آموزش مهارت باید به یک گفتمان ملی تبدیل شود

به‬ گزارش‬ خبرنگار‬ مهر، افشار بهمنی، سرپرست دفتر تالیف کتب فنی و حرفه‌ای و کاردانش سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی در ‏برنامه تلویزیونی پرسشگر که‬ شامگاه‬ گذشته‬ از‬ شبکه‬ آموزش‬ با موضوع «مهارت، مدرسه، کرونا» به روی آنتن شبکه آموزش سیما رفت درباره مهارت آموزی ‏در مدرسه اظهار کرد: ما باید مفهوم مهارت را تبیین کنیم. یک تقسیم بندی شامل شایستگی های پایه و نرم و مهارت های فنی و حرفه ای و تخصصی سخت که به نوعی مهارت های شغلی هستند می‌شود.‏

وی افزود: اگر بخواهیم نگاه ویژه‌ای به مهارت داشته باشیم باید به مهارت‌های نرم که مهارت‌های زندگی، نوآوری، خلاقیت، ‏کارآفرینی، نو ارزش آفرینی را دربرمی‌گیرد اشاره کنیم. همچنین بخشی از مهارت‌های مربوط به اخلاق حرفه ای، مدیریت منابع ‏و پروژه و ایمنی ها را شامل می شود.‏

بهمنی با بیان اینکه مهارت‌های شغلی هم مشخص است و در دوره متوسطه دوم دو شاخه فنی و حرفه ای و کاردانش در همین ‏راستا ترسیم شده است گفت: آنچه اکنون در آموزش و پرورش داریم خوشبختانه از حیث برنامه درسی و محتوا، کاملاً مترقی ‏است. برنامه های استخراج شده نیز متناسب با نیازهای کشور طراحی شده اما باید بررسی کرد که آیا عملیاتی شده اند یا خیر؟

سرپرست دفتر تالیف کتب فنی و حرفه‌ای و کاردانش سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی ادامه داد: آنچه قابل لمس و مشاهده ‏است این است که فاصله میان برنامه های تدوین شده با برنامه های اجرا شده زیاد است. یکی از دلایل مهم زیرساخت های ‏موجود است که باید به آن توجه کنیم.‏

وی با بیان اینکه باید به نقش و جایگاه خانواده ها در مهارت آموزی نیز توجه کنیم گفت: ۲۳ میلیون خانواده داریم، به نوعی می ‏توان گفت ۲۳ میلیون سازمان مهارتی وجود دارد و همه ما اولین مهارت ها را از دل خانواده ها یاد گرفته ایم. در مدرسه که خانه ‏دوم ما بوده و هست نیز این مهارت های نرم را دنبال کرده ایم. ‏

بهمنی با بیان اینکه در الگوی جدیدی از برنامه درسی که در سازمان پژوهش در حال ترسیم است و الگوی فطرت گرایی توحید ‏نامیده می شود به خانواد ها نقش ویژه ای داده شده و به عنوان یک عنصر شریک و پشیتیان به آن نگریسته می شود اظهار کرد: ‏آموزش مهارت باید یک گفتمان ملی باشد که یکی از بسترهای مهم آن آموزش و پرورش است، اما بسترهای دیگری هم باید شکل ‏بگیرند. استنباطم این است که تا کنون این گفتمان شکل نگرفته است.‏

سرپرست دفتر تالیف کتب فنی و حرفه‌ای و کاردانش سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی افزود: تحلیل آمارهای بین المللی ‏برگرفته از بانک جهانی و مجمع جهانی اقتصاد در سال ۲۰۱۹ نشان می دهد از حیث رشد آکادمیک دانش در دنیا در بین ۱۴۱ ‏کشور، چهل و دوم بوده ایم اما از حیث توسعه آموزش های مهارتی در رتبه ۱۳۳ قرار داریم.‏

وی با بیان اینکه طی دو هفته گذشته کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس‬ و شورای عالی مهارت جلسات ممتدی برای بررسی این ‏مشکلات و حل چالش‌های آن برگزار کرده اند گفت: در کمیسیون آموزش آمار دادند که ۱.۹ درصد کل بودجه کشور در حوزه ‏مهارت آموزی اختصاص داده شده است.‏

بهمنی ادامه داد: متاسفانه در گشته در دنیا نوع نگاهی که به این آموزش‌ها وجود داشته نگاه درجه دومی بوده است اما با توجه به ‏تغییر پارادایم‌های مختلف آموزش و اشتغال پذیری، در دنیا پرشتاب به این سمت حرکت کرده‌اند. به عنوان مثال در فنلاند در سال ‏‏۲۰۰۰ سهم مهارت آموزی ۲۸ درصد کل آموزش‌ها بوده است که در سال ۲۰۱۹ به ۶۴ درصد رسیده است. اما برای خود ما چه ‏اتفاقی افتاده است؟ در برنامه ششم توسعه برنامه ریزی کردیم که شمار دانش‌آموزان در رشته‌های فنی به ۵۰ درصد برسد که ‏اکنون ۳۵ درصد است. قرار بود این شاخص در آموزش عالی به ۳۰ درصد برسد که اکنون ۱۲ درصد است.‏

سرپرست دفتر تالیف کتب فنی و حرفه‌ای و کاردانش سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی با اشاره به استقرار دروسی چون ‏کارآفرینی، کاروفناوری و مانند آن گفت: برنامه ویژه مدرسه نیز اکنون در حال اجراست. در سندتحول به آزادسازی سطوح ‏برنامه اشاره می کند مبنی بر اینکه به مدارس برای برنامه ریزی درسی، تولید محتوا و آموزش چنین مهارت هایی اختیار دهیم. ‏امسال برای اولین بار طرح بوم با آزاد سازی ۵۰ تا ۶۰ ساعته در اختیار مدارس قرار می گیرد و برای همین آموزش هاست. ‏

وی به برنامه درسی تلفیقی اشاره کرد و گفت: اینکه به عنوان مثال مهارت زندگی در دروسی چون ریاضی و ادبیات جاری شود ‏در این حیطه دنبال می شود.‏

بهمنی با اشاره به اینکه در حال حاضر دو وضعیت زرد و قرمز را برای بازگشایی مدارس در سال تحصیلی جدید با توجه به ‏کرونا پیش بینی کردیم گفت: در وضعیت قرمز مدارس تعطیل و در وضعیت زرد مدارس نیمه حضوری هستند. باید از معاونت های وزارتخانه و سازمان پژوهش تشکر کنم که در این شرایط بحرانی شبکه شاد را کلید زدند. برای تولید محتوا از طریق شبکه ‏رشد با قدرت ورود کرده ایم و تولید رسانه های دیداری و شنیداری از مجاری مختلف در حال انجام است.‏

سرپرست دفتر تالیف کتب فنی و حرفه‌ای و کاردانش سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی افزود: جشنواره ها و فراخوان ‏هایی برای تولید محتوا درنظر گرفته و اعلام کردیم. الگوی برنامه درسی آموزشی ترکیبی هم پیش بینی شده است. در حوزه ‏مهارت آموزی، مهارت های یدی که نیاز به حضور در کارگاه دارند، اما بخش های عمومی یعنی آموزش شایستگی های غیرفنی ‏و پایه‌ای، نیمه حضوری است. این بخش فنی در هرزمانی که شرایط قرمز برطرف شود با حفظ پروتکل ها امکان سنجش وجود ‏دارد. مهارت های فنی در فضای مجازی به طور ویژه قابل آموزش نیست بلکه بستر تکمیلی چون شبیه سازها را تعریف می کنیم و ‏هر‬ وقت اوضاع به حالت معمول برگشت آزمون های مهارت برگزار می شود.‏

وی با بیان اینکه در شرایط زرد بچه ها را در گروهه ای چندنفره دسته بندی می کنیم که به هنرستان ها بیایند گفت: اما برای ‏شرایط قرمز خیر.‏

بهمنی در پایان گفت: باید گفتمان ملی در همه ما شکل بگیرد. هزینه کردن برای مهارت آموزی، سرمایه گذاری است. در بحث ‏مهارت آموزی سخت باید بر اساس آمایش سرزمینی برنامه ریزی کنیم و آینده کار را ببنیم. مشاغل از حالت سخت و تولیدی به ‏سمت مشاغل جدید می رود و باید برای آنها برنامه مدون داشته باشیم. مشاغل سبز دارند شکل می گیرند و آموزش و پرورش به ‏تنهایی نمی تواند اقدام کند. نیازسنجی های بومی منطقه‌ای، آمایش سرزمینی، اطلس مشاغل باید مورد توجه قرار گرفته و مراکز ‏سنجش ملی باید در کنار آموزش و پرورش باشند.‏

انتظارات از آموزش و پرورش بالاست و منابع کم

حیدر تورانی سرپرست اسبق سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی‬ نیز‬ در‬ این‬ برنامه‬ با بیان اینکه نگاه من به مهارت در آموزش و پرورش و ‏به ویژه در دوره ابتدایی و متوسطه اول آن چیزی نیست که اکنون رواج داشته باشد. تصور این است که باید کار یدی بلد باشد ‏در‬ حالی که منظور از مهارت در دوره ابتدایی به معنای شایستگی و قابلیت مطرح است. ‏

وی افزود: باید اراده قوی پیدا کند، مشارکت پذیر شود، ارتباط میان فردی و اجتماعی اش افزایش یابد و مهارت کندوکاو و ‏پرسشگری پیدا کند. اینها بیشتر قابلیت و شایستگی هستند. قابلیت یعنی قدرت زایاندن و توانمندی یادگیری های جدید. ‏

سرپرست اسبق سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی با بیان اینکه دانش آموزان در دوران مدرسه باید مهارت ارتباطاتش قوی ‏شود اظهار کرد: قرار است مهارت اجتماعی، تفکر و کنار آمدن با ناسازگاری ها و نظم را بچه ها یاد بگیرند. دروس جدیدالتالیف ‏دروسی چون تفکر، اداب زندگی، خانواده و محیط زیست دانش آموزان را به این سمت هدایت می کند که دانش آموزان بتواند ‏خودش را از ابعاد مختلف اجتماعی، فرهنگی و … توسعه یافته کند.‏

وی افزود: در مدرسه فرصت شغل یادگرفتن نیست، حجم کتاب درسی بالاست و دانش آموز حتی فرصت فعالیت پرورشی پیدا ‏نمیکند. رویکرد یادگرفتن شغل در حوزه مهارت آموزی درست نیست و یادگیری شغل باید در دوره آموزش عالی انجام شود. ‏مسئله چندان فوری و فوتی نیست که نتیجه آن را سریع ببینیم، بلکه در فرایند برنامه درسی ما لحاظ شده است. این رویکرد اکنون ‏در آموزش و پرورش وجود دارد اما آموزش و پرورش فرایند مدار است و نتیجه محور نیست.‏

تورانی افزود: مطمئن باشید در سال های آتی تا ۱۴۱۰ و اینها بچه ها به این وضعیت خواهند رسید و آموزش و پرورش ما به ‏این سمت حرکت می کند و در شرایط پذیرش تغییر هست. اما اینکه یک شبه و یک ساله این محصول را بخواهیم برداشت کنیم ‏نگاه و رویکرد درستی نیست.‏

سرپرست اسبق سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی با بیان اینکه یاد گرفته ایم مرتب از نداشته ها بگوییم و کمتر از داشته ها ‏صحبت می کنیم اظهار کرد: اتفاقاً آموزش و پرورش به این سمت و سو حرکت می کند. بخشی از مشکلات به نوع نگاه بیرونی ‏به آموزش و پرورش برمی گردد و همه چیز به معلم و دانش آموز و مدرسه برنمی گردد.‏

وی ادامه داد: انتظارات بالاست و اختیارات آموزش و پرورش کم است، منابع اندک است. این منابع فقط فیزیکی و مالی نیست ‏بلکه انگیزش معلمان و … هم هست. وقتی اینها با همدیگر متناسب نباشند این نگرانی ها را ایجاد می کند. قصد دفاع بی جهت از ‏آموزش و پرورش ندارم اما معتقدم به قدر توان و امکانات در حال تلاش است. مگر سازمان های دیگر همه خوب عمل می کنند؟ ‏

سرپرست اسبق سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی با بیان اینکه اختیارات آموزش و پرورش معین است و نمی توان همه ‏چیز را از آموزش و پرورش انتظار داشت گفت: درعین حال که باید قداست آموزش و پرورش حفظ شود از یک طرف نقد هم ‏بشود.‏

نباید پای موسسات کنکوری به شبکه شاد باز شود

علیرضا علی احمدی، وزیر اسبق آموزش و پرورش نیز‬ در‬ این‬ برنامه‬ تلویزیونی‬ با بیان اینکه عزم ملی باید وجود داشته باشد که به یک هدفی ‏در کشور برسیم و آموزش و پرورش هم باید سهم خود را ایفا کند گفت: درباره آموزش های مهارتی و فنی و حرفه ای هم این ‏عزم ملی نیاز است. به هرحال آموزش و پرورش بضاعتی در قالب هنرستانهای فنی و کاردانش دارد. ‏

وی افزود: در کنار موسسات فنی و حرفه ای که قبلاً تحت پوشش آموزش و پرورش بوده اند و اکنون زیرمجموعه آموزش عالی ‏هستند، هنرآموزان، کادر آموزشی، امکانات سازمان فنی و حرفه ای، حوزه صنعت و بخش خدمات، وزارت ورزش و جوانان، ‏برخی مجموعه های هنر که وابسته به صداوسیما و وزارت ارشاد هستند و امکانات بخش خصوصی همگی ذیل سیاست های ‏آموزش و پرورش باید بسیج شوند. البته بخشی از این امکانات هم بسیج شده و به کار گرفته می شود.‏

وزیر اسبق آموزش و پرورش با اشاره به موضوع آموزش در دوران کرونا گفت: سری به مصوبات شورای عالی زدم و برایم ‏یادآوری شد که برنامه درسی ملی چقدر بیش از آنکه معلم و کلاس درسی بتواند پاسخگوی آن باشد، نیاز به استفاده از چندرسانه ‏ای‌ها و فناوری های آموزشی دارد. اکنون به هرحال پدیده کرونا محدودیت هایی به وجود آورده و فرصت هایی نیز از قِبل ‏تعطیلی کلاس های درسی ایجاد کرده است.‏

علی احمدی افزود: آموزش و پرورش به سوی صداوسیما و اپراتورها دست دراز کرد تا بتواند آموزش ها را پوشش دهد. ‏تصورم این است که چون معلوم نبود این ویروس چقدر ماندگار است نمی توانستند تصمیم بگیرند برنامه پایداری را داشته باشند. ‏اما اکنون که محتمل شده این ویروس در سال آینده هم مهمان خواهد بود، چاره‌ای نیست که آموزش و پرورش خودش را آماده ‏کند.‏

وی ادامه داد: باید برای شروع سال تحصیلی این آمادگی را داشته باشیم که از امکانات شبکه های مختلف رسانه ملی استفاده و ‏فرصت آموزش از راه دور را فراهم کنیم و به ارتقای سطح عدالت آموزشی کمک کنیم. حتی جایی که امکان پشتیبانی شبکه شاد ‏نیست از طریق تلویزیون می توان آموزش ها را دنبال کرد.‏

وزیر اسبق آموزش و پرورش در پاسخ به پرسشی مبنی بر برگزاری برخی جلسات مسئولان آموزش و پرورش با مدیران ‏موسسات آموزشی کنکور با هدف تبادل امکانات مانند تهیه موبایل برای دانش آموزان محروم و در مقابل اجازه عرضه ‏محصولات در شبکه شاد اظهار کرد: صحت آن را باید از مسئولین وقت پرسید. می شود فرض کرد که چنین حالتی هم مطرح باشد. ‏اما نکته آن است که ظرفیت یک میلیونی معلمان بالفعل و خود خانواده ها و دانش آموزان، معلمان بازنشسته را نباید فراموش ‏کرد.‏

وی افزود: اگر از طریق سازمان پژوهش نیازهای خود و استانداردهای تولید چندرسانه ای ها چون کتاب الکترونیکی را با توجه ‏به برنامه درسی ملی و مصوبات شورای عالی اعلام کنیم و در کنار آن هم یک نظام پاداش دهی درنظر بگیریم که هر شهروندی ‏محتوایی را تولید کرد که از استانداردها لازم برخوردار بود می توانیم به ازای تعداد دفعات مراجعه به آن محتوا، کیف پول ‏الکترونیکی کار کند و دستمزدی به تولید کننده محتوا پرداخت کنیم و در واقع یک جمع سپاری اتفاق بیفتد.‏

علی احمدی با بیان اینکه یکی از همین ظرفیت ها می توانند همین موسسات باشند و شاید نیازی به معامله با آن شکلی که شما بیان ‏کردید نباشد، در پاسخ به اینکه «آیا اینکه شبکه شاد به دکانی برای موسسات کنکوری تبدیل بشود موافق اید یا مخالف؟» گفت: ‏قطعا موافق نیستم، اما موافق مشارکت جمعی مردم در تولید محتوا هستم و به ازای آن هم حق الزحمه ای درنظر گرفته و فیش ‏حقوقی دومی برای معلمان درنظر بگیریم. اما لزومی ندارد موسسات کنکوری پایشان به شبکه شاد باز شود.‏