آیا در حیات سیاسی امروز ایران نیز مانند ۴۱ سال پیش، چهره ای ملی زیست می کند که مورد وفاق همه گروه ها و جریان های اسلامگرا باشد؟

چکیده :حزب توده، جبهه ملی و چند حزب دیگر نیز لیست هایی را ارائه دادند. نکته قابل تأمل در اینجا این است که بدانیم از لیست های ائتلافی و مستقل بالا که مهمترین لیست های انتخاباتی بودند، چه کسانی بیش از یک مرتبه در مجموع لیست ها معرفی شدند که بیانگر این است که مورد وفاق احزاب، گروها، جریان ها گرایش های مختلف...

مرضیه حاجی هاشمی

ما امروز به فردی چون آیت الله طالقانی، دکتر گلزاده غفوری و مهندس عزت الله سحابی نیاز داریم

مرداد ماه ۴۱ سال پیش، کشور سراسر غرق در هیاهوی اولین و آخرین انتخابات کاملا آزاد در تاریخ ایران بود که تمام احزاب و گروه ها بلااستثنا در آن اجازه رقابت آزاد و امکان قرار گرفتن در معرض انتخاب مردم را داشتند، انتخابات مجلس خبرگان قانون اساسی. گرچه برخی احزاب به دلیل اعتراض به عدم تشکیل مجلس مؤسسان، این انتخابات را تحریم کردند؛ ولی اکثر احزاب و جریان های فکری- سیاسی در کشور با ارائه لیست های ائتلافی یا مستقل، خود را در معرض انتخاب قرار دادند.

در آستانه انتخابات، امام خمینی از حزب جمهوری و جامعه روحانیت مبارز و جامعه مدرسین حوزه علمیه قم خواست لیست مشترکی ارائه دهند تا رأی اسلامگراها پراکنده نشود. لیست ائتلافی تهران که علاوه بر این سه جریان، هفت گروه ائتلافی دیگر شامل سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، انجمن اسلامی معلمان، سازمان فجر اسلام، جنبش مسلمانان پیشگام، گروه انقلابی ابوذر و اتحادیه انجمن های اسلامی شهر ری نیز به آن پیوستند شامل آیت الله منتظری، آیت الله سیدمحمود طالقانی، آیت الله سیدمحمد بهشتی، آیت الله سیدعبدالکریم موسوی اردبیلی، آیت الله علی گلزاده غفوری، سیدابوالحسن بنی‌صدر، دکتر عباس شیبانی، علی محمد عرب، مهندس عزت‌الله سحابی و خانم منیر گرجی بود. این لیست نام «به فرمان امام» را بر روی خود گذاشت.

لیست نهضت آزادی در تهران شامل آیت الله طالقانی، مهندس سحابی، دکتر حسن حبیبی، دکتر حبیب الله پیمان، علی اصغر حاج سید جوادی، دکتر سید مهدی لنگرودی، زهرا رهنورد، دکتر علی گلزاده غفوری، دکتر ناصر کاتوزیان، حجت الاسلام محمد مجتهد شبستری بود.

لیست ائتلافی مجاهدین خلق، جاما، ساش، جنبش و جنبش مسلمانان مبارز، شامل طالقانی، دکتر پیمان، علی اصغر حاج سید جوادی، مسعود رجوی، دکتر کاظم سامی، مهندس عزت الله سحابی، طاهره صفارزاده، علی گلزاده غفوری، دکتر ناصرکاتوزیان، دکتر عبدالکریم لاهیجی بود.

حزب توده، جبهه ملی و چند حزب دیگر نیز لیست هایی را ارائه دادند. نکته قابل تأمل در اینجا این است که بدانیم از لیست های ائتلافی و مستقل بالا که مهمترین لیست های انتخاباتی بودند، چه کسانی بیش از یک مرتبه در مجموع لیست ها معرفی شدند که بیانگر این است که مورد وفاق احزاب، گروها، جریان ها گرایش های مختلف بودند؟

آیت الله طالقانی که بالاترین رأی را نیز در این انتخابات کسب کرده بود و نیز مهندس عزت الله سحابی و دکتر علی گلزاده غفوری، نامشان در سه لیست حضور داشت که وارد مجلس خبرگان قانون اساسی نیز شدند و دیدگاه های سه جریان اسلام گرا (اسلام گرایان پیرو امام در سه بخش مکتبی و فقاهتی نوگرا و فقاهتی بنیادگرا، اسلام گرای راست، اسلامگرای چپ) را نیز نمایندگی کردند و علی اصغر حاج سید جوادی و حبیب الله پیمان و ناصر کاتوزیان هر کدام در دو لیست حضور داشتند و نماینده فکری – سیاسی دو جریان (اسلام گرایان راست و چپ!) بودند که نتوانستند وارد مجلس شوند.

اینکه آیت الله طالقانی، دکتر گلزاده غفوری و مهندس سحابی چه ویژگی هایی داشتند که تمام جریان های اسلام گرا اعم از طیفی از اسلام گرایان پیرو امام خمینی و همچنین اسلام گرایان راست یا آزادیخواه (متمایل به لیبرالیسم) و اسلام گرایان چپ یا عدالتخواه (متمایل به کمونیسم) بر روی آنها وفاق داشتند، بسیار اهمیت دارد؛ چرا که این ویژگی های شخصیتی، اعتقادی، اخلاقی، فکری- سیاسی و علمی آنها را به چهره ای ملی تبدیل کرده است.

ما امروزه در کشور برای عبور از بحران ها به چنین شخصیت های ملی و مورد وفاق همه احزاب و گروه ها نیاز داریم که قادر به جلب اعتماد مردم نیز هستند.

آیا ما به چنین چهره های ملی اجازه داده ایم تا در حیات سیاسی – اجتماعی امروز جامعه ایران به وجود آیند، رشد کنند و به زیست سیاسی – اجتماعی خود ادامه دهند تا مورد وفاق و اعتماد همه گروه ها، جریان ها و مردم باشند و قادر باشند، کشور را از این وضعیت خطرناک بحران های چندگانه به یاری همین گروه ها، جریان ها و مردم برهانند؟