تاثیرات بحران‌زای کرونا بر اقتصاد کشورهای در حال رشد

درباره پیامدهای شیوع کرونا در جهان برای کشورهای صنعتی و پیشرفته گزارش‌های متعددی منتشر شده است. این در حالی است که کمتر به پیامدهای مخرب برخاسته از شیوع این ویروس بر روی اقتصاد کشورهای در حال رشد و همچنین کشورهای فقیر پرداخته شده است.

اکنون اقتصاددانان نگران آن هستند که بسیاری از این کشورها دچار بحران شده و شکاف پدید آمده بین این کشورها و کشورهای صنعتی بیش از پیش افزایش یابد.

تاثیرات همه‌گیری ویروس کرونا از پیامدهای ویرانگر بحران مالی سال ۲۰۰۸ بسی بیشتر بوده است. بیماری کووید-۱۹ در آسیا پدید آمد و به همه جهان گسترش یافت. نتیجه نخست شیوع ویروس کرونا این بود که کشورهای صنعتی یک شبه شریان سرمایه‌گذاری در کشورهای در حال رشد و فقیر را مسدود کردند.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

بر اساس ارزیابی صندوق بین‌المللی پول، این موضوع باعث شده که کشورهای در حال رشد بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار سرمایه خارجی موجود در آن کشورها را از دست بدهند.

در گزارش صندوق بین‌المللی پول درباره دورنمای اقتصاد جهان آمده است: «این بحرانی است که نظیر آن را جهان تا کنون به چشم خود ندیده است. هیچ بهبودی نیز در دیدرس نیست.»

ارزیابی این نهاد مالی بین‌المللی تکان‌دهنده است: بحران برخاسته از شیوع ویروس کرونا می‌تواند یک یا دو سال از آهنگ رشد اقتصادی کشورهای پیشرفته و صنعتی بکاهد، اما همین بحران می‌تواند منجر به آسیبی ده ساله در کشورهای در حال رشد گردد.

درخواست کمک از صندوق‌بین‌المللی پول

کریستالینا جورجیوا، رئيس صندوق بین‌المللی پول گفته است که از زمان تاسیس این نهاد مالی در سال ۱۹۴۵ تا کنون، سابقه نداشته است که این تعداد از کشورها درخواست کمک بکنند.

او نیاز کشورهای مختلف به دریافت کمک از صندوق‌بین‌المللی پول را چالشی بزرگ می‌داند که می‌تواند برای این نهاد مالی دشواری‌های بسیاری به همراه داشته باشد.

این در حالی است که فرار سرمایه خارجی از کشورهای در حال رشد اکنون تا حدودی تعدیل شده و آمار منتشر شده حکایت از آن دارد که از ماه ژوئن، جهان شاهد افزایش سرمایه‌گذاری در این قبیل کشورها است. اما این روند، همه‌کشورهای در حال رشد و فقیری که از بحران کرونا آسیب دیده‌‌اند را شامل نمی‌شود.

سواحل عاری از گردشگر آنتالیا در ترکیه

کشورهای در حال رشد اروپایی

در میان کشورهای اروپایی، روسیه از جمله کشورهایی است که بیشترین آسیب را از شیوع کرونا متحمل شده‌است. اما اوضاع در سایر کشورهای اروپایی همچون مونته‌نگرو، بوسنی هرزگوین، ارمنستان، ترکیه و کرواسی نیز وخیم ارزیابی شده است.

به عنوان نمونه، زیان‌های ناشی از آسیب صنعت گردشگری، تاثیر خود را بر روی نرخ رشد اقتصادی این کشورها بر جای نهاده است. ۲۵ درصد تولید ناخالص ملی کرواسی وابسته به صنعت توریسم است.

نقش توریسم در مونته‌نگرو ۲۰ درصد و در ترکیه نیز ۱۲ درصد اعلام شده است. این در حالی است که ترکیه بیش از سایر کشورهای یاد شده به سرمایه‌  خارجی وابسته است.

در سطح جهانی نیز با تصویر مشابهی روبه‌رو هستیم. ۲۵ درصد تولید ناخالص ملی فیلیپین وابسته به درآمدهای صنعت گردشگری است. همین رقم در تایلند ۲۲ درصد اعلام شده است. اما کشورهای بزرگی همچون چین و هند نیز در اثر کاهش درآمدهای ناشی از صنعت گردشگری آسیب شدیدی دیده‌اند.

درخشش‌های تیره برزیل و آفریقای جنوبی

دو کشور برزیل و آفریقای جنوبی پرچم‌دار رشد در میان کشورهای در حال توسعه به شمار می‌آمدند. اما اکنون، شیوع ویروس کرونا از درخشش رشد شتابان این کشورها به شدت کاسته است. آنچه این کشورها را اکنون تهدید می‌کند، فروغلتیدن در کام یک بحران اقتصادی است.

این در حالی است که وضعیت در کشورهای فقیر آسیای جنوبی، آمریکای جنوبی و آفریقا بسیار اسفناک گزارش شده است.

با اینکه این کشورها به لحاظ شمار قربانیان و دامنه شیوع کرونا همچون بسیاری از دیگر کشورها آسیب چندانی ندیده‌اند، اما پیامدهای اقتصادی ناشی از بحران کرونا برای این کشورها بسیار سنگین اعلام شده است.

راگوران راجان، کارشناس اقتصادی صندوق بین‌المللی پول

ارزش پول بسیاری از این کشورها در قیاس با دلار آمریکا و یورو به شدت کاهش یافته است. این موضوع منجر به آن شده که شرکت‌هایی که وام‌های خارجی به دلار و یورو دریافت کرده‌اند، اکنون باید پول بیشتری برای جبران بدهی خود اختصاص دهند. 

همین موضوع منجر به آن شده است که اقتصاددانان فعال در صندوق بین‌المللی پول نسبت به خطر ورشکستگی گسترده شرکت‌ها در کشورهای در حال رشد هشدار دهند.

ماه‌ها است که بازرگانی خارجی، حمل و نقل کالا، سرمایه‌گذاری خارجی و درآمدهای ناشی از صنعت گردشگری به شدت کاهش یافته است.

راگورا راجان، کارشناس اقتصادی صندوق بین‌المللی پول در ماه ژوئیه نوشته بود که پیامدهای اقتصادی ناشی از شیوع ویروس کرونا برای بسیاری از کشورهای در حال رشد چنان سنگین است که این کشورها قادر به تحمل بار آن نخواهند بود.

راجان در مصاحبه خود با "فاینانشال تایمز" گفته است که این کشورها در قیاس با کشورهای صنعتی در موقعیتی نیستند که میلیاردها دلار برای بهبود اوضاع اقتصادی خود ترزیق کرده و از این طریق به ثبات بازار کمک کنند.

افزون بر آن، سامانه درمانی این کشورها ظرفیت تحمل بار ناشی از همه‌گیری بیماری کووید-۱۹ را ندارد و همین موضوع می‌تواند بر وخامت بیشتر اوضاع بیفزاید. به باور این اقتصاددان هندی، هر چه این وضعیت بیشتر ادامه یابد و هر چه شمار مبتلایان بیشتر افزایش یابد، اوضاع وخیم‌تر می‌شود.

تنها راه نجات برای شرکت‌ها در این قبیل کشورها دریافت وام و اعتبار است. اما اگر کسی حاضر به پرداخت وام نباشد، این شرکت‌ها نمی‌توانند به حیات خود ادامه دهند.

کاهش نرخ رشد اقتصادی

اندیشکده "کپیتال اکونومیک" لندن، حتی پیش از شیوع کرونا و تاثیرات اقتصادی برخاسته از آن، از کاهش نرخ رشد اقتصادی در کشورهای در حال رشد سخن گفته بود. در گزارش این اندیشکده آمده بود: «دوران طلایی کشورهای در حال رشد به پایان می‌رسد. چین دیر یا زود باید خود را برای نرخ رشد دو درصدی در سال آماده کند.»

به کانال اینستاگرام دویچه وله فارسی بپیوندید

وضعیت در دیگر کشورهای در حال رشد نیز تفاوت چندانی نمی‌کند. رشد شتابان اقتصدی این کشورها که در گذار به هزاره سوم شکل گرفته بود، به گونه‌ای تدریجی رنگ می‌بازد و از شتاب می‌افتد. این ارزیابی در سایه بحران کرونا صحت خود را بیش از پیش نشان داده است. بحران کرونا تاثیری شدید بر اقتصاد این کشورها داشته است.

به باور راگورام راجان، کارشناس اقتصادی صندوق بین‌المللی پول، کشورهای صنعتی و سرمایه‌گذاران باید از بخشی از بدهی خود از کشورهای فقیر چشم‌پوشی کنند. او می‌گوید: «کشورهای صنعتی حتی اگر به فکر منافع خودشان باشند، نمی‌بایست کار را به آنجا بکشانند که اقتصاد دیگر کشورهای جهان ویران شود. هر چه آنجا اتفاق بیفتد، همانجا نمی‌ماند.» مراد از این سخن، پیامدهای نارسایی‌های اقتصادی کشورهای فقیر و در حال رشد برای کشورهای صنعتی است.

او می‌گوید بیکاری گسترده در کشورهای فقیر به موج جدیدی از مهاجرت به کشوری ثروتمند دامن می‌زند. از این رو، کشورهای صنعتی نمی‌بایست اوضاع نابسامان کشورهای فقیر را نادیده بگیرند. در غیر این صورت باید پذیرای "کاروان افراد مردد" و سیل قایق‌های حامل آوارگان و مهاجران گردند.