گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس از بازی تراریخته‌ها با جان مردم

به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی گزارش مفصلی درباره ایمنی زیستی و قوانین و مقررات بین المللی ایمنی زیستی محصولات تراریخته (مزایا و مخاطرات احتمالی) منتشر کرد.

در بخشی از این گزارش آمده است: فناوری مهندسی ژنتیک یا فناوری ایجاد محصولات تغییر شکل یافته ژنتیکی یکی از فناوری های نوین و تحول ساز در حوزه زیست فناوری، طی 23 سال گذشته است که توانسته فواید و خدمات بسیار ارزشمندی را در بخش های مختلف پزشکی (تولید داروهای نوترکیب و ..)، کشاورزی (ایجاد محصولات تراریخته مقاوم به تنش های زنده (آفات و بیماری ها و علف های هرز) و غیرزنده (خشکی و ..)، محیط زیست (کاهش مصرف سموم و کودهای شیمیایی) و صنعت (تولید آنزیم ها و پروتئین های صنعتی نوترکیب) به جامعه بشری ارائه دهد.

کشت بیش از 7/191 میلیون هکتاری گیاهان تراریخته (سال 2018) در دنیا در حدود 26 کشور و مصرف آنها در حدود 70 کشور، نشان از اثر گذاری مثبت و فواید این فناوری است (ISAAA, 2018).

به رغم پتانسیل کاربرد و توسعه بسیار گسترده محصولات تراریخته، با گذشت حدود 23 سال از زمان تجاری سازی این محصولات در دنیا، تنها چهار گیاه زراعی (سویا، ذرت، پنبه و کلزا) که مصرف مستقیم غذایی توسط انسان نداشته به طور گسترده در دنیا کشت شده اند که یکی از دلایل آن وجود نگرانی هایی درخصوص سلامت انسان بوده است.

از طرفی تنها دو صفت در گیاهان تراریخته تجاری گسترش جهانی پیدا کرده است که یکی مقاومت به علف کش است و دیگری مقاومت به آفات. صفات دیگر در سطح بسیار محدود توسعه یافته اند. در کل، نگرانی هایی درخصوص مخاطرات احتمالی زیست محیطی محصولات تغییر شکل یافته ژنتیکی وجود دارد که شامل احتمال جریان ژن و ایجاد علف های هرز مقاوم به علف کش، اثر بر موجودات غیرهدف، کاهش احتمالی تنوع ژنتیکی و ارقام محلی به دلیل استفاده از ارقام تغییر شکل یافته ژنتیکی، مقاوم شدن آفات و علف های هرز به ژن(ها)ی منتقل شده)، مخاطرات احتمالی بر سلامت انسان و دام و گیاه (مسمومیت زایی و حساسیت زایی احتمالی بر انسان و دام)، مخاطرات احتمالی اقتصادی و اجتماعی (وابستگی احتمالی کشاورزان به شرکت های بزرگ تولیدکننده بذور محصولات تغییر شکل یافته ژنتیکی ) است.

با توجه به نگرانی های موجود، مبحث جدیدی به نام ایمنی زیستی ایجاد شده که به مجموعه ای از تدابیر، سیاست ها، مقررات و روش ها اطلاق می شود که سعی در ایجاد راهکارهای استفاده ایمن از فواید مهندسی ژنتیک داشته و از آثار سوء احتمالی کاربرد این فناوری بر تنوع زیستی، سلامت انسان، دام، گیاه و محیط زیست جلوگیری می کند (پروتکل ایمنی زیستی کارتاهنا).

در این راستا، کنوانسیون ها، پروتکل ها، قوانین و استانداردهای مختلف ایمنی زیستی در راستای ارائه راهکار تولید، تجارت و استفاده ایمن از محصولات تغییر شکل یافته ژنتیکی در سطح دنیا تدوین و به تصویب رسیده اند؛ همچنین در سطح بین المللی و ملی برای استفاده و بهره برداری ایمن از این نوع محصولات طراحی و تصویب شده است که به نام قوانین ایمنی زیستی مشهور هستند.

در طی این سال ها کنوانسیون تنوع زیستی، پروتکل ایمنی زیستی کارتاهنا، پروتکل الحاقی ناگویا-کوالالامپور درخصوص مسئولیت پذیری و جبران خسارات، دستورالعمل های کدکس غذایی، دستورالعمل های سازمان بین المللی استاندارد، دستورالعمل های سازمان خواروبار جهانی و سازمان بهداشت جهانی و مقررات سازمان تجارت جهانی درخصوص تولید، تجارت و استفاده ایمن از این قبیل محصولات تهیه و تصویب شده اند.