کتاب «فلسفه در زندگی» منتشر شد

به گزارش خبرنگار مهر، کتاب «فلسفه در زندگی» اثر محمدرضا واعظ شهرستانی به تازگی توسط انتشارات نگاه معاصر در ۱۹۲ صفحه منتشر شده است.

این کتاب با هدف ساده‌سازی فلسفه و عمومی ساختن آن در زندگی با راهنمایی در باب تفکر انتقادی و مجموعه یادداشت‌هایی که به نقد و بررسی مسائل روز رسانه‌ها از منظری منطقی می‌پردازد، آغاز می‌شود و با طرح چگونگی آغاز برنامۀ فلسفه برای کودکان در جهان و ارائۀ جستارهایی در باب آموزش تسهیل‌گری و وضعیت فعلی فلسفه برای کودکان در ایران ادامه می‌یابد و سرانجام با ارائۀ یادداشت‌هایی از نویسنده دربارۀ فلسفۀ امانوئل کانت، مکتب اگزیستانسیالیسم و رویکردی فلسفی به تکنولوژی و چند موضوع دیگر پایان می‌یابد.

این کتاب برای علاقه‌مندان به مبحث تفکر انتقادی، مربیان، معلمان و به ویژه تسهیل‌گران برنامۀ فلسفه برای کودکان و کلیۀ افرادی که آشنایی چندانی با فلسفه ندارند کاربردی و مفید است. همچنین، بخش‌های اول، دوم و سوم این کتاب می‌تواند به منظور آشنایی پدران و مادرانِ با تفکر نقادانه و کندوکاو فلسفی با کودکان و نوجوانان مؤثر واقع شود.
به طور کلی و از منتظر ساختار کتاب، کتاب «فلسفه در زندگی» به سه جستار اصلی اختصاص یافته است: جستارهایی در منطق و تفکر انتقادی، جُستارهایی در برنامۀ فلسفه برای کودکان و در انتها جُستارهایی در فلسفه.

در دسته‌بندی فلسفه از منظر موضوعِ تحقیق، منطق، به عنوان یکی از کهن‌ترین شاخه‌های فلسفه از دیرباز شناخته شده است، شاخه‌ای از فلسفه که دربرگیرندۀ موضوعاتی همچون منطق صوری، منطق غیر صوری یا "تفکر انقادی" و منطق ریاضیات است. منطق غیرصوری یا تفکر انتقادی قابلیتی برای به کار گیری تفکر به طور عمیق، مستقل، شفاف و عقلانی است. باید توجه شود که این مهارت به معنای جدلی بودن یا انتقاد از دیگران نیست. علاوه بر این که مهارت‌های تفکر انتقادی می‌توانند در آشکارسازی مغالطه‌ها و استدلال‌های نادرست به کار روند، از این مهارت‌ها می‌توان در حمایت از دیدگاه‌های دیگران و مشارکت با دیگران در حل مشکلات و مسائل استفاده کرد. در این زمینه، بخش اول، راهنمایی کوچک است که به بحث مختصری درباره مبانی تفکر انتقادی می‌پردازد.

بخش دوم، به یادداشت‌هایی اختصاص دارد که با تمرکز بر مسائل اجتماعی روز، مغالطات و استدلال‌های به‌کار رفته در رسانه‌ها را مورد نقد و واکاوی قرار داده است. این یادداشت‌ها عمدتاً در خبرگزاری مهر، روزنامۀ مردم‌سالاری، روزنامۀ فرهیختگان، روزنامۀ اصفهان زیبا و چند خبرگزاری و وب‌سایت رسمی دیگر در طی چند سال گذشته منتشر شده‌اند و اکنون با نظر به محوریت این کتاب که عموماً ناظر بر فلسفه‌ورزی در زندگی و خصوصاً عمومی‌سازی و به‌کارگیری آن در تحلیل و نقد مسائل و امور روزمرۀ زندگی است، در قالب یک فصل بازنشر داده شده‌اند.

اگر از منظر روش‌شناختی، فلسفه را همان گفت و گوی سقراطی بدانیم، فلسفه چیزی به جز راه و روش تفکر و فلسفه‌ورزیدن نیست، نه مجموعه‌ای از پاسخ‌ها و نتیجه‌گیری‌ها. به عبارت بهتر، بر اساس این دیدگاه، فرآیند فلسفه‌ورزی از طریق حلقۀ کندوکاو، خود بخش مهمی از موضوع فلسفه است. از سوی دیگر، اغلب پرسش‌های فلسفی، سؤال‌هایی هستند که بیشترِ ما گاه و بیگاه درباره آن‌ها متحیر شده‌ایم. بسیاری از افراد هنگامی که به پرسش‌های فلسفی می‌نگرند، به یاد می‌آورند که این‌ها از همان دست پرسش‌هایی هستند که معمولاً در دوران کودکی خود داشته‌اند.
 

برنامۀ فلسفه برای کودکان بر مبنای این پیش‌فرض شکل گرفته است که کودکان همان فیلسوفان کوچکند؛ اما به دلیل قرارگیری در یک نظام آموزشی حافظه‌محور، نه تنها به پرسش‌های آن‌ها بها داده نمی‌شود بلکه این پرسش‌ها در نطفه کور می‌شوند. بنابراین، نظام آموزشی نیاز به برنامه‌ای دارد تا کودکان بتوانند از طریق گفت و گو در یک حلقۀ کندوکاو فلسفی مشترک، مهارت‌های تفکر انتقادی، خلاق و مراقبتی خود را ارتقا دهند. در این ارتباط، بخش سوم این کتاب، جستارهایی در برنامۀ فلسفه برای کودکان نام دارد؛ برنامه‌ای که از تلفیق سه رشتۀ فلسفه، ادبیاتِ کودک و روانشناسی به وجود آمده است و مصداق روشن کاربرد فلسفه در زندگی است.

در بخش دوم کتاب، جُستار اول، یادداشتی دربارۀ مؤسسۀ توسعه و پیش‌برد فلسفه برای کودکان (IAPC) به عنوان اولین نهاد تأسیس شده در این زمینه توسط پروفسور متیو لیپمن پایه‌گذار برنامۀ فلسفه برای کودکان است. جُستار دوم، به ترجمۀ مقاله‌ای مهم و تأثیرگذار از مان گرگوری اختصاص یافته است. تسهیل‌گران و مربیان برنامۀ فلسفه برای کودکان با مطالعۀ این مقاله به صورت دقیق و کاربردی با ماهیت، هدف و ویژگی‌های یک حلقۀ کندوکاو و روش تسهیل گفت‌وگوی کلاسی آشنا می‌شوند. جُستار سوم، مصاحبۀ خبرگزاری مهر با مؤلف کتاب دربارۀ نحوۀ پیدایش و وضعیت برنامۀ فلسفه برای کودکان در ایران از ابتدای شکل‌گیری تا به امروز است.

سرانجام بخش چهارم کتاب، مشتمل بر ده یادداشت است که هشت یادداشت آن با نظر به علاقۀ نویسنده به سنت‌های فلسفی ایدئالیسم آلمانی و اگزیستانسیالیسم فرانسوی و با هدف ساده‌سازی و عمومی ساختن آن در زندگی، پیش‌تر در برخی مجلات و خبرگزاری‌ها منتشر شده‌اند. این بخش با دو یادداشت دربارۀ فیلم‌های «فروشنده» و «جدایی نادر از سیمین» به عنوان نمودهایی از کاربرد فلسفه در سینما به عنوان تجلی‌گاه و آیینۀ زندگی، پایان می‌یابد؛ نویسنده با پیش روی چشم داشتن مفاهیم فلسفۀ اخلاق، به نقد و بررسی این دو فیلم پرداخته است.

در ادامه فهرست کتاب آورده شده است.

فهرست
پیش‌گفتار

۱. جستارهایی در منطق و تفکر انتقادی

۱.۱. راهنمای تفکر انتقادی (ترجمه با همکاری الهام معینی) / جو لاو
۱. • مقدمه
• معنا
• تعاریف
• شرط لازم و کافی
• دام‌های زبانی
• مفاهیم منطقی پایه
• برهان‌ها (استدلال‌ها)
• اعتبار و درستی
• الگوهای برهان‌های معتبر
• علیت
• اخلاق
• مغالطه‌ها
• به سوی آینده

۱-۲. استدلال‌ورزی در زندگی و رسانه‌ها
• تمرینی برای همزیستیِ مسالمت‌آمیز (تأملی در باب هدف از استدلال)
• مارین لوپن یا امانوئل مکرون؟!
• تا بشار اسد هست داعش هم هست! (مغالطۀ باراک اوباما)
• اگر استقلال و پرسپولیس قوی باشند، تیم ملی ما نیز قوی خواهد بود!
• دروغ و ابهام ساختاری؟!

۲. جستارهایی در برنامۀ فلسفه برای کودکان

• دربارۀ مؤسسه توسعه و پیش‌بُرد فلسفه برای کودکان (IAPC)
• چهارچوبی برای تسهیل گفت‌وگوی کلاسی (ترجمه)/ مان گرگوری
• فلسفه برای کودکان در ایران (مصاحبه با خبرگزاری مهر)

۳. جستارهایی در فلسفه

• فلسفه در آلمان دیر متولد شد اما به سرعت رشد کرد! (مصاحبه با روزنامۀ فرهیختگان)
• امانوئل کانت: فیلسوفی ایده‌آلیست یا رئالیست؟!
• پیش‌گفتاری دربارۀ «نسبت تکنولوژی با فرهنگ و دین»
• هر فرد مسئول تمام افراد بشر است! (تأملی دربارۀ مفهوم اگزیستانسیالیسم از منظر ژان پل سارتر)
• ژان پُل سارتر و جامعۀ امروز ما
• انفعالِ اجتماعی (تأملی دربارۀ «باور نادرست» از منظر ژان پُل سارتر)
• با همه پوچی از تو لبریزم! (تأملی در باب معنای زندگی)
• «باید دوید تا ته بودن» (یادداشتی کوتاه دربارۀ نگاه پیشامفهومی سپهری به جهان)
• نقش‌های موازی: تأملی دربارۀ فیلم فروشنده
• بازخوانی فیلم «جدایی نادر از سیمین»