«ابن عَدیم» مورخی که راوی تاریخ حلب شد

«ابوالقاسم کمال‌الدین عمر بن احمد حلبی» (۵۸۸-۶۶۰ق) معروف به «ابن عَدیم» فقیه، قاضی و مورخ است.

به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان، بار‌ها شنیده‌ایم که گذشته چراغ راه آینده است. این چراغ روشنگر مسیری است که به ساختن بنای تمدن ایرانی اسلامی می‌انجامد. چراغی که انوار روشنگرش حاصل تلاش صد‌ها حکیم، هنرمند و فیلسوف مسلمان است که از قرن‌ها پیش خشت‌به‌خشت این بنای سترگ را روی هم گذاشته‌اند.

بیشتر بخوانید

• «ابومِخْنَفْ» و روایت واقعه کربلا در مقتل‌الحسین (ع)

با شما مخاطب گرامی قراری گذاشته‌ایم تا هر روز به بهانه عددی که تقویم برای تاریخ آن روز به ما نشان می‌دهد، به زندگی یکی از مشاهیر و بزرگان تاریخ کهن ایران و اسلام مختصر اشاره‌ای کنیم تا بتوانیم پس از یک سال، با این انوار روشنگر چراغ تمدن و فرهنگ آشنا شویم. به این منظور هر روز صبح، بخشی از تاریخ کهن خود و افتخارات آن را مرور خواهیم کرد.

برای خوشه‌چینی از این خرمن دانش و فرهنگ، از جلد اول کتاب «تقویم تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران» تألیف دکتر علی‌اکبر ولایتی که به سال ۱۳۹۲ در انتشارات امیرکبیر به زیور طبع آراسته شده، بهره برده‌ایم.

«ابوالقاسم کمال‌الدین عمر بن احمد عقیلی حلبی» (۵۸۸-۶۶۰ق) معروف به «ابن عَدیم» فقیه، قاضی و مورخ است.

ابن‌عدیم در حلب زاده شد. خاندان او که به آل ابی جراده معروف‌اند، شاخه‌ای از تیره عرب عدنانی و از قبیله «بنی عقیل» بودند. افرادی از این خاندان پنج نسل پیاپی قاضی شهر حلب بودند. شهرت این خاندان بیشتر مدیون محمد، پسر عمر بن صَعْعًعَه، صحابی حضرت علی (ع) است.

ابن عدیم در حلب و دمشق و بغداد به فراگیری دانش پرداخت و در حلب در سِمت منشی و سپس قاضی به کار پرداخت. ابن عدیم از عالمان بنام روزگار خود، خصوصاً در حدیث و تاریخ بود. خط نسخ را زیبا می‌نوشت. در ۲۸ سالگی در مدرسه «شاد بخت»، که از مدارس مهم حلب بود، به تدریس پرداخت و مدتی بعد وزیر دو تن از سلاطین ایوبی شد. در ۶۵۸ق که مغولان حلب را تاراج کردند، ابن عدیم به فلسطین و سپس به مصر رفت. هولاکوخان مغول از او دعوت کرد که به دمشق برود و عهده‌دار منصب قضاوت شود، ولی ابن عدیم نپذیرفت. وی زمانی به حلب برگشت که مغولان شام را ترک کرده بودند، اما همه خانه‌های خاندان خود را ویران یافت و به همین روی در مصر اقامت گزید.

از مهم‌ترین تألیفات ابن عدیم دو کتاب تاریخی است که بیشتر دربردارنده مطالبی درباره زادگاه وی، حلب است و توجه مورخان را در پی داشته است.

برخی آثار چاپ شده وی بدین قرارند:

۱. بغیة الطلب فی تاریخ حلب، که نخستین اثر در تاریخ حلب است. این اثر به ترتیب حروف الفبا تألیف شده و دربرگیرنده احوال عالمان، حاکمان، سرزمین، مردم و دیگر مسائل جغرافیایی، سیاسی، علمی و مذهبی حلب است. بغیة الطلب در ۳۰ یا ۴۰ یا ۱۰ جلد در استانبول موجود است. جلد نخست آن به کوشش سامی الدّهان در مصر به چاپ رسیده است.

۲. زبده الحلب من تاریخ حلب، در دو جلد که گزیده‌ای است از بغیة الطلب که مؤلف آن را به ترتیب سال تدوین کرده و تاریخ حلب را تا ۶۴۱ق/۱۲۴۳م دربر می‌گیرد. این اثر در ۱۸۱۹ در پاریس و در ۱۸۲۰ در بن و در ۱۳۷۰ق/۱۹۵۱ به کوشش سامی الدّهان، در دمش چاپ شد و بخش‌هایی از آن را باربیه دومنار و بلوشه به فرانسه ترجمه کرده‌اند؛

۳. الدراری فی الذکر الذراری که در استانبول چاپ شده است؛

۴. الانصاف و التجری فی رفع الظلم و التجری عن ابی العلاء المعرّی که به چاپ رسیده است.

منبع: آنا

انتهای پیام/