قره‌باغ،در آستانه یک جنگ تمام عیار؟

امسال برغم گذشت ماه های بهار و قدری از تابستان، هیچ درگیری جدی میان دو طرف روی نداده بود تا اینکه در روز 12 جولای ، وزارت خانه های دفاع جمهوری آذربایجان و ارمنستان از درگیری در منطقه طاووس ( به تعبیر آذری ها طووز و به تعبیر ارمنی ها طاووش ) که مرز رسمی جمهوری آذربایجان و ارمنستان است و مناقشه ارضی بر سر قره‌باغ شامل حال آنجا نمی شود، خبر دادند. دو طرف همدیگر را به نقض آتش بس و شروع درگیری متهم کرده اند. وزارت دفاع جمهوری آذربایجان اعلام کرد که این کشور دو نفر کشته و پنج نفر زخمی داده است و هنوز از تلفات طرف ارمنی آماری ندارد. وزارت دفاع ارمنستان نیز اعلام کرد که این کشور در درگیری روز 12 جولای کشته نداشته است و یک ماشین نظامی متعلق جمهوری آذربایجان در منطقه درگیری برجای مانده است.

اگر نگاهی به وضعیت سیاسی – نظامی قبل از وقوع این درگیری بیاندازیم، متوجه خواهیم شد که این درگیری در شرایط متفاوتی با موارد مشابه سال های قبل روی داد. پیش از این درگیری، خبری مهم در فضای رسانه ای ارمنستان و جمهوری آذربایجان منتشر شد که از ورود عملیاتی اسراییل به مناقشه موجود ارمنستان و جمهوری آذربایجان حکایت داشت. به این معنا که منابع ارمنی از توافق محرمانه رژیم صهیونیستی با ارمنستان برای دادن برخی اسرار نظامی جمهوری آذربایجان به ایروان در مقابل گشایش سفارتخانه ارمنستان در اسراییل خبر دادند. این خبر با واکنش بسیار عصبی و شدید آریه گوت، مستشار اسراییلی دولت جمهوری آذربایجان مواجه شد که در گفتگویی ویژه با خبرگزاری رسمی آذرتاج جمهوری آذربایجان تلاش کرد این خیانت اسراییل به جمهوری آذربایجان را انکار کند. این مستشار اسراییلی دولت جمهوری آذربایجان با تاکید بر اینکه تل آویو و باکو همواره به همدیگر وفادار و صادق مانده اند، در رد ادعای منابع ارمنی مبنی بر فقدان ابتکار عمل ارتش جمهوری آذربایجان در سال جاری به علت تحویل اسرار نظامی باکو به ایروان توسط اسراییل ، قبای سخنگوی وزارت دفاع جمهوری آذربایجان را پوشید و مدعی شد که ارتش جمهوری آذربایجان از برتری کامل در مقابل ارتش ارمنستان در تمامی جوانب برخوردار و قادر به انجام هر گونه عملیاتی است!

اکنون این سوال مطرح می شود که تلاش مستشاران اسراییلی دولت و وزارت دفاع جمهوری آذربایجان برای نفی و رد اتهام خیانت اسراییل به باکو در دادن اسرار نظامی جمهوری آذربایجان به طرف ارمنی، تا چه حد در درگیری اخیر تاثیر داشته است. پیش تر طرف ارمنی مدعی شده بود که به علت تحویل اسرار نظامی باکو به ایروان، ارتش جمهوری آذربایجان در بهار و تابستان امسال هیچ گونه ابتکار عمل نظامی برای عملیات های مشابه سال های قبل در مقابل نیروهای ارمنی را به دست نیاورده است و طرف آذری نیز به انحاء مختلف سعی در رد این ادعا داشت. مصاحبه ویژه آریه گوت صهیونیست با خبرگزاری آذرتاج، مصاحبه ها و سرکشی های تبلیغاتی ژنرال ذاکر حسن اف، وزیر دفاع جمهوری آذربایجان به مناطق نزدیک خط آتش بس و نهایتا سخنرانی الهام علی اف، رییس جمهوری آذربایجان و اعلام توقف مذاکرات با ارمنستان تا اطلاع ثانوی و انتقاد شدید و علنی وی از روسای گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا به علت خودداری این گروه از هرگونه انتقاد از طرف ارمنی، همگی اقداماتی تلقی شدند که از طرف باکو انجام شدند تا نشان دهند جمهوری آذربایجان  ابتکار عمل در مناقشه قره‌باغ را  در اختیار دارد!

از سوی دیگر،  طرف ارمنستانی خود را خیلی خونسرد و بدون نگرانی و عاری از واکنش های عصبی شبیه باکو و مستشاران صهیونیستی اش نشان داد. با این حال، طرف ارمنی نیز با تدارک برخی مانورهای نظامی و سیاسی از جمله برگزاری چندین تمرین نظامی در قره‌باغ و نواحی اطراف آن، برگزاری سوگند ریاست جمهوری آراییک هاروطونیان، رهبر جدایی طلبان قراه‌باغ در شهر شوشی  که اهمیتی نمادین برای جمهوری آذربایجان دارد و سفرهای پی در پی نیکول پاشینیان ، نخست وزیر ارمنستان به قره‌باغ، تلاش کرد وانمود کند که ابتکار عمل در مناقشه قره‌باغ را خود در اختیار دارد.

  فارغ از این فضای سیاسی و نظامی ایجاد شده در جمهوری آذربایجان و ارمنستان، شیوع بیماری کرونا در هر دو کشور و توصیه های سازمان ها و مقامات غربی به باکو و ایروان مبنی بر خودداری از هر گونه اقدام نظامی در شرایط همه گیری بیماری کرونا، نوعی راحتی خیال در هر دو طرف مبنی بر اینکه طرف مقابل تحرک نظامی جدی نخواهد داشت، ایجاد کرده بود. اما، در داخل هر دو کشور، مخالفان دولت این تحلیل را مطرح می کردند که به علت وخامت اوضاع اقتصادی و مالی و بحران عمومی ناشی از شیوع کرونا، ممکن است حکومت با تحرک نظامی در مقابل دشمن، اذهان و افکار عمومی را متوجه دشمن خارجی بکند تا فضای تنفسی برای خود در پیشبرد امور به دست آورد.

در برخی تحلیل های دیگر، بر نقش رقابت های روسیه و آمریکا در تشدید وخامت اوضاع در قفقاز تاکید شده است. به این نحو که بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که روسیه برای سد کردن زیاده خواهی ها آمریکا در حوزه  قفقاز که بخصوص در حوزه گرجستان و ارمنستان به نفع واشنگتن تمام شده است، ابتکاراتی را از جانب جمهوری آذربایجان به کار خواهد بست. چرا که در سال های اخیر دست اندازی های آمریکا به قفقاز چه به لحاظ معادلات نظامی و حضور و مانورهای ناتو در گرجستان و چه به لحاظ به قدرت رسیدن نیروهای غربگرا در ارمنستان، پیشروی هایی را برای واشنگتن دربر داشته است و خواه ناخواه روسیه برای سد کردن آن اقدام می کند.

به یاد داشته باشیم که در کنار معادلات مختص قفقاز، همچنین این منطقه و دریای خزر و خاک برخی کشورهای آسیای مرکزی نیز بر اثر معامله ها و توافق های پشت پرده با آمریکا به مسیر حمل و نقل نظامی و تسلیحاتی آمریکا به افغانستان نیز تبدیل شده است . یکی از آخرین موارد پیشروی نیروهای خطرناک برای منافع روسیه و سایر کشورهای منطقه در قفقاز نیز متقاعد کردن دولت غربگرای ارمنستان به گشایش سفارت در اسراییل بوده است. گرچه در لایه هایی از دولت روسیه، اسراییل لابی های قدرتمندی دارد که نمی گذارند روسیه، اسراییل را خطر امنیتی برای خود تلقی کند، اما واقعیت این است که صرف نظر از برداشت و موضع گیری سیاسی مسکو، اسراییل بالذات خطر امنیتی برای روسیه نیز است و بخصوص گسترش سرطانی نفوذ اسراییل در قفقاز ، بطور خودکار واکنش روسیه را می طلبد. از همین روست که کارشناسان و خبرگان علم سیاست بر این باورند که همانطور که در طول تاریخ به اثبات رسیده است، گسترش حضور بیگانگان در قفقاز که در مقطع اخیر نیز در حضور اسراییل و سایر بازیگران اجنبی در قفقاز تبلور یافته است ، مسیری جز تشدید تقابل ها و ایجاد درگیری های خونین و فیزیکی را در این منطقه نمی تواند بپیماید. درگیری اخیر میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان را نیز در همین چارچوب باید تحلیل کرد. خواه خیانت اسراییل به باکو و تبعات سیاسی و روانی تحویل اسرار نظامی جمهوری آذربایجان به طرف ارمنی در این درگیری اخیر تاثیر داشته باشد و خواه معادلات داخلی جمهوری آذربایجان و ارمنستان و خواه معادلات ناشی از رقابت جهانی دو قدرت روسیه و آمریکا در منطقه قفقاز و خواه موضع گیری های موذیانه اروپایی ها و رفتارهای ناعادلانه روسای گروه مینسک و خواه بازی خوردن های رییس جمهوری آذربایجان و نخست وزیر ارمنستان، عامل درگیری اخیر بوده باشد، این درگیری نیز نشان می دهد که وضعیت قفقاز به مثابه انبار باروت است. انبار باروتی که بیش از شش میلیارد دلار تسلیحات اسراییلی و بیش از شش میلیارد دلار تسلیحات روسی در جمهوری آذربایجان را در خود جای داده است و ارمنستان نیز به وسع خود با خریدهای تسلیحاتی از روسیه و آمادگی برای نزدیکی به اسراییل، خود را برای شعله ور کردن آن آماده کرده است و اختلاف نظر بر سر مالکیت قره‌باغ نیز مناسب ترین بهانه ای برای کشیدن کبریت به این انبار باروت خواهد بود.

310310