ناشران دانشگاهی در سرازیری شمارگان‌ها/ تیراژهای ۱۰۰ نسخه‌ای‌

به گزارش خبرنگار مهر، اوضاع نابسامان اقتصادی کشور و عدم توانایی دولتمردان در کنترل وضعیت، شرایط بغرنجی را بر صنوف مختلف پدید آورده است. شیوع ویروس کرونا نیز مجهولات در معادلات اقتصادی را بسیار بیشتر از قبل کرده است. کرونا همانطور که انسان‌های با بیماری‌های زمینه‌ای را از بین می‌برد، اقتصاد صنوف دچار بیماری‌های زمینه‌ای را نیز نابود کرده است. یکی از صنوف صنعت نشر ایران است.

عدم کنترل نرخ دلار و در نتیجه آن تاخت و تاز وحشیانه قیمت کاغذ و دیگر اقلام مربوط به چاپ، صنعت نشر ایران را با امراض زیادی مواجه کرده بود که شیوع کرونا تقریباً نفس‌های این صنعت را به شماره انداخت. این روند ضرورت توجه به دستاوردهای تکنولوژی در صنعت نشر و ضرورت فرهنگسازی در زمینه استفاده از کتاب الکترونیک را بیش از پیش کرد.

ناشران زیرمجموعه دانشگاه‌ها و انتشارات سمت نیز از این وضعیت مستثنی نیستند. این ناشران با انتشار کتب و نشریات مختلف با محتوای آخرین دستاوردهای علمی، پژوهشی و ترجمه استادان و دانشجویان و همچنین با تولید منابع مطالعاتی برای دانشجویان نقش مهمی در پیشرفت علوم و ارتقای وضعیت علمی کشور دارند. اما شمارگان کتاب‌های اخیر این ناشران ناگوار است و این نشان از کم شدن یا عدم تحقق بودجه‌های پژوهشی دانشگاه‌هاست. کم کردن یا عدم تحقق بودجه‌های پژوهشی دانشگاه‌ها خطرناک است. البته شاید مقداری از این بودجه‌ها به دلایلی «هدر» رود که باید جلوی آن را گرفت. به عبارتی به جای کم کردن و یا پرداخت نکردن این بودجه‌ها باید راهکاری برای هدفمند کردن آنها در نظر گرفت. در ذیل نگاهی داشته‌ایم به شمارگان تازه‌ترین کتاب‌های منتشر شده توسط انتشارات سمت و برخی از ناشران دانشگاه‌ها.

شمارگان تازه‌ترین کتاب‌های سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت) نیز به ۳۰۰ نسخه تقلیل یافته است. بر این اساس چاپ چهاردهم «دستور تاریخی زبان فارسی» نوشته محسن ابوالقاسمی و چاپ چهارم «حقوق تحقیقات جنایی؛ مطالعه تطبیقی» نوشته ولی‌الله انصاری هرکدام با شمارگان ۳۰۰ نسخه منتشر شده‌اند.

همچنین چاپ هفتم «درآمدی به نمایشنامه‌شناسی» نوشته فرهاد ناظرزاده کرمانی و چاپ چهارم «تدریس مؤثر با استفاده از فناوری در آموزش عالی» نوشته تونی بی تز و گاری پول و ترجمه بی‌بی عشرت زمانی و سیدامین عظیمی، به ترتیب با شمارگان ۲۰۰ و ۱۰۰ نسخه روانه بازار شده‌اند.

البته برخی از عناوین آخرین کتاب‌های منتشر شده و تجدید چاپی این انتشارات هم از شمارگان تقریباً مناسبی برخوردار بوده‌اند و احتمالاً مسئولان انتشارات این سازمان تصمیم به چاپ کتاب به صورتی هدفمند و بر اساس تقاضای بازار گرفته‌اند.

آخرین کتاب منتشر شده توسط انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب قم پژوهش مهم و اثرگذار «دیونوسیوس مجعول؛ شرحی بر آثار و مقدمه‌ای بر تأثیر آنها» نوشته پل رورم و ترجمه مهدی اصفهانی است. این انتشارات که پیشتر آثار منتشره را با شمارگان دو هزار نسخه منتشر می‌کرد، اکنون تیراژ ۵۰۰ را برای این کتاب برگزیده است.

انتشارات دانشگاه مفید هم منابع مهمی را در حوزه‌های مختلفی چون دین، فلسفه، حقوق و سیاست منتشر کرده، تیراژ ۳۰۰ نسخه را برای کتاب‌های جدیدش برگزیده است. آخرین کتاب‌های این انتشارات از جمله «ادیان در قرآن» تألیف عبدالرحیم سلیمانی و «آب، عدالت و امنیت» تألیف صدیقه نصری با شمارگان ۳۰۰ نسخه روانه بازار اندیشه شده‌اند.

مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران نیز این روزها شمارگان کتاب‌هایش «عدد» پایینی است. این ناشر قدیمی و کهنه کار نیز آخرین کتاب‌های منتشر شده‌اش (چاپ اول و تجدید چاپی) را با شمارگانی بین ۱۰۰ تا ۵۰۰ نسخه منتشر کرده است.

به عنوان مثال «مبانی خط مشی عمومی همراه با نمونه‌های واقعی از کشور ایالات متحده آمریکا» نوشته توماس دایز و ترجمه رحمان غفاری با شمارگان ۲۰۰ نسخه، «شهرها، طراحی و تکامل» نوشته استفن مارشال و ترجمه حسین بحرینی و آمنه بختیار با شمارگان ۵۰۰ نسخه و «ریاضیات بنیادی برای مجموعه علوم زمین» نوشته آرا تومانیان و ترجمه مگردیچ تومانیان با شمارگان ۱۰۰ نسخه منتشر شده‌اند.

انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد هم سال‌هاست که خود را به عنوان یکی از ناشران مهم و فعال در این عرصه به همگان شناسانده است. کتاب‌های این انتشارات نیز از سال ۹۸ به شمارگان ۲۵۰ نسخه رسیده است. به عنوان مثال این انتشارات چاپ دوم کتاب «ترجمه دیداری شنیداری: مفاهیم و اصطلاحات» اثر مشترک مسعود خوش سلیقه و عبدالله نوروزی و چاپ چهارم «علم متالورژی پودر» نوشته رندال ام جرمن و ترجمه مشترک مجتبی ناصریان ریابی و علی حائریان اردکانی، را هرکدام با شمارگان ۲۵۰ نسخه منتشر کرده است.

مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی (ص) وابسته به جامعه المصطفی (ص) العالمیه، که نهادی بین‌المللی است و دانشجویان و طلابی از دیگر کشورها هم دارد، نیز این روزها شمارگان کتاب‌هایش «عدد» مهمی نیست. این ناشر چاپ دوم «اختصاصات فقهی شیعه» اثر احمد احمدی تبار، «تحریر الاسفار» اثر علی شیروانی و «آشنایی با جهان اسلام: جغرافیای سیاسی معرفتی، ظرفیت‌ها و چالش‌ها» نوشته حسن رضایی را هرکدام با شمارگان ۵۰۰ نسخه منتشر کرده است.

مرکز انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران نیز یکی دیگر از ناشران کهنه کار دانشگاهی است. شمارگان کتاب‌های یکی دو سال اخیر این انتشارات نیز بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ نسخه متغیر است. به عنوان مثال این انتشارات چاپ ششم کتاب «روش‌های شناسایی و آنالیز مواد» تألیف مشترک فرهاد گلستانی‌فرد، محمدعلی بهره‌ور و اسماعیل صلاحی را با شمارگان ۳۰۰ نسخه و چاپ نخست کتاب «اصول و مبانی تحلیل و طراحی روسازی دال‌خط راه‌آهن» تألیف مشترک سیدجواد میرمحمد صادقی، امین خواجه دزفولی و فریدون مقدس نژاد را با شمارگان ۵۰۰ نسخه در دسترس دانشجویان قرار داده است. دانشگاه علم و صعنت همچنین انتشارات دیگری به نام قطب علمی معماری اسلامی دانشگاه علم و صنعت ایران نیز دارد که مدت‌هاست کتابی را منتشر نکرده است.

انتشارات دانشگاه شهید بهشتی نیز کتاب‌های تازه خود از جمله «فیزیک سیستم‌های تصویربرداری پزشکی» و «راهنمای جامع نمونه‌برداری و آنالیز کیفی آب‌های سطحی و فاضلاب» را به ترتیب با شمارگان هزار و ۵۰۰ نسخه منتشر کرده است. همچنین کتاب‌های تازه انتشارات دانشگاه شهید چمران اهواز از جمله «طراحی ماشین ابزار و کنترل عددی» در شمارگان ۵۰۰ نسخه فرصت نشر پیدا کرده‌اند.

انتشارات دانشگاه صنعتی امیرکبیر نیز مدت‌هاست که کتاب‌های منتشر شده خود را با شمارگان ۱۰۰ نسخه روانه کتابفروشی‌ها می‌کند. همچنین انتشارات دانشگاه هنر نیز شمارگان کتاب‌هایش ۲۵۰ نسخه است. سایر ناشران دانشگاهی مانند انتشارات دانشگاه شهید باهنر کرمان که اتفاقاً ناشر معتبری است، یا این یکی دو سال اخیر کتابی منتشر نکرده و یا تلاشی برای به روز کردن اطلاعات فعالیت‌هایشان به خرج نداده‌اند.