چرا دریا‌ها رنگ‌های متفاوت دارند؟

هومرشاعر یونان باستان در دو اثر خود ایلیاد و اودیسه رنگ آب دریا را گاه "روشن" گاهی "شرابی" توصیف کرده اما هرگز از لغتی که در زبان باستان ریشه لغت فیروزه‌ای است، استفاده نکرده است.

این امر ممکن است تنها به این دلیل نباشد که در یونان باستان هررنگ در درجه نخست بر اساس میزان روشنایی آن تعریف و طبقه‌بندی می‌شد. آنهایی که ارتباط نزدیکی با دریا داشتند، بسته به شرایط آب و هوا و روشنایی روز، آب را به رنگ‌های مختلفی می‌دیدند و نمی‌توانستند تنها به رنگ برای توصیف آنها بسنده کنند. 

آبی خواندن رنگ دریا از قرار تنها در صورتی ممکن است که دریا را هر روز مقابل چشم نداشته باشید. دریانوردانی که رنگ‌های متفاوتی به چشم دیده‌اند، دریاها را سیاه، قرمز و حتی سبز می‌دانستند. مثلأ دریانوردان عرب اقیانوس اطلس را گاه دریای سبز می‌‌خواندند.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

اما رنگ واقعی آب که از ترکیب اکسیژن و هیدروژن تشکیل شده ممکن است واقعا آبی باشد. این رنگ زمانی خود را نشان می‌دهد که حجم زیادی آب در یک مکان مقابل چشم قرار گیرد.  دیدن این رنگ از نظر فیزیکی دو بعد دارد. از یک طرف رنگ آسمان صاف است که بازتاب آن در آب دیده می‌شود.

ملکول‌های هوا نور با طول موج‌های کوتاه‌تر را با قدرت بیشتری منتشر می‌کنند. مجموعه رنگ آبی نور خورشید امواج کوتاه‌تری دارد و بسیار پرقدرت‌تر از نور زرد یا حتی قرمز منتشر می‌شود و به چشم ما می‌رسد. اما زمانی که ما می‌توانیم بدون عینک ویژه به خورشید نگاه کنیم، مثلأ وقتی روی خط افق قرار می‌گیرد -هنگام غروب- نور خورشید از یک لایه ضخیم جوی عبور می‌کند و ضعیف شده است. در این حالت نور آبی دیگر دیده نمی‌شود و نور قرمز به چشم ما می‌رسد.

در آب هم ملکول‌های آب، نور را می‌بلعند و پس از آن به نوسان درمی‌آیند. آنها نور مرئی با طول موج‌های طولانی‌تر را که به قرمز تمایل دارند، ترجیح می‌دهند. طول موج‌های بسیار کوتاه بنفش و ماورای بنفش هم جذب می‌شوند. اما میان آنها طیف وسیعی وجود دارد که نسبتاً کمتر جذب ملکول‌های آب می‌شود: محدوده طیفی حدود ۴۵۰ نانومتر که مختص رنگ آبی است.

البته تا عمق یک متر لایه‌های آب طول موج‌های نور مرئی آنقدر اندک جذب می‌کنند که رنگ آب برای ما کاملاً شفاف به نظر می‌رسد. اما زیر آب‌، هرچه فاصله منبع نور تا چشم ما بیشتر می‌شود، رنگ آب آبی‌تر و تاریک‌تر می‌شود.

گذشته از این نکته، دریاها و اقیانوس‌ها تنها از آب تشکیل نشده‌اند. به طور متوسط ۵/ ۵ درصد وزن آنها را  نمک تشکیل می‌دهد. این رقم در دریای مرده به ۲۸ درصد می‌رسد. نمک حل شده در آب جذب نور را اندکی افزایش می‌دهد. 

ذرات معلق در آب هم در رنگ آن نقش مهمی دارند. به عنوان مثال رودخانه زرد در شمال چین از دشت‌هایی عبور می‌کند که رنگ آن‌ها متمایل به زرد است.

اما دانشمندان تردید دارند که نام دریای سیاه یا سرخ به ترکیب ذرات آنها بستگی داشته باشند. در دریای سیاه به دلیل کمبود اکسیژن رسوبات تیره‌ای تشکیل شدند که رنگ آب را تیره کردند و در دریای سرخ جلبکی سرخ رنگ وجود دارد.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

مورخان حدس می‌زنند كه نام هر دو دریا با تعریف رنگ‌های سیاه و سرخ در گذشته‌های دور ارتباط دارد. مثلأ برخی می‌گوید مردم یونان باستان به دلیل سخت‌بودن جهت یابی در دریای سیاه آن را نامهربان می‌دانستند و در نتیجه آن را سیاه می‌خواندند.

یا دریای سفید که در بخش اروپایی روسیه تا شرق اسکاندیناوی قرار دارد، نیز به احتمال از آنجا که تنها دریای شناخته شده اروپاییان ماقبل تاریخ بوده و برای مدتی طولانی در سال پوشیده از یخ بوده، سفید نام گرفته است. تاریخ گاه توضیحات جالبی برای پدیده‌های فیزیکی دارد.