تعویق آلزایمر با درمان اختلال خواب/ تأثیر آپنه روی اختلال شناختی

دکتر محمد نامی، مدیر گروه علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز و مجری طرح پژوهشی «ارزیابی تبعات اختلال تنفسی انسدادی خواب بر نقشه مغزی و کارکردهای عصبی شناختی در افراد مبتلا» در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: یکی از چالش‌های مهم در راستای تامین و پایداری سلامت مغز شیوع اختلالات خواب است.

وی با بیان اینکه بر اساس آخرین طبقه بندی ها تا حدود ۹۰ نوع اختلال خواب وجود دارد، بیان کرد: همواره اختلال خواب تبعات مهمی روی سلامتی افراد داشته و دارد، از این رو موضوع پیچیدگی‌های خواب باید بیش از پیش در طب پیشگیری مورد توجه قرار گیرد.

مدیر گروه علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز با اشاره به چالش‌های ناشی از نادیده گرفتن طیف اختلالات خواب بر اهمیت پرداختن هرچه بیشتر به پژوهش‌های بین رشته‌ای و چند تخصصی در این حوزه تاکید و بیان کرد: با توجه به خصوصیت بین رشته‌ای حوزه مطالعات و پزشکی خواب و نقش مغز در خواب در صدد برآمدیم تا پژوهشی را مبنی بر تاثیر اختلال آپنه خواب برکارکرد های عصب-شناختی انجام دهیم.

نامی با اشاره به روند این پروژه گفت: افراد دچار وقفه تنفسی موقت حین خواب در ابتدا عموماً خروپف می‌کنند و یا دچار محدودیت در جریانات تنفسی (هیپوپنه) می‌شوند. هر رویداد وقفه تنفسی با آپنه انسدادی خواب ۱۰ ثانیه یا بیشتر طول می‌کشد که در پی آن ۳ تا ۴ درصد افت در اشباع اکسیژن در خون رخ می‌دهد.

وی با بیان اینکه آپنه خواب موجب کاهش اکسیژن رسانی به بافت حیاتی مغز می‌شود، عنوان کرد: می‌دانیم که خطر بروز سکته مغزی در افرادی که آپنه خواب دارند تا ۳ برابر است در عین حال مساله مورد توجه ما که تاکنون کمتر به آن توجه شده بود تاثیرات شناختی آپنه روی مغز بود.

وی با بیان اینکه این وقفه‌های تنفسی خواب روی توجه، تمرکز، حافظه، یادگیری، قضاوت، حل مسئله و عدم کنترل هیجان و… تاثیر می‌گذارد، گفت: ما در این پروژه به بررسی تاثیرات عصب شناختی که اختلال آپنه خواب بر مغز می‌گذارد پرداختیم.

وی ادامه داد: در این مطالعات دو جنبه کارکردی مد نظر ما بود اول اینکه اختلال آپنه و هیپوپنه خواب چه تاثیراتی روی دینامیک الکتریکی، امواج و عملکرد مغز می‌گذارد و دوم اینکه مهمترین جنبه‌هایی افت کارکرد شناختی در زمینه این اختلال کدامند.

وی با بیان اینکه معمولاً افرادی که دچار اختلال خواب هستند با روشی به نام «سی پپ» درمان می‌شوند، بیان کرد: به علاوه در این پروژه به بررسی تاثیر درمان موثر با سی پپ بر عوامل شناختی و پویایی متغیرهای نقشه الکتریکی مغز پرداختیم.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شیراز با بیان اینکه بر پایه مطالعات میدانی باور متخصصین این است که حدوداً ۴ میلیون نفر در کشور دچار آپنه شدید و متوسط خواب هستند، بیان کرد: با توجه به شیوع این مشکل در جامعه که بین ۵ تا ۲۰ فرد را درگیر می‌کند نیاز به همکاری بین رشته‌ای و انجام این پروژه پژوهشی بیشتر از همیشه احساس می‌شد.

وی با تاکید بر اینکه لازم است برای پیشگیری از ابتلای زودرس افراد به دمانس از نوع آلزایمر و توانبخشی عصب شناختی در افراد مبتلا، مشکل اختلال خواب جدی گرفته شود، بیان کرد: در افرادی از اختلال خواب رنج می‌برند ممکن است زمان بروز اختلالات شناختی تا ۱۰-۱۵ سال تسریع شود.

به گفته این پژوهشگر حوزه اختلالات خواب متاسفانه افرادی که دچار آپنه خواب درمان نشده هستند اصولاً دچار لغزش‌های مکرر شناختی می‌شوند و این موضوع موقعی اهمیت حتی بیشتری پیدا می‌کند که به آمار حوادث شغلی، تصادفات و… نگاه می‌کنیم که رو به افزایش اند.

وی با اشاره به فرآیند تشخیص تاثیر عوامل شناختی بر مغز دچار اختلال خواب گفت: در ابتدا از مغز این افراد نقشه الکتریکی مغز تهیه کردیم و آن را با عملکرد مغز افراد سالم قیاس دادیم.

وی با بیان اینکه ارزیابی‌های شناختی در پی تست خواب و نقشه برداری مغز انجام شد، بیان کرد: نتایج این پژوهش نشان داد که افراد مبتلا به آپنه خواب نسبت به گروه متناظر همجنس و هم سن خود تا ۶۵ درصد بیشتر دچار اختلالات شناختی مانند فراموشی، نقض توجه و ناکارآمدی در کنترل هیجانی شناختی می‌شوند.

وی با بیان اینکه در این پروژه تغییرات پایه و دینامیک فرکانس امواج خواب و بیداری در نواحی قشری مغز افراد مبتلا را در شرایط پایه و ۱۲ هفته پس از درمان با سی پپ مورد بررسی قرار دادیم، خاطر نشان کرد: پس از ۱۲ هفته از شروع درمان نتایج ارزیابی شناختی و برسی کنش‌های الکتریکی به مغز نشان دهنده بهبود ۳۸ درصدی متغیرهای شناختی و عصبی-زیستی بود. در واقع آپنه خواب باعث محدودیت اکسیژن رسانی به مغز می‌شود؛ محدودیتی که تبعات ساختاری، عملکردی و شناختی در مغز به دنبال دارد. بر این اساس درمان آپنه خواب می‌تواند تاثیر واضحی بر کارکرد شناختی و دینامیک امواج مغزی داشته باشد.

به گفته نامی، استفاده از این مارکرهای ارزیابی عصب شناختی در مغز برای پایش تاثیر درمان در افرادی که آپنه خواب و همزمان افت کارکرد شناختی دارند موثر است.

نامی با تاکید بر اینکه سلامت خواب، سلامت مغز است و سلامت مغز در نهایت منجر به سلامت فرد می‌شود، بیان کرد: از آنجایی که اختلال خواب قابل درمان است می‌توان با درمان آن، از طیف گسترده‌ای از اختلالات عصب شناختی به ویژه دمانس از نوع آلزایمر پیشگیری کرد.

به گزارش مهر، دکتر محمد نامی و دکتر سمراد محرابی نویسندگان مسئول مقالات برآمده از این طرح پژوهشی بودند. این پروژه در واحد اختلالات رفتاری خواب گروه علوم اعصاب دانشکده علوم و فناوری‌های نوین پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شیراز، با همکاری بنیاد کچ در استانبول ترکیه و انستیتو مغز در ناتال برزیل به انجام رسید.