پایان روزهای تاریک نفت

روزنامه آرمان ملی با درج گزارشی آورده است: ادامه این التهابات باعث شد تا نفت آمریکا برای اولین بار به زیر صفر دلار برسد و تا نرخ منفی ۴۰ دلار به فروش برسد. اما اکنون با گذشت حدود چهار ماه از پاندمی‌شدن کرونا بازار نفت دوباره جان گرفته و هر بشکه نفت برنت از نرخ ۴۳ دلار عبور کرده است. بسیاری از کارشناسان کاهش شدید ذخایر نفت آمریکا را اصلی‌ترین دلیل جهش قیمت نفت قلمداد می‌کنند. البته تحلیلگران نفتی همچنان عبور قیمت نفت از ۵۰ دلار در بازه کوتاه‌مدت را رد می‌کنند و اعتقاد دارند تا زمانی که کرونا به این شکل کشنده باشد، نمی‌توان به بازگشت قیمت‌های سابق امید داشت.

شیوع جهانی ویروس کووید-۱۹ در کنار تمام آسیب‌هایی که به جان و سلامتی مردم جهان وارد کرد، بسیاری از بازارها را هم از پای درآورد. روزی که فیلم‌های آخرالزمانی قرنطینه ووهان چین در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شد و مردم جهان برای نجات چینی‌ها از شرّ کرونا دست به دعا برداشته بودند، شاید کسی فکر نمی‌کرد خودش هم حداقل در سال ۲۰۲۰ سرنوشتی بهتر از چینی‌ها نخواهد داشت. سرنوشتی که به کرونا پیوند خورده و مشخص هم نیست در سال‌های آینده بهبودی در آن حاصل شود یا خیر؟ به هر حال شیوع جهانی کرونا و پیوند آن با سال ۲۰۲۰ خواه ناخواه جاودانه خواهد شد و چه امروز و چه در آینده پاندمی کرونا نقطه اشتراک تحلیل اقتصاد جهان در سال ۲۰۲۰ خواهد بود. حتی نفت که خود طی یک قرن اخیر آبستن بسیاری از حوادث، جنگ‌ها و انقلاب‌ها شد و جان میلیون‌ها انسان را ستاند در مواجهه با این بیماری کشنده سر تعظیم فرود آورد و از تعبیر «طلای سیاه» فقط سیاهی خود را نشان داد. افرادی که ماه‌ها برای خرید این ماده نقشه می‌کشیدند، دیگری جایی هیچ مخزن و نفتکشی برای طلای سیاه بدون تقاضا پیدا نمی‌کردند و برای اینکه بار آن را از سر خود باز کنند در مقطعی حاضر شدند ۴۰ دلار به مشتریان بپردازند تا برای اولین بار قیمت نفت در بازه منفی قرار بگیرد.

در ایران نیز نفت هیچ‌گاه نتوانست کمکی به توسعه اقتصاد و بزرگ‌ترشدن سفره مردم کند. وفور این نعمت خدادادی که می‌توانست ایران را به یکی از توسعه‌یافته‌ترین کشورهای جهان تبدیل کند، اما شاید مهم‌ترین عامل بازماندگی اقتصاد این سرزمین شده است. هرچند با عبور قیمت هر بشکه نفت در مقاطعی، فقط طی سال‌های ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۲ طبق آمار بانک مرکزی بیش از ۶۱۸ دلار درآمد نفتی به سمت اقتصاد ایران سرریز شد، اما این درآمدها هیچ‌گاه به بهبود معیشت مردم و توسعه اقتصاد کشور کمکی نکرد. به‌رغم این درآمدهای افسانه‌ای، طی همان سال‌ها بود که قدرت خرید مردم به مو رسید و این مو پاره هم شد، اما این پایان ماجرا نیست، وفور این نعمت در خاک ایران و اداره اقتصاد کشور به دست دولت‌ها، رهاوردی بهتر از اقتصاد تک‌محصولی و تحریم برای کشور نداشته است. اتکای محض به نفت باعث شده تا تحریم صنایع نفتی به‌عنوان ابزاری قوی به دست دشمنان ایران، به‌ویژه آمریکا بیفتد و کوچک‌ترین تحریمی در این زمینه تمام پایه‌های اقتصادی کشور را از کار بیندازد. امروز نیز مشاهده می‌کنیم تمام بازارهای ایران، از ارز و سکه گرفته تا دارو و مواد غذایی روزهای پرالتهابی را پشت‌سر بگذارند. هر گاه هم انتقادی به این شرایط می‌شود انگشت اتهام دولتمردان و نمایندگان مجلس به سمت آمریکا می‌چرخد. حال کرونا هم دست به دست تحریم داده تا صنعت نفت ایران در یکی از بدترین دوره‌های خود قرار بگیرد. گزارشی که روز دوشنبه سازمان اوپک از آمار سالانه تولید و فروش نفت کشورهای صادرکننده در سال ۲۰۱۹ منتشر کرد، نشان می‌دهد در روزهایی که هنوز خبری از کرونا نبود و صرفا به‌واسطه تحریم میزان تولید نفت ایران ۳۳ درصد کاهش پیدا کرده است. این کاهش در بخش صادرات بسیار عمیق‌تر بوده و با سقوطی ۶۴ درصدی مواجه شده و به ۶۵۰ هزار بشکه در روز رسیده است. حال به نظر می‌رسد پس از شیوع کرونا در ایران و فراگیری آن در جهان که طی سال ۲۰۲۰ اتفاق افتاد، این میزان صادرات به حداقل خود رسیده باشد.

قیمت نفت بین ۴۰ تا ۵۰ دلار می‌ماند

علاوه بر کاهش صادرات نفت در سال ۲۰۲۰ قیمت آن نیز چنان سقوطی را تجربه کرد که کشورهای اوپک به دنبال راهکاری برای تعدیل قیمت‌ها برآمدند. پس از شکل‌گیری جنگ نفتی بین روس‌ها و سعودی‌ها ۲۳ کشور تولیدکننده نفت اوپک و غیراوپک حاضر در توافقنامه همکاری (Declaration of Cooperation) در نشست ماه آوریل بر سر کاهش تولید در سه مرحله به ترتیب ۹ میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه برای مدت دو ماه، هفت میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه برای شش ماه و پنج میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه برای ۱۶ ماه به توافق رسیدند. کاهش تولید روزانه ۹ میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه‌ای ماه‌های مه و ژوئن اوپک پلاس که قرار بود به ۷ میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه در روز برسد، برای یک ماه دیگر و تا پایان ماه ژوئیه تمدید شد، با این تفاوت که مکزیک مشمول این تمدید یک‌ماهه نیست و کاهش تولید ماه ژوئیه ۹ میلیون و ۶۰۰ هزار بشکه در روز خواهد بود. شب گذشته نیز نشست کمیته مشترک وزارتی نظارت بر توافق اوپک و غیراوپک (JMMC) برای ارائه پیشنهاد درباره میزان کاهش تولید برگزار شد که تا لحظه نگارش این گزارش نتایج آن بیرون نیامده است، اما اخبار واصله حکایت از تمدید توافق دارد.

زیرا همچنان حجم تولید ماه اوت کشورهای مهم صادرکننده نفت خام تعیین شده و این موضوع سبب می‌شود که ایجاد تغییر در توافق اوپک‌پلاس عملی نباشد. همچنین با توجه به مشاهده علائم بهبود اقتصادهای عمده و اعمال‌نشدن محدودیت‌های چشمگیر برای مهار ویروس کرونا انتظار می‌رود نشست کمیته وزارتی نظارت بر توافق کشورهای عضو و غیرعضو اوپک (JMMC) بدون هیچ حاشیه‌ای تمام شود. حال انتظار می‌رود با ادامه توافق اوپک‌پلاس در میان‌مدت قیمت هر بشکه نفت اوپک بین ۴۰ تا ۵۰ دلار بماند. زیرا به‌رغم فروکش‌کردن تب کرونا، این بیماری همچنان جان می‌گیرد و جهان بیش و پیش از هر چیزی با آن دست و پنجه نرم می‌کند. بنابراین پیش‌بینی قیمت بالای ۵۰ دلار برای نفت بسیار خوش‌بینانه به نظر می‌رسد. چنان‌که روز گذشته هم قیمت نفت برنت با ۳۴ سنت افزایش به ۲۴.۴۳ دلار رسید. طبق آمار موسسه امریکن پترولیوم، ذخایر نفت آمریکا در هفته منتهی به ۱۰ ژوییه ۳.۸ میلیون بشکه کاهش پیدا کرده که بسیار فراتر از کاهش ۱/۲ میلیون بشکه‌ای مورد پیش‌بینی تحلیلگران بود و این اتفاق مهم‌ترین محرک قیمت نفت به حساب می‌آید.