندی براساس آخرین اطلاعاتی که ستاد درباره مسائل مربوط به سوءمصرف مواد به ما داده است، تهیه شود و محتوای آن مورد نظارت قرار گرفته و تایید شده است. قرار است ۱۰ فیلم مستند نیز تهیه شود».

نتایج تحقیقات علمی درباره سوءمصرف مواد مخدر باید به اصحاب فرهنگ و هنر انتقال داده شود

دکتر داداندیش تاکید داشت که دستگاه‌های اجرایی بایستی اصحاب فرهنگ و هنر را در جریان نتایج تحقیقات درباره سوءمصرف مواد مخدر قرار دهد و گفت: «آخرین تحقیقاتی که در سطح جهان انجام شده است، نشان می‌دهد که تماشای فیلم مستند می‌تواند بسیار تاثیرگذار باشد. یعنی اگر مخاطب ببیند یک جوان قبل از مصرف چه زندگی داشته است و بعد از مصرف به چه روزی افتاده است، دیگر نیازی به توضیح نیست و خود فرد برداشت لازم را به دست می‌آورد. ما بحث تولید تئاتر را نیز داریم. در هفته مبارزه با مواد مخدر قرار داریم. در این هفته فعالیت‌های بسیار خوبی انجام شده است. قرار است فردا یک نمایشگاه افتتاح شود. همچنین قرار است یک هم‌اندیشی از سوی انجمن مفاخر برگزار شود. سردار مومنی نیز طبق برنامه از خبرگزاری ایرنا بازدید کرده و نشستی را با این رسانه خواهند داشت».

وی در ادامه ضمن تشریح فعالیت‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در خصوص مبارزه با آسیب‌های اجتماعی گفت «یکی از کارهایی هم که در این زمینه انجام شده است و به نظرم جزو نقاط مثبت عملکرد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی آن است که ما ظرفیت‌های مردمی خوبی هم داریم. وزارت فرهنگ نزدیک به ۲۵ هزار کانون فرهنگی هنری مساجد را زیر پوشش دارد. همینطور کتابخانه‌های عمومی کشور که در کل کشور گسترش دارند، مجموعه‌های مردمی هستند که یا مردم در آن‌ها رفت و آمد دارند یا توسط جوانان و فعالان مسجدی ایجاد شده است. این‌ها ظرفیت‌های خوبی هستند و ما برنامه‌های مشترکی با آن‌ها داشته‌ایم. نکته‌ای که مهم است، این است که اگر ما بتوانیم به گروه‌های مرجع دسترسی داشته باشیم و اطلاعات را به گروه‌های مرجع بدهیم، آن‌ها اطلاعات را بهتر انتقال خواهند داد. به همین دلیل نشست‌هایی با هنرمندان، اهل قلم و مانند آن‌ها طراحی شده و بعضی از آن‌ها اجرا و برخی دیگر به دلیل شیوع کرونا عقب افتاده است که انشاالله در آینده انجام خواهد شد».

مشاور اجتماعی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود: «به هر صورت ما پیام‌های علمی، واقعی و گزاره‌های صحیحی که توسط ستاد مبارزه با مواد مخدر بعد از سال‌ها تحقیق طراحی شده و قرار است که به اقشار مختلف جامعه انتقال پیدا کند، در دسترس داریم و امیدواریم که نویسندگان، شعرا و هنرمندان ما با ایده‌های نو و خلاقیت خود بتوانند آن را به مردم انتقال دهند. آنچه که مهم است، این است که ما نیاز داریم مسئله مبارزه با مواد مخدر را اجتماعی کنیم و فقط به فعالیت دستگاه‌های دولتی محدود نکنیم، بلکه باید همکاری مردم و خانواده‌ها هم باشد. نقش خانواده‌ها بسیار مهم است و در این راستا ما تولیدات محتوایی خوبی داریم که انشاالله خانواده‌ها از آن استفاده کنند».

این استاد دانشگاه گفت «تجربه جهانی نشان می‌دهد که با همکاری و هم‌افزایی همه ظرفیت‌های دولتی و مردمی باید با یک آسیب مثل اعتیاد مبارزه کرد. بطور مثال ما اکنون در هفته جهانی مبارزه با مواد مخدر هستیم و روز ششم تیرماه روز جهانی مبارزه با مواد مخدر است. امروزه در دنیا یک شعار طراحی می‌کنند و همه دنیا سعی می‌کنند این شعار را به زبان‌های خود و به روش‌های خود به جامعه و مخاطبین خود انتقال دهند. ستاد در حال طراحی این شعار است که بتواند آن را به اقشار مختلف منتقل کند. این نشان می‌دهد که باید یک پویش و گفتمان ملی برای مبارزه با هر آسیبی و از جمله مهمترین آسیب اجتماعی که در کشور ما به دلیل شرایط اجتماعی و جغرافیای وجود دارد باید ایجاد شود که خوشبختانه دارد این اتفاق می‌افتد. نکته دیگر بحث کمبود منابع است که باید بهره‌وری فعالیت‌هایمان را بالا ببریم. همچنین استفاده از خلاقیت‌های نسل جوان ما اهمیت دارد و باید از آن استفاده کنیم. استارت‌آپ‌ها نیز می‌توانند نقش داشته باشند. همینطور استمرار فعالیت‌ها مهم است. با تغییر دولت‌ها و تغییر مسئولین، فعالیت‌های بسیار خوب منقطع می‌شود. اگر فعالیت‌ها استمرار داشته باشد، آگاهی جامعه بالا رود و خانواده‌ها پای کار بیایند، اتفاق‌های خوبی خواهد افتاد».

مشاور اجتماعی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی: «تحقیقات نشان می‌دهد که شانس ابتلاء به مواد مخدر در دختران و زنانی که فقط یک اختلال اضطرابی دارند، دو برابر دختران و زنان عادی است»

وی افزود: «باید از تجربه جهانی مبارزه با مواد مخدر استفاده کرد. در آستانه روز مبارزه با مواد مخدر هستیم. اگر شعار روز جهانی مبارزه با مواد مخدر را با هم دوره کنیم می‌بینیم که در آن گفته شده «دانش بیشتر، مراقبت بهتر». در نتیجه خواهیم دانست که هم دستگاه‌های اجرایی کشور باید آخرین اطلاعات و مطالعات علمی خود را در رابطه با مصرف مواد مخدر در اختیار جامعه بگذارند و هم خانواده‌ها، جوانان و هر قشری که خدای ناکرده در معرض این مواد است، باید بیشتر مراقب خودشان باشند. بنده در این ارتباط یک مثال هم بزنم. اخیرا به مطالعاتی که در میان جامعه معتادین کشور انجام شده، نگاه می‌کردم. این تحقیقات نشان می‌دهد دختران جوان و زنانی که یک اختلال خلقی دارند، شانس ابتلاء به مصرف مواد و اعتیاد در آن‌ها چهار برابر بیشتر خواهد شد. همینطور شانس ابتلاء به مواد مخدر در دختران و زنانی که فقط یک اختلال اضطرابی دارند، دو برابر دختران و زنان عادی است. سوال بنده این است که اگر پدر و مادران بدانند که فرزندانی که تنها یک اختلال دارند، امکان ابتلاء بیشتری به مصرف مواد مخدر دارند، نباید به آرامش روح و روان بچه‌های خود بیشتر توجه کنند؟ خصوصاً به آرامش دختران خود».

داداندیش همچنین با تشریح مثال‌های دیگری در همین ارتباط گفت «ما می‌دانیم که طبق آخرین تحقیقات ستاد مبارزه با مواد مخدر، خانواده‌هایی که در آن‌ها اختلاف و بگو و مگو وجود دارد، شانس ابتلاء آنان به سوءمصرف مواد مخدر، دو برابر سایر خانواده‌ها است. یا خانواده‌هایی که در آن‌ها گفتگو وجود دارد، شانس ابتلاء فرزندان آن‌ها به اعتیاد کمتر است. ما می‌توانیم از این اطلاعات برای مراقبت از خودمان و بچه‌هایمان استفاده کنیم و گفتگو را در خانواده گسترش بدهیم. با بچه‌هایمان تمرین کنیم و اطلاعات والدین در این ارتباط بالا برود و در این ارتباط با فرزندان خود صحبت کنیم. بنده به مناسبت این روز از خانواده‌ها می‌خواهم اطلاعات خود را در مورد مواد مخدر بالا ببرند و یکبار دیگر به این موضوعات فکر کنند. رسانه‌ها با انتشار آخرین اطلاعات در این باره نقش داشته باشند و خانواده‌ها بتوانند از خودشان و فرزندانشان بیشتر مراقبت کنند. همچنین نکته بسیار مهمی که تحقیقات اخیر نشان می‌دهد نقش معنویت و دینداری در کاهش آسیب‌های اجتماعی از جمله اعتیاد است. جامعه ما خوشبختانه جامعه دینداری است و باید از این فرصت مهم و ظرفیت معنویت استفاده کرد و خانواده‌هایی که دینداری و اعتقادات فرزندان خود را بالا ببرند در برابر آسیب‌های اجتماعی از جمله اعتیاد مصونیت بیشتری خواهند داشت».