نخستین نماز جمعه در ایاصوفیه برگزار شد

هزاران شهروند ترکیه روز جمعه ۲۴ ژوییه/ سوم مرداد برای برگزاری اولین نماز جمعه در ایاصوفیه جمع شدند و به سه امام، برای نماز جماعت روز جمعه اقتدا کردند. اردوغان هم در نماز امروز شرکت کرد. دو هفته قبل به دنبال اعلام رجب طیب اردوغان، رییس جمهوری ترکیه این بنا که برای ۱۵۰۰ سال مورد تکریم مسیحیان و مسلمانان بوده است، تبدیل به مسجد شد. همزمان اعتراض و تظاهرات هم برگزار شد.

نمازگزاران هنگام ورود به منطقه به دلیل شیوع ویروس کرونا ماسک بر صورت داشتند و بر روی سجاده نماز در میدان سلطان احمد شهر با فاصله از هم ایستاده بودند (Photo by OZAN KOSE / AFP)

جمعیت نمازگزار در اطراف ایاصوفیه در قلب استانبول و تحت حفاظت هزاران پلیس جمع شده بودند. نمازگزاران هنگام ورود به منطقه به دلیل شیوع ویروس کرونا ماسک بر صورت داشتند و بر روی سجاده نماز در میدان سلطان احمد شهر با فاصله از هم ایستاده بودند. در داخل ایاصوفیه تنها گنجایش ۱۰۰۰ نمازگزار وجود دارد. برخی گزارش‌ها حاکی از برگزاری تجمعات اعتراضی در مناطق اطراف میدان سلطان احمد است.

شورای دولتی ترکیه با حکمی بنای تاریخی ایاصوفیه در استانبول را به مسجد تبدیل کرد و آن را به سازمان امور دینی ترکیه واگذار کرد. اردوغان این حکم را امضا کرد و تبریک گفت. ایاصوفیه تا قبل از تصرف به دست فاتحان عثمانی و تبدیل شدن به مسجد یک کلیسای جامع بیزانسی بود و از ۱۹۳۴ به موزه تبدیل شده بود، حالا دوباره به مسجد تبدیل شد.

رئیس جمهوری ترکیه نیز به همراه چند صد همراه برای مراسم نماز جمعه حضور یافت.

اردوغان در طول حکومت ۱۷ ساله خود، همواره از اسلام و رعایت احکام مذهبی حمایت کرده است. او از تلاش‌ها برای احیای وضعیت ایاصوفیه نیز حمایت کرده است. او گفته بود که مسلمانان باید بتوانند دوباره در آنجا نماز بخوانند. این مساله مورد حمایت بسیاری از شهروندان مسلمانی بود که به حزب عدالت و توسعه رای داده‌اند.

تبدیل ایاصوفیه از موزه به مسجد انتقاد شدید رهبران کلیسا از جمله پاپ فرانسیس را برانگیخت. آنها گفتند تبدیل این مکان به محلی عبادتی منحصر به مسلمانان، موجب تعمیق اختلافات مذهبی می‌شود. ترکیه می گوید این مکان برای بازدید‌کنندگان باز می‌ماند و آثار هنری مسیحی محافظت خواهند شد.

• تابلوهای شهری استانبول به سرعت تغییر کرده و نام ایاصوفیه به مسجد تغییر یافته

در داخل ایاصوفیه، نقاشی‌های دیواری مسیحی و موزائیک‌های درخشان و تزئینات گنبد و تالار مرکزی وجود دارد که هنگام نماز مسلمانان با پرده‌ها پوشیده می‌شوند، اما گفته شده در بقیه اوقات در معرض نمایش هستند.

از زمان حکمرانی اردوغان، جمهوری مدرن ترکیه که تقریباً یک قرن پیش توسط مصطفی کمال آتاتورک به عنوان حکومتی سکولار تأسیس شده بود، تغییر شکل داد.

ترکیه، برای مدت‌ها موفق شده بود که شریعت را بیرون از فضای رسمی سیاسی نگه دارد، و از این بابت کشوری استثنائی و منحصر به فرد در میان کشورهای مسلمان بود. امروز اما، به‌رغم آن‌که نظام حقوقی و سیاسی سکولار هنوز در این کشور پابرجاست، تغییرات در ترکیه در جهت دیگری سیر می‌کند.

در سال‌های اخیر، حکومت اردوغان نه فقط آزادی‌های فردی را محدود کرده، بلکه افرادی را نیز که «به اسلام اهانت می‌کنند» یا به انجام مناسک اسلامی تن نمی‌دهند، مجازات کرده است. از نوامبر ۲۰۱۷، پلیس ملی – که تحت کنترل حکومت مرکزی است – نظارت و کنترل اظهارنظرها و تفسیرهای آنلاین و اینترنتی در مورد مذهب را در دستور کار قرار داده است و هرگاه مطلبی را «توهین به اسلام» تلقی کند، آزادی بیان را سرکوب می‌کند.

انتقاد عمومی به اسلام، حتی اگر خارج از رسانه‌ها صورت پذیرفته باشد، می‌تواند خطرناک باشد. نظام آموزشی ترکیه، همچون پلیس آن، تحت کنترل دولت است، و وزیر آموزش دولت اردوغان بر اجرای مناسک اسلامی، با قرائت محافظه‌کاران، در مدارس دولتی اصرار دارد. حکومت به‌طور رسمی در حال گنجاندن مناسک و آداب مذهبی در نظام آموزش عمومی است و تمام مدارس تازه تأسسیس در ترکیه باید مجهز به نمازخانه باشند.

در همین زمینه:

ترکیه: تبدیل موزه ایاصوفیه به مسجد رسمی شد