بحران جمعیت افغانستان را به کجا می‌برد؟
بی بی سی فارسی
میانگین میزان باروری زنان در افغانستان بیشتر از ۵ فرزند است. با ادامه این وضعیت جمعیت افغانستان تا سال ۲۰۵۰ بیشتر از ۶۰ میلیون خواهد شد.
آخرین برآوردهای دولت افغانستان جمعیت این کشور را حدود ۳۳ میلیون نشان می‌دهد: حدود ۴۷ درصد جمعیت زیر ۱۵ سال اند. بیشتر از هفتاد درصد این جمعیت روستا نشین اند. این کشور بالاترین نرخ رشد جمعیت را در منطقه داشته است.
نظر به آمار دولت افغانستان در سال ۲۰۲۰ بیش از ۵۲ درصد از مردم افغانستان زیر خط فقر زندگی می‌کنند و نزدیک به ۱۲ میلیون از نبود امنیت غذایی رنج می‌برند.
- برآورد جمعیتی افغانستان؛ چهره جوان کشور در چهار نمودار
- جمعیت افغانستان در پانزده سال 'حدود پنجاه درصد' افزایش یافته است
- نیمی از جمعیت افغانستان در 'فقر همه‌جانبه' به‌سرمی‌برند
جمعیت کل جهان بیشتر از هفت میلیارد تخمین می‌شود، بیشتر از نیمی از این جمعیت در آسیا و یک چهارم این جمعیت در آفریقا زندگی می‌کنند. رشد جمعیت حالا موجب نگرانی جهان نیست، رشد جمعیت در کشورهای جهان سومی باعث نگرانی شده است. افغانستان جز هشت کشور جهان سومی است که رشد شدید جمعیت دارد و در عین زمان از مشکلات اقتصادی، اجتماعی و زیربنایی رنج می‌برند.
محمد اشرف غنی، چند ماه پیش، طی صحبتی با جوانان زیر نام تاریخ، فرهنگ و هویت ملی، از بحران جمعیت در سال‌های آینده صحبت کرد و خواستار ایجاد گفتمان ملی در مورد افزایش جمعیت شد.
توماس مالتوس، نظریه‌پرداز معروف در زمینه جمعیت‌شناسی می‌گوید، رشد جمعیت تصاعد هندسی دارد (۲، ۴، ۸....) در حالی که رشد منابع شامل مواد غذایی تصاعد حسابی (۱، ۲، ۳...) دارد. افغانستان با آن که اقتصاد وابسته به زراعت دارد، اما توان تهیه غذای جمعیت ۳۳ میلیونی خود را ندارد.
به عنوان مثال اگر آرد گندم را به عنوان ابتدایی‌ترین و پر طرفدارترین مواد غذایی فرض کنیم، براساس آمار وزارت زراعت افغانستان در سال ۲۰۱۹، ۲.۴ میلیون تن آرد گندم وارد شده است و اگر مصرف آن را ثابت فرض کنیم، تنها برای تهیه نان‌خشک ۶۰ میلیون جمعیت، افغانستان باید واردات آرد گندم را دو برابر بسازد. این در حالی است که متغییر‌هایی مانند تاثیر خشکسالی، عوامل دیگر زیست‌محیطی و ناامنی را محاسبه نکردیم.
حق نشر عکس Reuters تدوین 'پالیسی ملی نفوس' نوشدارویی پس از مرگ سهراب؟برآوردهای دولت افغانستان نشان می‌دهد که حدود ۲۲ میلیون از نزدیک به ۳۳ میلیون جمعیت افغانستان زیر سن ۲۴ اند، بیشتر از ۷۰ درصد جمعیت زیر ۳۰ سال اند. این نوع رشد در کشوری جهان سومی مانند افغانستان نسبت امکانات را با جمعیت به شکل فاحشی برهم می‌زند. خدماتی مانند تهیه آموزش و پرورش، صحت، اشتغال از چالش‌های ابتدایی ولی حیاتی است که دولت‌های آینده افغانستان با آن روبرو خواهند شد.
در سال‌های اخیر، مسئولان دولتی در افغانستان مرتب از افزایش جمعیت به عنوان یک مشکل بزرگ اقتصادی و اجتماعی یاد می‌کنند، سال گذشته، وزارت اقتصاد افغانستان "پالیسی ملی نفوس"را تدوین کرد. این پالیسی مورد تایید شورای وزیران قرار گرفت که در آن زمان عبدالله عبدالله، رئیس اجرایی افغانستان، آن را رهبری می‌کرد، ولی به علت پیچیدگی‌های سیاسی نتوانست به کابینه، به رهبری محمد اشرف غنی، رئیس جمهور افغانستان راه یابد و مورد تایید قرار بگیرد. بعد از انتخابات ۲۰۱۹، و آغاز دوره جدید کاری آقای غنی، تا هنوز این پالیسی از سوی رئیس جمهوری تایید نشده است.
حق نشر عکس MOEC Image caption مصطفی مستور می‌گوید دولت مجبور است نگران رشد نفوس باشد و راه‌کارهایی را برای کنترل این رشد روی دست بگیردمصطفی مستور می‌گوید دولت مجبور است نگران رشد نفوس باشد و راه‌کارهایی را برای کنترل این رشد روی دست بگیرد.
درک افزایش جمعیت و رشد شتابزده آن، امروز بیشتر از هر زمان دیگری در میان سیاست‌گذاران افغانستان به وجود آمده است. آقای مستور می‌گوید در جریان سال‌های گذشته ناهماهنگی در عملکرد نهادهای مختلف دولتی و غیردولتی در خصوص جمعیت وجود داشت، ولی نظر به اظهارات او، تغییر کنونی و آنچه در این پالیسی ملی از اولویت‌ها قرار گرفته این است که، همه ادارات دولتی و غیردولتی، هر زمانی که پی تدوین پالیسی‌ای در حیطه کاری خود باشند، باید موضوع جمعیت را یک عامل عمده مورد نظر داشته باشند. بالابردن سطح آگاهی عامه و پیش‌گیری از ازدواج‌های زودهنگام از مفاد دیگر این پالیسی است.
بنگلادش؛ موفقیت شگفتانگیزتجارب بنگلادش در کنترل جمعیت از میان کشورهای منطقه نشان می‌دهد که تنها تنظیم خانواده: فاصله دهی میان بارداری و استفاده از امکانات پیش گیری از بارداری های ناخواسته می‌تواند رشد شتابزده جمعیت را کنترل کند.
موفقیت بنگلادش در کاهش نرخ رشد جمعیت "شگفت‌انگیز" خوانده می‌شود، بنگلادش توانست باروری زنان را از میانگین ۶ فرزند در ۱۹۷۵ به حدود بیشتر از ۳ فرزند در ۲۰۰۰ کاهش دهد. در سال ۲۰۱۹ این رقم پایین‌تر هم ثبت شده است. دلیل اصلی این موفقیت آگاهی‌دهی گسترده از سوی زنان رضاکار در سراسر این کشور، تهیه امکانات مجانی یاهم ارزان در کلینیک‌های روستاها و تشویق زنان برای استفاده از آن بوده است.
رسانه‌های جمعی هم در ایجاد فضا برای تنظیم خانواده و تشویق خانواده‌ها با استفاده از محصولات مجانی و فواید تنظیم خانواده نقش مهمی داشته است. حالا نزدیک به ۶۰ درصد زنان در بنگلادش یکی از شیوه‌های تنظیم خانواده را استفاده می‌کنند. این رقم در ۱۹۷۵ تنها ۸ درصد بود. بهبود وضعیت اقتصادی بنگلادش هم در روند کامیابی برنامه کنترل جمعیت قابل ذکر است. اما، پژوهش‌گران این عرصه دقیق نمی‌دانند که آیا کنترل جمعیت باعث بهبود اقتصادی یا، بهبود اقتصاد باعث کنترل جمعیت شد.
حق نشر عکس Getty Images Image caption پیش‌بینی‌های جمعیتی نشان می‌دهند که تا سال ۲۰۵۰، یعنی سی سال دیگر، جمعیت افغانستان دو برابر خواهد شد در افغانستان چه باید کرد؟چگونه می‌توان در افغانستانی با ویژگی‌های منحصر به خودش؛ جامعه سنتی، سواد پایین زنان، اقتصاد ضعیف، بدامنی و نبود زیرساخت‌ها، موفق به تشویق کنترل جمعیت از طریق تنظیم خانواده شد؟ چه کار باید کرد؟
بنگلادش این همه راه را یک‌شبه و تنها با رضاکاران برنامه تنظیم خانواده نپیمود. در کنار برنامه ملی قدرتمند تنظیم خانواده، دو عنصر دیگر هم در کاهش چشمگیر رشد جمیعت در بنگلادش مهم بود؛ اطلاع‌رسانی و تغییر وضعیت اقتصادی زنان.
مصطفی مستور، وزیر اقتصاد افغانستان هم از ضرورت پیام‌رسانی در مورد تنظیم خانواده، و مشکل افزایش رشد جمعیت و کیفیت این پیام‌رسانی به مردم، می‌گوید. خیلی مهم است که آگاهی‌دهی به مردم از سوی مراجعی باشد که مورد اعتمادشان است و شک و تردیدی نسبت به نیت آگاهی‌دهنده نداشته باشند. دوم، کیفیت اطلاع‌رسانی است، به نظر آقای مستور، کیفیت پیام، که بیشتر از رسانه‌ها پخش و نشر می‌شود، می‌تواند سازنده یا هم مخرب باشد.
برنامه تنظیم خانواده باید با برنامه شدید اطلاع‌رسانی؛ آموزش و آگاهی‌دهی در سطوح مختلف جامعه همراه باشد.
عبدالنصیر قریشی، مسئول یکی از نهادهای غیردولتی در ولایت قندوز است که در زمینه سلامت زنان و بهداشت باروری در بیشتر از ده سال گذشته کار کرده. او می‌گوید مشکل در قندوز، کمبود خدمات صحی نیست، مشکل ما مراجعه کمرنگ زنان است. در قندوز ۷۵ کلینیکی که در زمینه تنظیم خانواده، خدمات و آگاهی ارائه می‌کند، وجود دارد، اما زنان انگیزه تنظیم خانواده را یا ندارند، یا در صلاحیت‌شان نیست. به نظر آقای قریشی برای بالابردن سطح آگاهی مردم از ضرورت تنظیم خانواده، باید در گام نخست مردان خانواده و بقیه خانواده، به ویژه مادر شوهرها که در خانواده نقش مهمی دارند، آموزش داده شوند.
انسجام ملی، تحول فرهنگی، تغییر ذهنیتکوفی کوامو، نماینده صندوق جمعیت ملل متحد در افغانستان، در صحبت با بی‌بی‌سی فارسی می‌گوید برای دستیابی به هدف کاهش رشد نفوس و بهبود وضعیت صحت زنان که رابطه مستقیم با کاهش و افزایش جمعیت دارد، نیاز به انسجام در سطوح مختلف جامعه و دولت است.
آقای کوامو می‌گوید به چشم‌انداز و سرمایه‌گذاری طولانی مدت در زمینه برنامه تنظیم خانواده نیاز است. او خواهان برنامه قدرتمند و فراگیر تنظیم خانواده در سطح ملی و در سراسر این کشور است. در حال حاضر برنامه تنظیم خانواده تنها بخشی از وزارت صحت عامه افغانستان است.
آخرین نظرسنجی بهداشتی که در سال ۲۰۱۸ با استفاده از شیوه‌های تنظیم خانواده از سوی وزارت بهداشت/صحت افغانستان انجام شد، نشان می‌دهد که بیشتر از ۱۷ درصد زنان در این کشور از شیوه‌های تنظیم خانواده: فاصله‌دهی میان بارداری و استفاده از امکانات پیش‌گیری از بارداری‌های ناخواسته، استفاده می‌کنند. استفاده از شیوه‌های تنظیم خانواده در دهه گذشته تقریبا راکد مانده و افزایشی نداشته است.
نماینده صندوق جمعیت در افغانستان، اجرایی شدن موثر پالیسی ملی نفوس، انسجام بخش‌های مختلف دولتی در زمینه تنظیم خانواده، نقش بیشتر و موثرتر مردان و نهادهای اسلامی را از جمله راه‌کارهای شمرد که برای کاهش رشد نفوس مهم اند.
برنامه جهانی واکسن فلج اطفال/پولیو، یکی از موفق‌ترین برنامه‌هایی بوده است که تا به حال در سراسر جهان اجرا شده است. با وجود تمام چالش‌های ناامنی در افغانستان، آگاهی در مورد واکسن پولیو هم زیاد است، و هم حمایت مردم را در پایین‌ترن و بالاترین سطوح جامعه با خود دارد. برای تبدیل شدن کنترل رشد جمعیت به مسئله‌ای که همه مردم در کشور تا حد ممکن روی آن، مانند واکسن پولیو اجماع پیدا کنند، کار زیادی در عرصه فرهنگی، اجتماعی و رسانه‌ای نیاز است.
همان گونه که محمداشرف غنی در صحبت با جوانان در کابل از نیاز به ایجاد گفتمان ملی در مورد رشد جمعیت صحبت کرد. شاید به منظور تغییر ژرف در نگاه مردم به فرزند، تنظیم خانواده و سلامت مادر، نه تنها انسجام در نهادها، بلکه نیاز به ایجاد گفتمان ملی باشد تا مساله جمعیت، از یک موضوع در سطح پالیسی به یک آگاهی عمومی تبدیل شود.
منبع خبر: بی بی سی فارسی 
اخبار مرتبط: بحران جمعیت افغانستان را به کجا می‌برد؟
حق کپی © ۲۰۰۱-۲۰۲۴ - Sarkhat.com - درباره سرخط - آرشیو اخبار - جدول لیگ برتر ایران
