اعطای وام ۵۰ میلیونی به «ترک مصرف کنندگان مواد مخدر»

خبرگزاری فارس: مواد مخدر به عنوان مهمترین آسیب اجتماعی همه کشور‌های جهان از جمله ایران را تحت تأثیر خود قرار داده به طوری که میزان شیوع انواع مواد مخدر در دنیا در جمعیت ۱۵ تا ۶۴ سال ۵.۵ درصد جمعیت دنیا را در برمی‌گیرد و در ایران نیز میزان شیوع آن نیز ۵.۴ درصد این بازه سنی است.

سالانه میلیارد‌ها دلار صرف مبارزه با این مواد خانمانسوز شده و جان تعدتد زیادی در اثر مصرف انواع مخدر‌ها از دست می‌رود و تعداد زیادی نیز در راه مبارزه با قاچاقچیان مواد مخدر جان می‌دهند.

برای آشنایی با آخرین وضعیت مواد مخدر در ایران با امیرحسین یاوری، معاون کاهش تقاضا و توسعه مشارکت‌های مردمی ستاد مبارزه با مواد مخدر به گفتگو نشستیم. آنچه در ادامه از نظرتان می‌گذرد مشروح این گپ و گفت است.

*آقای دکتر! به عنوان اولین پرسش توضیح دهید در کشور چه تعداد مصرف کننده مواد مخدر داریم؟

تعداد مصرف‌کنندگان مستمر در جمعیت عمومی ۱۵ تا ۶۴ سال ۲ میلیون و ۸۰۲ هزارو ۸۰۰ نفر است و تعداد نفرات مصرف‌کنندگان تفننی در جمعیت عمومی کشور نیز یک میلیون و ۶۰۰ هزار نفر است. تنوع مواد مخدر خیلی زیاد است و بیش از ۲۰۰ مواد مخدر وجود دارد.

*درباره میزان کشفیات مواد مخدر در ایران توضیح دهید و اینکه کدام مناطق کشور کشفیات بیشتری داشته‌اید؟

در حوزه کشفیات نکته مهم در حوزه تولیدات است؛ وقتی آمریکایی‌ها در حدود ۲۰ سال وارد افغانستان شدند افغانستان پیش ۸۰۰ تن تولید داشت و، اما با ورود آن‌ها این میزان اکنون به ۸ هزار و ۸۰۰ تن رسیده است.

آمریکایی‌ها از سازمان ملل مجوزی گرفته بودند که از محل فروش مواد بتوانیم افغانستان را بازسازی کنیم و جالب است که سازمان ملل این مجوز را به آمریکا داد؛ به عبارتی اکنون عملاً آمریکا در افغانستان وظیفه تولید و قاچاق دارد؛ یعنی کسی که در مقابل ما وانت مواد مخدر می‌برد آدم‌های آمریکا هستند نه کشاورز افغانستانی.

یک تشکیلات کاملاً حرفه‌ای است؛ از میزان ۸ هزار و ۸۰۰ تن بیش از هزار تن آن به سمت ایران می‌آید؛ به شکلی که در سال گذشته ۹۵۰ تن کشفیات مواد مخدر ما بوده است.

درصدی از حجم ۸ هزار و ۸۰۰ تن مواد مخدر در افغانستان نیز از دست ما در رفته و درصدی نیز به سمت ما نمی‌آید و یکسری به چین، روسیه و آسیای مرکزی و یکسری به پاکستان و در نهایت در دنیا پخش می‌شود.

*افزایش ۲۰ درصدی تولید شیشه در افغانستان

این‌ها برای خود شبکه دارند و شبکه اطلاعاتی پشت آنهاست. مهم این است که از ۱.۵ سال پیش تاکنون در ایران مبارزه با شیشه خیلی جدی شد. مشکل اینجا است که خیلی از این افراد تولید کننده شیشه در کشور به افغانستان رفتند و اکنون تولید شیشه در افغانستان ۲۰ درصد افزایش پیدا کرده و این خطرناک‌تر است.

از میزان ۹۵۰ تن مواد مخدر کشور شده در کشور طی سال ۹۸، حدود ۷۶ درصد کشفیات مربوط به استان‌های شرقی یعنی سیستان، خراسان رضوی، خراسان جنوبی، هرمزگان، فارس، کرمان و یزد و بقیه کشفیات مربوط به استان‌های دیگر است؛ البته در کنار کشفیات مواد مخدر موضوع درگیری با قاچاقچیان و سلاح هم وجود دارد.

* در نقاط مختلف کشور و به ویژه در تهران شاهد وجود معتادان متجاهر هستیم که جلوه نا مناسبی دارد، چرا به این موضوع توجهی نمی‌شود؟

در ایران مواد مخدر جرم است؛ مگر اینکه فرد خودش به مراکز درمان ماده ۱۵ مراجعه کند. در این مراکز فرد معتاد به محض اینکه کارت عضویت می‌گیرد اگر همراه آن مواد مخدر باشد دیگر جرم نیست؛ چون تحت نظر پزشک کار درمان را انجام می‌دهد.

تعدادی از افراد معتاد هستند که نمی‌خواهند درمان شوند و براساس حکم قضایی پلیس این افراد را دستگیر می‌کند و به مراکز ماده ۱۶ یعنی همان کمپ‌هایی اجباری برده می‌شوند. در آنجا ۳ ماه می‌مانند و ابتدا اگر بیماری یا زخم‌های بازی داشته باشند مداوا می‌شوند تا خوب شوند. اگر این افراد در این مدت اگر تغییر نکردند مقام قضایی می‌تواند دوره نگهداری آن‌ها را تا ۳ ماه بعد نیز تمدید کند.

از زمانی که کرونا شروع شد بنا به درخواست ستاد ملی مبارزه با کرونا دیگر معتادان را آزاد نکردند؛ یعنی افرادی که در کمپ مانده بودند دیگر بیرون نیامدند.

افراد معتادی که در خیابان می‌بینید چند دسته هستند یک دسته هستند؛ افرادی هستند که مربوط همان ۷۰، ۸۰ هزار نفر زندانی بودند که قوه قضاییه آن‌ها را در اثر شیوع کرونا در اواسط اسفند ماه گذشته آزاد کرد. خیلی از این افراد جایی برای رفتن نداشتند و خانواده‌هایشان آن‌ها را طرد کرده‌اند.

برای نمونه یکی از افراد برای گذران روز خود یک کتانی از آپارتمانی می‌دزدند و می‌فروشد؛ در واقع خیلی از افراد فقیر هستند و معتاد نیستند و دزدی می‌کنند ۲، ۳ شب خود را گذرانده و باز این کار را ادامه می‌دهند؛ البته در بین آن‌ها افراد معتاد هم هستند.

ما به خاطر دستورالعملی که وزارت بهداشت ابلاغ کرد مجبور شدیم نگهداری معتادان در مراکز ماده ۱۶ را به شدت کاهش دهیم. وزارت بهداشت پروتکلی تهیه کرد و بعد از اینکه در این مراکز از این افراد تست اعتیاد می‌گیرند تست کرونا هم می‌گیرند و پزشک باید به صورت بالینی و مرتب این افراد را کنترل کند.

مشکل اینجاست که ظرفیت نگهداری ما به یکدفعه به یک پنجم رسید؛ چون قبلاً این افراد در تخت‌های چند طبقه با هم می‌خوابیدند، اما اکنون مجبور شدیم بگوییم هر نفر در یک تخت بخوابد و ظرفیت‌ها در کل کم شد.

از طرف دیگر با سازمان بهزیستی و وزارت بهداشت جلسات زیادی داشتیم که چطور این افراد معتاد را از خیابان‌ها جمع کنیم که هم خیابان‌ها تمیز باشد و هم این افراد از بین نروند.

اکنون براساس آمار بین‌المللی، معتادان اگر در اثر ابتلا به کرونا به بیمارستان بروند ۳.۶ درصد برابر افراد عادی بیشتر فوت می‌کنند. مکاتبه‌ای با تمام کشور‌های دنیا کرده و سؤالات مختلفی کردیم که آیا افرادی که به شما مراجعه می‌کنند سابقه اعتیاد دارند یا نه؟ آیا اعتیاد باعث شده معتادان بیشتر کرونا بگیرند یا نه و آیا احتیاج به درمان ندارند، یا آیا مرگ معتادان مبتلا به کرونا بیشتر از افراد عادی است؟

اکنون ما آمار اینکه معتادان مبتلا به کرونا بیشتر است را داریم و این میزان فوت معتادان ۳.۶ صدم درصد افراد عادی است؛ تنها جایی که به صورت منفی گزارش خود را اعلام کرد فرانسه بود که گفت افراد سیگاری کمتر مبتلا به کرونا می‌شوند، اما بلافاصله انگلیس، استرالیا و چند کشور دیگر اطلاعیه دادند که افراد سیگاری در کشور‌های آن‌ها بیشتر دچار کرونا می‌شوند.

از نظر علمی هر فردی اعتیاد دارد و مواد مخدر مصرف می‌کند، به دلیل اینکه ریه‌اش تحریک می‌شود ممکن است دچار ویروس کرونا شود؛ همچنین باید توجه کنیم افرادی که مواد مخدر استفاده می‌کنند انگار دارو مصرف می‌کنند و خیلی از تظاهرات بالینی را به خاطر مصرف مسکن‌ها ندارند.

نکته دیگر اینکه خیلی از معتادان متجاهر در دسترس مردم نیستند و در زیر پل یا نقطه دوری زندگی می‌کنند و از همه مهمتر اینکه معتادان در گروه خود هستند؛ مثلاً فردی که لباس کهنه و پاره دارد نمی‌تواند در محیط خوب و مناسب برود و همه این‌ها با هم هستند و با هم زندگی می‌کنند و در واقع فرد معتاد ارتباط اجتماعی پایینی دارد.

* درباره میزان شیوع مصرف مواد مخدر در بین دانش‌آموزان و دانشجویان توضیح دهید؟

یک میلیون و ۶۰۰ هزار نفر از معتادان افرادی هستند که خدماتی از ۹ هزار مرکز ترک اعتیاد دریافت کرده یا می‌کنند. قسمتی از این افراد در مراکز ترک اعتیاد دولتی هستند و برخی توسط سازمان‌های مردم‌نهاد به صورت رایگان خدمات می‌گیرند.

میزان شیوع مصرف مواد مخدر در بین دانش‌آموزان ۲.۱ درصد است که مربوط به مصرف‌کننده در دوره متوسطه دوم و هنرستان‌ها هستند؛ البته ثابت شده رشد مصرف مواد مخدر در دانش‌آموزان متوقف شده است. میزان شیوع مواد مخدر در بین دانشجویان نیز ۴.۷ درصد است.

* اکنون سن شروع مصرف مواد مخدر در ایران چه سنی است؟

سن شروع مصرف مواد مخدر در ایران ۲۴ سال است.

*کدام استان‌ها بیشترین مصرف کننده مواد مخدر را دارند؟

در جمعیت عمومی بین ۱۵ تا ۶۴ سال به ترتیب خوزستان، گلستان، چهار محال و بختیاری، کرمان، فارس، خراسان شمالی، مرکزی، کرمانشاه و سیستان و بلوچستان بیشترین مصرف کننده مواد مخدر هستند.

*آقای دکتر! چند نوع ماده مخدر در جهان وجود دارد و کدام ماده مخدر در ایران بالاترین میزان مصرف را دارد؟

در سال ۲۰۱۸ در جهان ۸۰۳ نوع NPS (مواد مخدر صنعتی روانگردان‌های جدید) شناسایی شد. در ایران به ترتیب تریاک، ماری جوانا، شیشه و هروئین بیشترین مواد مخدر مصرفی هستند و در جهان «ماری جوانا» بیشترین ماده مخدر مصرفی است.

*اکنون در ایران چه تعداد معتاد متجاهر داریم؟

در کل کشور حدود ۶۰ هزار معتاد متجاهر داریم. بیش از ۹۰۰۰ مرکز در سطح کشور داریم که نسبت به ارائه خدمات درمان و کاهش آسیب اعتیاد اقدام می‌کنند.

 

از طریق صندوق ملی کارآفرینی برنامه‌ریزی شده تا ۵۰ میلیون تومان به هر معتادی که ترک کرده و می‌خواهد دوباره شروع به کار کند وام با بهره بسیار پایین در درازمدت بدهیمما کار‌های خود را به کمیته‌هایی تبدیل کردیم.

* در مراکز ماده ۱۶ چگونه با معتادان برخورد می‌شود؟

بعد از اینکه معتادان دستگیر شدند ابتدا پزشک آن‌ها را در این مراکز معاینه می‌کنند و موارد مختلف را شناسایی و تحت درمان قرار می‌گیرد و بیماری‌های آن‌ها شناسایی و درمان می‌شود.

بعد از ورود به مرکز با استفاده از متادون تلورانس رفتاری معتادان را کوتاه می‌کنیم و بعد از حدود ۱۰ روز تازه می‌توان با این افراد معتاد صحبت کرد؛ چراکه قبل از این چند روز اصلاً نمی‌شود با این افراد صحبت کرد و بعد از یک ماه نیز کار خانواده درمانی و ... انجام می‌شود تا فرد از نظر رفتاری متعادل شود. ما معتقد هستیم اصلاً نگهداری ۳ ماهه کارساز نیست.

در مطالعه‌ای که کردیم در اکثر کشور‌ها کمتر از ۲ سال افرادی که دستگیر می‌کنند را نگهداری نمی‌کنند و تا ۱۵ سال زیر نظر دارند.

در مراکز ماده ۱۵ افراد خودشان پول می‌دهند و درمان می‌شوند، اما در مراکز ماده ۱۶ دولت هزینه‌ها را می‌دهد و این افراد روزانه ۲۰ تا ۲۵ هزار تومان بار مالی برای دولت دارند؛ اعم از خدمات ارائه شده توسط پزشک، دارو و غذا که همه خدمات رایگان است.

یکی از دستورات دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر این است که بعد از اینکه افراد دستگیر شده و درمان شدند برای آن‌ها کار ایجاد کنیم و وقت آن‌ها را پر کنیم و سرگرم باشند تا میل مصرف ایجاد نشود. کار‌های زیادی کرده و با صندوق کارآفرینی نیز صحبت کردیم و کار خوبی را با معاون علمی ریاست جمهوری در حال انجام هستیم.

اکنون اگر فردی به صورت شخصی معتاد ترک کرده‌ای را استخدام کند، دولت ۵۰ درصد هزینه‌اش را می‌دهد؛ یعنی اگر استاد کار ۳ میلیون تومان به فرد حقوق می‌دهد دولت ۱.۵ میلیون تومان آن را پرداخت می‌کندو این کار بزرگی است.

از طریق صندوق ملی کارآفرینی برنامه‌ریزی شده تا ۵۰ میلیون تومان به هر معتادی که ترک کرده و می‌خواهد دوباره شروع به کار کند وام با بهره بسیار پایین در درازمدت بدهیم و فرد معتاد این وام را می‌گیرد تا شروع به کار کند.

همچنین تا یک ماه آینده ما اولین استارتاپ لینکد خود را راه‌اندازی می‌کنیم و مجموعه‌ای از دانش بنیان‌ها را درگیر می‌کنیم تا در این خصوص کمک کنند.

از همه مهم‌تر اینکه، شبکه تولید کنیم و کاری که می‌خواهیم انجام دهیم این است که چند دستگاه را درگیر کنیم؛ مانند صندوق کار‌آفرین و وزارت کار؛ به این شکل که می‌گوییم به شما یکسری کار بدهیم مثلاً ۵۰ تا ۶۰ شغل و نقش سازمان‌های مردم‌نهاد پررنگ می‌شود.

برای نمونه زباله مازندران را بگیریم و به سمنان ببریم، در آنجا تفکیک کرده و به مواد اولیه تبدیل کنیم و بفروشیم و سود آن را به حساب مراکز درمان واریز کنیم؛ این‌ها ۵۰ گام و شغل دارد و روی هم در نهایت چند میلیارد تومان می‌شود.

همچنین سازمان‌های مردم‌نهاد خودشان خودجوش کار می‌کنند؛ البته به صورت مرتب کمیته درمان ما در سراسرکشور برگزار می‌شود و نظارت لازم به مراکز درمان سازمان‌های مردم نهاد وجود دارد.

*آقای دکتر! یکی از مشکلات معتادان رها شده از اعتیاد در مراکز ترک اعتیاد این است که این افراد پس از رهایی و آزاد شدن بی تکلیف بوده و بیکار هستند و درصد بازگشت آن‌ها به اعتیاد بسیار بالاست، در این باره چه برنامه‌ای دارید؟

نیازمند اصلاح برخی قوانین هستیم؛ با ۳ ماه نگهداری کسی ترک نمی‌کند؛ تلاش می‌کنیم تا این را به یکسال برسانیم و مهمتر اینکه با استفاده از استارتاپ‌ها این افراد ترک کرده را تا ۱۵ سال تحت نظر داشته باشیم؛ البته کار ساده‌ای نیست و ممکن است همسالان این افراد و علل بسیار دیگر در بازگشتن این افراد به مصرف مواد مؤثر باشد.

* در این میان خانواده معتادان در کمپ بلاتکلیف هستند و دچار مشکلات و بعضا انحرافاتی می‌شوند؛ در این باره چه کار کرده‌اید؟

خیلی از این خانواده‌ها شرایط خوبی دارند و فقط دوست دارند از دست معتادان راحت شوند و نیاز به کمک ما ندارند. ما به سمتی می‌رویم که برای خانواده افراد در کمپ شغل، یا درآمد و یا کمک مالی ایجاد کنیم تا کاری کنیم آن‌ها زندگی کنند.

در درمان نیز برای بهبود یافتگان سعی می‌کنیم پول را به فرد مورد درمان ندهیم و به خانواه‌اش بدهیم، چون به محض رها شدن، این فرد دوباره مصرف را شروع می‌کنند.

همچنین تلفن ۰۹۶۲۸ مربوط به مشاوره سازمان بهزیستی است تا هر فردی سؤالی در خصوص اعتیاد دارد مطرح کند.

*مدارس و دانش‌آموزان از مراکز و اقشار بسیار حساس و آسیب پذیر در برابر اعتیاد هستند؛ چه اقداماتی برای آگاهی بخشی به دانش‌آموزان انجام داده‌اید؟

حدود ۱۲ هزار مدرسه را در سال ۹۸ زیر پوشش پیشگیری از اعتیاد قرار دادیم. در سال جاری این رقم به ۶۰ هزار مدرسه می‌رسد؛ کار را در دبیرستان شروع کردیم و به تدریج به دوره ابتدایی هم می‌رسیم و تا ۱۴۰۰ تمام ۱۳۰ هزار مدرسه تحت پوشش برنامه قرارمی‌گیرد.

در کنار آن با وزارت ارشاد همکاری‌هایی داریم تا تمام دستگاه‌های فرهنگی مثل سینما در حوزه‌های تبلیغ، و اطلاع رسانی مشارکت کنند. اولین تولیدات ما تا یک ماه دیگر منتشر می‌شود و انرژی خود را به سمت شبکه مجازی می‌بریم تا تولید محتوا کنیم. رهبر معظم انقلاب چند سال پیش فرمودند موضوع مواد مخدر باید دغدغه مسئولان باشد و از همه مهم‌تر مردم هستند و نقش اصلی را دارند.